Reporterzy bez Granic o sytuacji mediów w Polsce. 15 rekomendacji

Na pięć dni przed wyborami parlamentarnymi w Polsce organizacja Reporterzy bez Granic (RSF) zaprezentowała 15 rekomendacji mających na celu poprawę sytuacji w zakresie wolności mediów w naszym kraju. W Światowym Indeksie Wolności Prasy 2023 (World Press Freedom Index) Polska zajęła 57. miejsce na 180 państw. Uplasowała się tym samym na 5. od końca miejscu w Unii Europejskiej - gorsza sytuacja w tym względzie panuje tylko w Bułgarii, na Węgrzech, Malcie i w Grecji.

Rekomendacje powstały we współpracy z polskimi ekspertami i przedstawicielami mediów. Jak podkreśla RSF, ich adresatem są członkowie przyszłego, wyłonionego w wyborach parlamentu i rządu. Jak wskazano, "stanowią one okazję do przerwania błędnego koła polaryzacji" w mediach, utrwalanej przez obecne władze. "Poprzez wdrożenie propozycji RSF dotyczących wolności mediów, Polska może odzyskać miejsce, na które zasługują jej obywatele: w demokratycznym rdzeniu Europy" - czytamy w dokumencie.

ZOBACZ TEŻ: Pytanie o wiarygodność Telewizji Polskiej. Sondaż dla "Faktów" TVN i TVN24

RSF przypomina, że po tym, jak polski rząd "przekształcił media publiczne w narzędzia komunikacji politycznej", próbuje "przejąć kontrolę nad mediami prywatnymi lub stwarzać przeszkody dla niezależnego dziennikarstwa". Jak wskazano, politykę "repolonizacji" zastosowano już wobec grupy medialnej Polska Press poprzez zakup przez spółkę kontrolowaną przez państwo. "Niezależne media doświadczają nieuzasadnionych opóźnień w nadawaniu koncesji przez KRRiT", pod pretekstem ochrony polskiej "racji stanu" nakładane są kary finansowe (m.in. na Radio Zet i TOK FM), kandydatom opozycji Polska Press odmawia publikacji ich reklam wyborczych, a niezależne stacje, takie jak TVN są dyskryminowane w kwestii dostępu do m.in. informacji publicznej - wymienia organizacja.

RSF opracowało 15 rekomendacji, które według organizacji mają poprawić sytuację w polskich mediach:

1. Przyjęcie kompleksowej ustawy o mediach publicznych, gwarantującej ich niezależność od partii politycznych, bezstronność i pluralizm wewnętrzny.

2. Zwiększenie transparentności oraz zmniejszenie wpływów politycznych na nadzór, finansowanie i procedury powoływania kierownictwa mediów publicznych, w tym poprzez zwiększanie roli społeczeństwa obywatelskiego i ekspertów.

3. Wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2016 roku, stwierdzającego, że wyłączenie udziału Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRiT) w procedurze powoływania i odwoływania członków zarządu oraz członków rad nadzorczych spółek publicznej radiofonii i telewizji jest niezgodne z Konstytucją.

4. Dostosowanie istniejącego prawa do powyższego wyroku, w tym likwidacja Rady Mediów Narodowych wybieranej przez parlament.

5. Wzmocnienie transparentności, wprowadzenie kolegialnego systemu podejmowania decyzji i unikanie arbitralnych opóźnień w przyznawaniu koncesji mediom oraz w dochodzeniach w sprawie naruszeń prawa przez KRRiT.

6. Powstrzymanie się od arbitralnych dochodzeń i sankcji wobec mediów prywatnych oraz usunięcie nieprecyzyjnego pojęcia "racji stanu" z art. 18. ustawy o radiofonii i telewizji jako podstawy takich działań.

7. Natychmiastowe zniesienie polityki "repolonizacji" mediów i wycofanie inwestycji państwowych i spółek kontrolowanych przez państwo w strukturę właścicielską mediów.

8. Zapisanie w ustawie, że media kontrolowane przez samorządy muszą być wyraźnie oznaczane jako komunikacja polityczna.

9. Ustanowienie transparentnego i uczciwego systemu dystrybucji reklam publicznych i funduszy dla mediów, w tym poprzez zastosowanie europejskich norm postępowania dziennikarskiego, takich jak Journalism Trust Initiative (JTI), czyli mechanizmu opracowanego przez RSF w celu identyfikowania wiarygodnego dziennikarstwa.

10. Zapewnienie wszystkim mediom prywatnym i publicznym dostępu do urzędników państwowych i partyjnych, w tym poprzez przychylne i terminowe odpowiadanie na ich zaproszenia do udziału w programach oraz na ich prośby o informacje.

11. Pełne wdrożenie zaleceń Komisji Europejskiej z 2022 roku w sprawie postępowań sądowych SLAPP, w tym wprowadzenie możliwości wczesnego oddalania pozwów stanowiących nadużycia, pomoc dziennikarzom, wobec których takie pozwy są wymierzone, i wprowadzenie odpowiednich szkoleń dla prokuratorów i sędziów.

12. Reforma kodeksu karnego uwzględniająca usunięcie kar więzienia i nadmiernych grzywien za pomówienie (art. 212), za publiczne znieważenie Prezydenta RP (art. 135. ust. 2), za znieważenie funkcjonariusza publicznego (art. 226) oraz zniesienie kar za "obrazę uczuć religijnych" lub przynajmniej usunięcie kary pozbawienia wolności za ten czyn (art. 196).

13. Ustanowienie zabezpieczeń dla dziennikarzy w związku z niedawnym przyjęciem poprawek do kodeksu karnego, które rozszerzają zakres przestępstw o te popełnione "przy użyciu systemu informatycznego, systemu teleinformatycznego lub sieci teleinformatycznej", w szczególności poprzez uwzględnienie konieczności wykazania ich zamiaru działania na szkodę państwa poza samym skutkiem takiego działania (art. 112a) oraz poprzez zagwarantowanie, że dziennikarze nie będą ścigani za wykonywanie swoich obowiązków służbowych tylko na podstawie argumentu, że "biorą udział w działalności obcego wywiadu" (art. 130). Niejasne sformułowanie poprawek przepisów powinno zostać doprecyzowane, aby zagwarantować, że nie będą one służyły do nakładania ograniczeń na działalność dziennikarską.

14. Pełne stosowanie przyjętego przez Komisję Europejską w 2021 roku zalecenia w sprawie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzom i innym pracownikom sektora mediów oraz wzmocnienia ich pozycji w UE, w tym poprzez opracowanie protokołu bezpieczeństwa wobec protestów i powstrzymanie się od stosowania nieproporcjonalnych ograniczeń w dostępie reporterów do stref, w których występują napięcia.

15. Zapoczątkowanie dialogu strukturalnego między policją a dziennikarzami w celu opracowania procedur ochrony dziennikarzy będących celem ataków internetowych i za ich relacjonowanie zagadnień dotyczących korupcji, przestępczości zorganizowanej lub terroryzmu.