- Mózg jest najmniej poznaną i najbardziej skomplikowaną strukturą we wszechświecie - tak o naszym najważniejszym, a jak twierdzą niektórzy, też najseksowniejszym organie mówi prof. Andrzej Wróbel. Większość tego, co dziś wiemy na jego temat, nauka zawdzięcza badaniom prowadzonym w ostatnich 50 latach. Na pytania dotyczące naszego mózgu odpowiadać będą uczestnicy dorocznego "Tygodnia Mózgu", który rozpoczyna się w niedzielę.
"Światowy Tydzień Mózgu" ma propagować wiedzę o mózgu oraz społeczną świadomość na temat znaczenia badań układu nerwowego. W tym roku będzie obchodzony między 15 a 20 marca w wielu krajach na świecie m.in. w Polsce, Australii, Chinach, Niemczech, Indiach, Iranie, Rosji, RPA, Szwecji, Ugandzie i Wielkiej Brytanii.
W Polsce wykłady na ten temat wygłaszane będą w Krakowie. Pierwszego z nich posłuchać można już w niedzielę 14 marca. Tegoroczny tydzień odbywa się pod hasłem "Teraźniejszość i przyszłość metod ingerencji mózgowych".
Mózg lubi pracować
Nieprawdą jest, że wykorzystujemy zaledwie 20 procent możliwości naszego mózgu Prof. Andrzej Wróbel
Jedna z powszechnych opinii głosi, że wykorzystujemy zaledwie parę procent naszego mózgu. Ludzie genialni mają wykorzystywać większą jego część, stąd mają się brać ich ponadprzeciętne możliwości. Prof. Wróbel, kierownik Zakładu Naurofizjologii w Instytuci Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, obala ten obiegowy sąd: - Nieprawdą jest, że wykorzystujemy zaledwie 20 procent możliwości naszego mózgu. Ten mit wziął się stąd, że naukowcy, którzy po raz pierwszy badali elektrodami aktywność komórek mózgu, zauważyli, że co tylko piąta jest w danym momencie aktywna - czyli wysyła informacje do innych komórek - tłumaczy.
- Nie znaczy to wcale, że w pozostałych, nieaktywnych komórkach nic się nie dzieje. Cały czas przeliczają one impulsy dochodzące podprogowo z innych komórek. Do wykonania zarówno bardzo prostych, jak i trudnych operacji używa on całego swojego potencjału - dodaje prof. Wróbel.
Plastyczny i nie niezastąpiony
To, że na codzień wykorzystujemy 100 procent swojego mózgu, wcale nie oznacza, że w wypadku, gdy jego część przestanie działać, człowiek nie będzie mógł funkcjonować. W takiej sytuacji aktywne części mózgu dostosowują się i przejmują funkcje niedziałającej części. Jak mówi prof. Wróbel, taką właściwość nazywamy plastycznością mózgu.
Możemy ją obserwować na przykład u osób po wylewie krwi do mózgu. - Część tkanki mózgowej wówczas obumiera, co w wielu przypadkach powoduje paraliż jakiejś części ciała. Później przy pomocy rehabilitacji przywraca się jej sprawność danej kończyny, choć nie działa już część mózgu za nią odpowiedzialna - wyjaśnia prof. Wróbel.
A nawet (prawie) nie potrzebny
Właściwości adaptacyjne mózgu zadziwiają naukowców. Znane są przypadki ludzi z pracującą tylko jedną półkulą mózgową. Wtedy jej funkcje przejmuje druga, aktywna półkula. Jak zaznacza prof. Wróbel wcale nie jest to taki rzadkie zjawisko.
- Można nie mieć nawet 80 procent mózgu - opowiada profesor. Na potwierdzenie przytacza znaną z literatury fachowej historię mężczyzny, który umarł w wieku 26 lat. Większość mózgoczaszki Anglika zajmował olbrzymi wodniak pod ciśnieniem, który spychał trochę ściśniętej tkanki mózgowej. Mimo tego Anglik zaczynał robić doktorat.
- Jego przykład pokazuje, że nasza wiedza o mózgu jest wciąż w powijakach - dodaje prof. Wróbel.
Mózg wciąż pozostaje tajemnicą
Do badań biologicznych wprowadzono informatykę, która jest konieczna do tego, by odpowiadać na pytania stawiane przez naukowców. Do badania tak skomplikowanej struktury jak mózg, potrzebne są jednak specjalne narzędzia, których jeszcze nie znamy Prof. Andrzej Wróbel
Czy w ogóle nasz mózg jest wystarczająco sprawny, by zrozumieć mechanizmy własnej działalności Prof. Mirosław Ząbek
Jedną z podstawowych cech człowieka, która charakteryzuje człowieka, jest umiejętność abstrakcyjnego myślenia. Prof. Wróbel podkreśla, że wciąż naukowcy wciąż bardzo niewiele wiedzą o o poznawczych i abstrakcyjnych przeliczeniach informacyjnych wykonywanych przez mózg. Jego działanie próbuje się wyjaśnić za pomocą różnych hipotez. Część z nich znajduje nawet potwierdzenie w doświadczeniach.
- Dużo wiemy o tzw. wejściu i wyjściu, czyli odpowiednio o układach zmysłowych i ruchowych. Wiemy, jak jest zbudowany mózg i które kawałki funkcjonalnie za co odpowiadają. Nie ma jednak ogólnej teorii na temat działania mózgu - wyjaśnia kierownik Zakładu Neurofizjologii.
Jak zauważa prof. Wróbel, większość tego co dziś wiemy o mózgu, nauka zawdzięcza badaniom prowadzonym w ostatnich 50 latach.
W ostatnich latach do badań zaprzęgnięto najnowsze technologie. Pozwoliły one na razie znaleźć jedynie część odpowiedzi na pytania spędzające sen z oczu neurobiologom. Mózg wciąż pozostaje tajemnicą. Nowoczesne technologie dają jednak naukowcom narzędzia, które poszerzają ich paletę możliwości badawczych. Tym bardziej nie dziwi więc duże zainteresowanie i imponująca frekwencja na wydarzeniach takich jak "Światowy Tydzień Mózgu".
Czy ją rozwiążemy?
Neurochirurg prof. Mirosław Ząbek podkreśla, że o mózgu równie wiele wiemy, co nie wiemy. - Czy w ogóle nasz mózg jest wystarczająco sprawny, by zrozumieć mechanizmy własnej działalności? - zastanawia się przed "Tygodniem Mózgu".
Źródło: PAP, TVN24
Źródło zdjęcia głównego: TVN24