Przez jednych była kochana, przez innych równie mocno znienawidzona. Jedno jest pewne - Margaret Thatcher podczas swoich rządów mocno zmieniła oblicze Wielkiej Brytanii. Żelazna Dama zmarła 8 kwietnia.
Margaret Thatcher przyszła na świat 13 października 1925 roku w Grantham w hrabstwie Lincoln. Ojciec Margaret – Alfred Roberts – aktywnie uczestniczył w lokalnej działalności politycznej, pełniąc m.in. funkcję radnego. Był także pastorem kościoła metodystów i prowadził sklep wielobranżowy. Matką Margaret była Beatrice, z domu Stephenson.
Mała Margaret uczęszczała do gimnazjum w Kesteven, radząc sobie z nauką bardzo dobrze. Edukację kontynuowała w Somerville College, a w 1944 roku rozpoczęła naukę na Uniwersytecie Oksfordzkim na wydziale chemii. W 1946 roku objęła stanowisko prezesa uczelnianego koła konserwatystów. Po studiach, które ukończyła z drugim wynikiem na roku, rozpoczęła pracę w firmie British Xylonite jako chemik doświadczalny. Następnie przeszła do przedsiębiorstwa J. Lyons and Co., gdzie zajmowała się m.in. opracowywaniem metod konserwacji żywności.
Kariera polityczna
Jako polityk Thatcher zadebiutowała na początku lat 50., biorąc udział w wyborach do parlamentu z okręgu Dartford. Najmłodszą kandydatką z Partii Konserwatywnej zainteresował się wówczas bogaty przedsiębiorca Denis Thatcher, którego Margaret poślubiła w 1951 roku. Dwa lata później Margaret zdała egzaminy adwokackie i otrzymała uprawnienia do wykonywania zawodu. W tym samym roku urodziła także bliźniaki: Marka i Carol. Po powrocie do pracy specjalizowała się głównie w sprawach podatkowych.
Nie zrażając się niepowodzeniem w poprzednich wyborach, zaczęła ubiegać się ponownie w 1954 roku o miejsce na liście wyborczej z okręgu Orpington. I tym razem poniosła porażkę. W kwietniu 1954 roku została wybrana na kandydatkę z okręgu Finchley i zdobyła fotel w Izbie Gmin w wyborach w 1959 roku. Wkrótce została sekretarzem parlamentarnym ds. pracy i wynagrodzeń. W gabinecie cieni zajmowała się sprawami resortu skarbu, transportem, energetyką, a następnie również edukacją. Popierała dekryminalizację kontaktów homoseksualnych oraz walczyła o legalizację aborcji. Sprzeciwiała się natomiast zniesieniu kary śmierci oraz ułatwieniom w procedurze rozwodowej. W 1966 roku wystąpiła z silnym atakiem na nowe rządowe propozycje podatkowe sygnowane przez Partię Pracy, które nazwała nie tylko krokiem ku socjalizmowi, ale i ku komunizmowi.
Jako minister
Po zwycięstwie partii konserwatywnej w 1970 roku Margaret Thatcher została ministrem edukacji. W ciągu kilku pierwszych miesięcy urzędowania zmniejszyła budżet resortu szkolnictwa. Zdecydowała się także na niedofinansowywanie bezpłatnego mleka w szkołach. Te posunięcia wywołały falę masowych protestów.
Cztery lata później objęła stanowisko ministra środowiska w gabinecie cieni, popierając m.in. propozycję zniesienia podatku od nieruchomości, opartego na stopach procentowych, płaconego od wartości nominalnej nieruchomości za niektóre usługi świadczone przez władze samorządowe. 19 stycznia 1976 roku Thatcher wygłosiła w ratuszu w Kensington (dzielnica Londynu) ciętą mowę przeciwko Związkowi Radzieckiem, której najsłynniejsza część brzmiała następująco: - Rosjanie dążą do osiągnięcia światowej dominacji i szybko zdobywają kolejne środki do tego, aby stać się najpotężniejszym narodem, jakiego świat nie widział. Ludzie z sowieckiego Politbiura nie muszą się martwić o takie rzeczy jak brak społecznego zaufania. Oni stawiają na hasło "armaty zamiast masła", podczas gdy my stawiamy wszystko przed armatami.
"Żelazna Dama"
W odpowiedzi na to radziecka gazeta rządowa "Krasnaja Zwezda" ("Czerwona gwiazda") nadała jej przydomek "Żelazna Dama", który został szybko rozpowszechniony przez audycję Radia Moskwa i spodobał się samej zainteresowanej. Thatcher sprzeciwiała się m.in. forsowanej poprzednio przez konserwatystów polityce utworzenia autonomicznego rządu dla Szkocji. W wywiadzie dla telewizji Granada w 1978 roku wyraziła swoje obawy odnośnie imigrantów, którzy według niej "zalewają" Anglię. Słowa te wywołały wówczas wiele kontrowersji. W czasie wyborów w 1979 roku okazało się, że spośród potencjalnych kandydatów większą popularnością cieszy się James Callaghan, którego wyborcy najchętniej widzieliby na stanowisku premiera. Mimo to Partia Konserwatywna utrzymała prowadzenie o zdobyła większość głosów. Słynnym hasłem konserwatystów w czasie kampanii wyborczej stało się: "Labour doesn't work", co - będąc grą słów - tłumaczyć można jako "Partia Pracy nie pracuje", czy też "Partia Pracy nie działa".
Po początkowych sukcesach tzw. "ruchu niepewności", rząd Callaghana upadł wiosną 1979 roku, a przewagę w Izbie Gmin uzyskali po wyborach konserwatyści. Margaret Thatcher została pierwszą w brytyjskiej historii kobietą premierem.
Reformy Thatcher
Jako premier Thatcher doprowadziła do drastycznej redukcji roli państwa w gospodarce. Zmniejszyła podatki dochodowe do 25 proc., znacznie ograniczyła wydatki na cele publiczne, a także upowszechniła "demokrację prywatnej własności". Za jej rządów prawie połowa dawnego sektora państwowego przeszła w ręce prywatne. O trzy miliony zwiększyła się liczba posiadaczy własnych domów. Liczba właścicieli akcji potroiła się. Rozwinął się przemysł przetwórczy, znacznie podniosła się wytwórczość, a wydajność przemysłowa w latach 1987-1988 była największa w Europie. Przedsiębiorstwa wyrastały jak grzyby po deszczu, choć sporo też bankrutowało.
Pod rządami Żelaznej Damy z 25 do 4 proc. spadła inflacja. I cyfra ta powtarzała się w latach 1982-1988 przy stałym wzroście gospodarczym. W 1984 roku Thatcher rozpoczęła zamykanie nierentownych kopalń, co doprowadziło do wielkiej fali strajków. Spośród 171 kopalń nie strajkowało jedynie 30.
W polityce zagranicznej premier Thatcher dążyła do ugruntowania pozycji Wielkiej Brytanii w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, zaś integracja europejska miała według niej stanowić jedynie drogę rozwoju wolnego handlu. Godząc się na przyjęcie Jednolitego Aktu Europejskiego, prowadzącego do głębszego zjednoczenia, była również przeciwniczką unii gospodarczo-walutowej.
Znaczny wzrost bezrobocia i wprowadzenie niepopularnej reformy podatkowej odebrało jej zwolenników zarówno w społeczeństwie, jak i w obrębie własnej partii. W listopadzie 1990 roku Thatcher zrezygnowała z funkcji premiera. Powiedziała wtedy: - Po obszernych konsultacjach z moimi współpracownikami doszłam do wniosku, że lepiej przysłużę się jedności partii i dam jej większe szanse na zwycięstwo w nadchodzących wyborach, jeżeli pozwolę moim ministrom na uczestniczenie w wyborach o przywództwo w partii. Chciałabym jeszcze podziękować tym wszystkim z mojego rządu i spoza niego, którzy ofiarowali mi swoje poparcie.
Dalsza działalność polityczna W 1990 roku królowa odznaczyła Thatcher odznaczeniem Order of Merit - jednym z najwyższych brytyjskich orderów. Rok później jej mąż - Denis Thatcher otrzymał tytuł baroneta, dzięki czemu ich syn miał prawo do odziedziczenia tego tytułu po rodzicach. Był to pierwszy baronet jaki został mianowany od 1965 roku.
W 1992 roku Margaret Thatcher uhonorowana została tytułem baronowej Kesteven hrabstwa Lincolnshire. Nie przyjęła tytułu dziedziczenia, choć miała taką możliwość, tłumacząc swoją decyzję tym, że nie miałaby wystarczających środków dla uzyskania "wsparcia" takiegoż tytułu. Dzięki otrzymaniu tej godności uzyskała możliwość zasiadania w Izbie Lordów. W 1995 roku Thatcher otrzymała nowe odznaczenie - Order Podwiązki - najwyższe odznaczenie rycerskie w Wielkiej Brytanii. W lipcu 1992 roku była premier objęła stanowisko "konsultanta do spraw geopolitycznych", na które zatrudnił ją międzynarodowy koncern tytoniowy Philip Morris. W latach 1993 - 2000 była kanclerzem uczelni College of William and Mary, a także mianowana została kanclerzem University of Buckingham. Z tej drugiej posady zrezygnowała w 1998 roku.
W 1990 roku królowa odznaczyła Thatcher odznaczeniem Order of Merit - jednym z najwyższych brytyjskich orderów. Rok później jej mąż - Denis Thatcher otrzymał tytuł baroneta, dzięki czemu ich syn miał prawo do odziedziczenia tego tytułu po rodzicach. Był to pierwszy baronet jaki został mianowany od 1965 roku. W 1995 roku Thatcher otrzymała nowe odznaczenie - Order Podwiązki - najwyższe odznaczenie rycerskie w Wielkiej Brytanii. W lipcu 1992 roku była premier objęła stanowisko "konsultanta do spraw geopolitycznych", na które zatrudnił ją międzynarodowy koncern tytoniowy Philip Morris. W latach 1993 - 2000 była kanclerzem uczelni College of William and Mary, a także mianowana została kanclerzem University of Buckingham. Z tej drugiej posady zrezygnowała w 1998 roku.
Spod ręki Margaret Thatcher wyszły pamiętniki w dwóch tomach: pierwszy "Droga do władzy" i drugi "Lata spędzone na Downing Street". Później napisała kilka książek, głównie o tematyce politycznej i sprawach międzynarodowych. W czerwcu 2003 roku została wdową. Rok później złożyła wzruszający hołd byłemu prezydentowi USA - Ronaldowi Reaganowi na jego pogrzebie w Waszyngtonie.
Swoje 80. urodziny Thatcher uczciła wydając pamiątkowe przyjęcie w Mandarin Oriental Hotel w Hyde Parku, na które zaproszona została królowa brytyjska oraz książę Edinburgh. Jeden z najbliższych współpracowników Żelaznej Damy, Geoffrey Howe, w taki sposób skomentował jej karierę polityczną: - Jej prawdziwym osiągnięciem było nie tylko przekształcenie i odmiana jednej partii, ale dwóch, tak więc kiedy laburzyści wrócili do władzy nie mogło być mowy o odwrocie od thatcheryzmu, który został przez nich zaakceptowany.
W 2007 roku osobiście odsłoniła swój pomnik w gmachu Parlamentu. Żelazna Dama zmarła 8 kwietnia 2013 roku. Jak sama Margaret Thatcher wyznała po latach, to w skromnym sklepiku ojca nauczyła się kilku prostych prawd, których trzymała się jako premier Wielkiej Brytanii: - Że nie wolno wydawać więcej, niż jest się w stanie zarobić. Że każdy dług warto jak najszybciej oddać. Że zawsze trzeba myśleć o tym, iż koniunktura może się zmienić na gorsze, i trzeba być na to przygotowanym. I wreszcie, że wpierw trzeba wymagać wiele od siebie, a dopiero potem oczekiwać czegoś od innych.