Sam udział organu niedającego gwarancji niezawisłości (Krajowej Rady Sądownictwa) w nominacji sędziego nie uzasadnia konieczności wyłączenia tego sędziego z rozpoznania sprawy - ocenił rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości UE Dean Spielmann. Zaproponował rozwiązanie.

Kluczowe fakty:

Rzecznik generalny TSUE zarekomendował każdorazową weryfikację czynników, w jakich doszło do powołania sędziego.
Opinia Rzecznika Generalnego powstaje niezależnie od orzeczenia TSUE, które wkrótce ma zostać wydane.
Pytania w trybie prejudycjalnym do TSUE złożył Sąd Rejonowy w Poznaniu.

Opinia rzecznika generalnego TSUE to odpowiedź na pytania prejudycjalne Sądu Rejonowego w Poznaniu z 2022 roku (sądy korzystają z tej możliwości, gdy pojawia się wątpliwość w wykładni prawa unijnego). Chodzi o sprawę, w której obywatel złożył wniosek o wyłączenie sędzi, która została powołana na wniosek neo-KRS ukształtowanej na mocy ustawy z 2017 r.

Poznański sąd zapytał TSUE, czy skład sądu powszechnego, w którym zasiada sędzia o kwestionowanym statusie, spełnia unijny wymóg sądu - a jeśli nie, to czy ta osoba, wadliwie powołana na stanowisko, powinna zostać odsunięta od orzekania z mocy samego prawa, niezależnie od okoliczności konkretnej sprawy.

Opinia rzecznika generalnego TSUE

Rzecznik generalny TSUE uważa, że ani udział w procesie nominacyjnym KRS, ani brak dostępu kandydatów, którzy nie zostali rekomendowani do powołania, do skutecznego środka zaskarżenia, nie może automatycznie prowadzić do wniosku, że dany sędzia sądu powszechnego nie jest sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy.

Zaproponował, aby każdy konkretny przypadek rozpatrywać z osobna. "Aby ocenić zgodność z prawem powołania danego sędziego, należy wziąć pod uwagę wszystkie czynniki systemowe i faktyczne, w jakich doszło do tego powołania" - czytamy w opinii Spielmanna.

Zarekomendowane przez niego rozwiązanie ma zagwarantować skuteczne poszanowanie zasad niezawisłości i bezstronności oraz społeczne zaufanie do wymiaru sprawiedliwości. W tej ostatniej kwestii rzecznik generalny zauważył, że "stawka sprawy jest wysoka", gdyż na wniosek KRS powołano do tej pory około 3000 sędziów.

Neo-KRS

W polskim wymiarze sprawiedliwości to Krajowa Rada Sądownictwa najpierw przedstawia wniosek o powołanie sędziego prezydentowi, który następnie decyduje o wręczeniu nominacji. W okresie rządów Zjednoczonej Prawicy zmieniono zapisy ustawy o KRS, co doprowadziło do upolitycznienia jej struktur, wprowadzając do nich sędziów-członków powoływanych przez Sejm, a tym samym posłów PiS, którzy mieli ówcześnie większość rządzącą.

Europejski Trybunał Praw Człowieka oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wielokrotnie wskazywały w swoich opiniach i orzeczeniach zabezpieczających, że w ten sposób powołany organ nie gwarantuje niezawisłości polskiemu sądownictwu, co z kolei łamie zapisy Konstytucji RP i prawa europejskiego, które dają obywatelom prawo do procesu przed niezależnym sądem. Stąd pojawia się pytanie o legalność wyroków wydawanych przez neosędziów, którzy w świetle tych wyroków zostali powołani przez nielegalny organ.