"Nadzwyczajna sytuacja wymaga nadzwyczajnych działań"

Podkreślała, że media powinny tłumaczyć, czym jest demokratyczne państwo prawa. - Bez władzy sądowniczej nie ma ochrony podstawowych praw i wolności obywatelskich - powiedziała Gersdorf podczas otwarcia w Katowicach konferencji "Sędzia a Konstytucja. Kryzys sądownictwa konstytucyjnego a rozproszona kontrola zgodności prawa z Konstytucją" - Uważam, że na wszystkich prawnikach spoczywa obowiązek podtrzymywania albo może już ratowania demokratycznego państwa prawnego, a nie całe społeczeństwo zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji - mówiła. Apelowała do mediów, by "uaktywniły także swoją wychowawczą rolę". - Media nie powinny tylko zajmować się wyłapywaniem newsów, ale tłumaczyć społeczeństwu, na czym polega, dla każdego obywatela, właśnie to demokratyczne państwo prawa - dodała. Przypomniała, że to konstytucja jest źródłem podstawowych wolności obywatelskich, a "żadne demokratyczne państwo prawne nie może funkcjonować bez kontroli konstytucyjnej".

Jak mówiła, sędzia Trybunału Konstytucyjnego podlega tylko konstytucji, a sędziowie sądów powszechnych ustawom i konstytucji. - Ale żaden sędzia nie powinien i nie może dawać pierwszeństwa ustawie przed niedającymi się z nią pogodzić rozwiązaniami konstytucyjnymi i międzynarodowymi. Sąd może odmówić zastosowania ustawy czy aktu podustawowego właśnie w razie niezgodności ze standardami międzynarodowymi - mówiła Gersdorf. Zaznaczyła, że nie ma ugruntowanego orzecznictwa, czy sądy mogą odmówić zastosowania normy niezgodnej ich zdaniem z konstytucją i czy w sytuacji poważnych zakłóceń funkcjonowania Trybunału (Konstytucyjnego - red.) można przyjąć, że sędziowie mogą samodzielnie odmawiać stosowania norm krajowych niezgodnych z konstytucją. - To dopiero musi ulec jakiemuś wykształceniu na drodze praktycznej - wskazała. Gersdorf powiedziała, że na skutek akcji medialnej "wyraźnie podważane jest zaufanie społeczeństwa do sądów i sędziów". - Nadzwyczajna sytuacja wymaga nadzwyczajnych działań. Myślę, że teraz mamy sytuację szczególną - mówiła.

Po I prezes Sądu Najwyższego głos zabrał prof. Marek Safjan, były prezes Trybunału Konstytucyjnego, sędzia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

- W rzeczywistości, w której się znajdujemy, dyskusja o państwie prawa, jego standardach, o ochronie gwarancji konstytucyjnych, staje się ni stąd, ni zowąd, dyskusją polityczną. Ci, którzy występują w obronie państwa prawa, są kwalifikowani jako występujący w obronie takiej, a nie innej tezy politycznej - mówił Safjan. - To jest nieprawda. Mamy obowiązek występować w obronie państwa prawa, mamy obowiązek dyskutowania o tym i nie możemy się zgodzić na to, by dyskusję tę sprowadzać do dyskursu politycznego, bo nie o to w tym wszystkim chodzi - dodał.

- Ta sytuacja jest bezprecedensowa. Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, jak wyraźne i bezpośrednie są zagrożenia dzisiaj niezawisłości sędziowskiej, niezależności funkcjonowania sądów - podkreślił były prezes TK.

Safjan zaznaczył, że sędziowie nadal muszą walczyć o demokratyczne państwo prawa.

- Z całą pewnością przegramy bitwę o państwo prawa, jeżeli uznamy, że nic nie można zrobić i znajdujemy się na z góry straconych pozycjach. Przyjęcie takiego stanowiska jest z góry skazane na klęskę - powiedział.

Były prezes TK zwrócił uwagę na szczególną rolę Sądu Najwyższego, który w jego opinii powinien skupić się obecnie na rozszerzonej kontroli konstytucyjności.

- Podkreślam ogromnie ważną rolę Sądu Najwyższego, który będzie miał dzisiaj funkcję swoistego sądu konstytucyjnego, będzie musiał zapewnić ową jednolitość, spójność orzecznictwa sądowego w sprawach, które dotyczą podejścia do wykładni norm konstytucyjnych - powiedział.

Całe wystąpienie prof. Marka Safjana

Autor: mw/sk,rzw/jb / Źródło: PAP, TVN24