Myśliwce F-22 Raptor trafią do Polski. Co warto o nich wiedzieć?

Początki F-22 sięgają lat 80. XX wieku i programu Advanced Tactical Fighter, w którym siły powietrzne USA szukały następców samolotów myśliwskich F-15, zdolnych do walki z nowymi sowieckimi myśliwcami MiG-29 i Su-27. O zamówienie konkurowały dwa konsorcja. Firmy Lockheed, Boeing i General Dynamics oferowały prototyp oznaczony jako YF-22, zaś Northrop i McDonnell Douglas - YF-23.W 1991 roku zwyciężyła pierwsza konstrukcja. Pięć lat później rozpoczęła się produkcja, a w 1997 roku F-22A został przyjęty na uzbrojenie amerykańskich sił powietrznych.

Czytaj więcej: Sześć amerykańskich myśliwców F-22 wysłanych do Polski >>>

Raptor jest myśliwcem przewagi powietrznej. Oznacza to, że został skonstruowany po to, żeby wywalczyć i zapewnić pełną dominację i kontrolę nad przestrzenią powietrzną nieprzyjaciela. W największych mocarstwach - które stać na utrzymywanie więcej niż jednego typu myśliwca w swoim lotnictwie - myśliwiec przewagi powietrznej to maszyna większa, cięższa i droższa w zakupie i eksploatacji. Uzupełniają go mniejsze, tańsze i bardziej manewrowe myśliwce wielozadaniowe (według klasyfikacji zachodniej) lub frontowe (jak nazywano je w Związku Sowieckim).

W siłach powietrznych Stanów Zjednoczonych od lat 70. myśliwcem przewagi powietrznej jest dwusilnikowy F-15, którego wspomaga jednosilnikowy F-16. W ZSRR w ten sposób funkcjonowała para Su-27 i MiG-29, oba dwusilnikowe, ale MIG jest wyraźnie mniejszy. Dziś w USA większy, dwusilnikowy F-22 współpracuje z mniejszym, jednosilnikowym F-35.

F-22 Raptor przez długie lata był jedynym produkowanym seryjnie i wcielonym do służby myśliwcem piątej generacji. Oznacza to, że został zbudowany tak, by utrudnić wykrycie przez radary. Cecha ta, nazywana po angielsku stealth, często mylnie w Polsce jest określana jako niewidzialność dla radarów, ale nie jest to prawda. Po prostu echo radarowe i ślad termiczny samolotu są znacznie mniejsze niż innego statku powietrznego tej wielkości. Wpływa na to między innymi kształt kadłuba, materiały go pokrywające oraz umieszczenie silników odrzutowych tak, by z zewnątrz nie było widać łopatek turbiny.

Aby zmniejszyć ryzyko wykrycia przez radary, co do zasady uzbrojenie nie jest przenoszone pod skrzydłami, a w wewnętrznych komorach w kadłubie, jednej dużej na dole i dwóch mniejszych bocznych. Oczywiście można umieścić dodatkowe uzbrojenie pod skrzydłami, ale wtedy samolot traci właściwości stealth.

Inne cechy myśliwców piątej generacji to zaawansowana awionika, zdolność do lotu z prędkością naddźwiękową bez użycia dopalacza oraz możliwość gromadzenia, przetwarzania i skrytej wymiany znacznej ilości danych o sytuacji.

To wszystko sprawia, że Raptor nie jest tylko klasycznym myśliwcem, czyli samolotem przeznaczonym do zwalczania lotnictwa przeciwnika, ale maszyną wielozadaniową, zdolną do niszczenia celów na ziemi i morzu oraz prowadzenia rozpoznania przy pomocy swoich sensorów. Prócz F-22 do piątej generacji zaliczane są dziś jeszcze amerykański F-35, chińskie J-20 i J-31 oraz rosyjski Su-57.

Raptor jest samolotem wyprodukowanym w niewielkiej liczbie. Początkowo USA planowały zakup 750 maszyn. Jednak wysokie koszty, opóźnienie produkcji, sytuacja, w której Stany Zjednoczone prowadziły wojny ze słabo uzbrojonymi partyzantami w Afganistanie i Iraku, a także powstanie F-35 - mniejszego, tańszego i uznanego za bardziej wszechstronny - sprawiły, że 2009 roku administracja Baracka Obamy zdecydowała się zakończyć produkcję. Ostatni F-22 zjechał z taśmy w 2012 roku. Produkcja zakończyła się na 187 egzemplarzach (plus ośmiu prototypach). Pięć samolotów seryjnych rozbiło się w katastrofach, ostatnia miała miejsce w maju 2020 roku.

Produkcja była podzielona między koncerny Lockheed Martin i Boeing. Trzeci członek konsorcjum, General Dynamics w 1993 roku sprzedał swoją część lotniczą Lockheedowi. Głównym producentem był Lockheed Martin - odpowiadał za przednią i środkową część kadłuba, stateczniki oraz lotki, klapy i sloty. Boeing produkował zasadniczą część skrzydeł oraz tylną część kadłuba. Silniki, oznaczone jako F119 dostarczyła firma Pratt & Whitney. Mają one ruchome dysze, co oznacza, że pilot może sterować ciągiem – strumień gazów wylotowych nie musi zawsze lecieć prosto do tyłu.

Pierwsze użycie bojowe F-22 miało miejsce w 2014 roku. Raptory bombardowały wtedy pozycje tak zwanego Państwa Islamskiego w Syrii. Trzy lata później zrzucały też bomby na talibów w Afganistanie.

Jedynym użytkownikiem F-22 są siły powietrzne Stanów Zjednoczonych. Amerykańskie władze zakazały eksportu, mimo że zainteresowanie wykazywała np. Japonia.

Pierwszy raz Raptory przyleciały do Polski w 2015 roku, do bazy w Łasku koło Łodzi. W 2017 r. pojawiły się w bazie w Powidzu w Wielkopolsce. Rok później znów przyleciały do Powidza. Cztery maszyny wzięły wtedy udział w defiladzie z okazji święta Wojska Polskiego 15 sierpnia, przeleciały nad Warszawą na zakończenie części lotniczej prowadzonej przez polskiego F-16.

F-22A Raptor jest samolotem jednomiejscowym. Nigdy nie powstała wersja dwumiejscowa dla instruktora i ucznia.

Długość maszyny to prawie 19 metrów, rozpiętość skrzydeł - 13,5 metra, a wysokość - pięć metrów. Może rozwinąć prędkość Mach 2,25. Maksymalny zasięg, z dwoma podwieszanymi zbiornikami paliwa to ponad trzy tysiące kilometrów, w warunkach bojowych - 850 kilometrów.

Na stałe ma zainstalowane tylko 20-mm działko. W komorach na uzbrojenie oraz pod skrzydłami może przenosić pociski przeciwlotnicze krótkiego i średniego zasięgu oraz kierowane bomby.