Niemiec i dwóch Francuzów, Herald zur Hausen, Barre-Sinoussi i Luc Montagnier laureatami nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii. Karolinska Instytut przyznał tegoroczną nagrodę za odkrycie dwóch wirusów. Jej wysokość wynosi 10 mln koron szwedzkich, czyli ok. 1,4 miliona euro.
Francoise Barre-Sinoussi i Luc Montagnier podzielili się nagrodą za odkrycie wirusa, wywołującego u ludzi nabyty zespół niedoboru odporności, znany jako AIDS. Badania te dały podstawy do stworzenia testów wykrywających HIV oraz leków retrowirusowych, spowalniających rozwój choroby.
Jak niszczy HIV
HIV to wirus, który okazał się odpowiedzialny za tajemniczą chorobę lat 80 XX wieku - AIDS, powodującą zanik odporności u wielu pacjentów.
Powielanie się wirusa za to odpowiedzialnego stwierdzono w limfocytach pacjentów we wczesnej fazie zespołu nabytego braku odporności (AIDS) oraz we krwi osób z zaawansowanym AIDS. Udało się także wykazać, że wyizolowany wirus w warunkach laboratoryjnych atakuje i niszczy limfocyty zdrowych osób oraz reaguje z przeciwciałami chorych.
Wirus HIV, który przenosi się poprzez kontakty seksualne i krew, zaburza działanie układu odpornościowego, intensywnie się namnażając i niszcząc limfocyty T.
Lekarstwa są, szczepionki (jeszcze) nie
Odkrycie Barre-Sinoussi oraz Montagniera miało kluczowe znaczenie dla walki z AIDS - między innymi udało się opracować testy wykrywające zakażenie, co umożliwiło na przykład badania przetaczanej chorym krwi. Okazało się, że chodzi o retrowirusa, czyli wirusa, który potrafi przepisywać własną informację genetyczną zawartą w RNA - na DNA. Umożliwia to enzym zwany odwrotną transkryptazą - blokowanie działania tego enzymu za pomocą leków sprawiło, że obecnie, przy właściwym leczeniu zakażeni HIV mogą żyć niemal równie długo, co osoby zdrowe. Nadal jednak nie ma skutecznej szczepionki przeciw temu wirusowi.
Badania nad śmiercionośnym wirusem HPV
Z kolei urodzony w 1936 roku niemiecki badacz Harald zur Hausen na początku lat osiemdziesiątych wykazał, że wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) wywołuje raka szyjki macicy, będącego jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Dowiódł, że DNA wirusa HPV integruje się z DNA komórek człowieka i można wykazać jego obecność w guzach nowotworowych odpowiednimi testami. Później okazało się, że raka powodują tylko niektóre wirusy z liczącej ponad 100 członków rodziny HPV (zwłaszcza wirusy HPV 16 i HPV 18).
W ten sposób Hausen podważył panujące w latach siedemdziesiątych XX wieku teorie na temat mechanizmów powstawania tego raka. Dzięki jego odkryciu możliwe stało się opracowanie szczepionki chroniącej przed wirusami powodującymi 95 procent zachorowań na raka szyjki macicy.
Wirus przenoszony drogą płciową
W skali całego świata przewlekłe zakażenie HPV odpowiada za ponad 5 procent wszystkich nowotworów - oprócz raka szyjki macicy chodzi tu między innymi o raka sromu, penisa i jamy ustnej. To najbardziej rozpowszechniony wirus przenoszony drogą płciową - zakażonych jest od 50 do 80 procent populacji. Jego obecność można wykazać u 99,7 kobiet z histologicznie potwierdzonym rakiem szyjki macicy - rocznie odnotowywanych jest około pół miliona nowych przypadków.
Rak szyjki macicy wciąż zabija Polki
Rak szyjki macicy dotyka każdego roku niemalże 500 000 kobiet na całym świecie i zabija więcej niż 300 000, z czego 85 proc. w krajach rozwijających się. Po raku piersi jest to drugi najbardziej powszechny nowotwór stwierdzany u kobiet.
Na tę chorobę w Polsce co roku umiera około 2 tysięcy kobiet. To jeden z najwyższych wskaźników umieralności na raka szyjki macicy w Europie. A wszystko z powodu niewykonywania profilaktycznych badań, przede wszystkim cytologii i niewiedzy o tym, że raka wywołuje właśnie wirus.
Tymczasem wykryty w pierwszym stadium rozwoju rak szyjki macicy jest uleczalny w 100 procentach. Dostępne są także szczepionki, które w 100 proc. chronią przed dwoma najbardziej rozpowszechnionymi mutacjami wirusa HPV. (CZYTAJ WIĘCEJ O RAKU SZYJKI MACICY)
Nagroda o długiej tradycji
Zgodnie z wolą wynalazcy i biznesmena Alfreda Nobla, pierwsze Nagrody, za osiągnięcia w nauce, literaturze i działania na rzecz pokoju zostały przyznane w 1901 roku.
Natomiast Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii została zainicjowana w 1968 roku przez Swedish Riksbank. Jako jeden z kandydatów do jej otrzymania był wymieniany prof. Leszek Balcerowicz za dokonania w dziedzinie transformacji polskiej gospodarki socjalistycznej w wolnorynkową.
W tegorocznej edycji Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki do grona głównych kandydatów trafił prof. Aleksander Wolszczan za odkrycie pierwszych planet spoza Układu Słonecznego. Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosi swoją decyzję w dziedzinie fizyki już we wtorek.
Źródło: Reuters, PAP, thenewstribune.com, iht.com
Źródło zdjęcia głównego: Reuters/EPA/TVN24