Biadolenie żoliborskie

Źródło:
tvn24.pl
Maciej WierzyńskiTVN24

Od dawna zbierałem się, żeby napisać o Żoliborzu. Tym, którym nazwa ta niewiele mówi, wyjaśniam, że jest to dzielnica Warszawy. Współczesną sławę zawdzięcza Jarosławowi Kaczyńskiemu, który na Żoliborzu mieszka. Przed jego domem przy ulicy Mickiewicza odbywały się jesienią 2020 roku demonstracje przeciwko ograniczeniu prawa do przerywania ciąży. Specjalnie używam terminu przerywanie ciąży, a nie aborcja, żeby podkreślić, że jestem człowiekiem starej daty.

Jestem człowiekiem starej daty, podobnie jak prezes Kaczyński, tylko jeszcze starszej. Pamiętam też, kto wprowadził do języka polskiego określenie "inteligent z Żoliborza", którym niezasłużenie obdarza się Kaczyńskiego. Zrobił to Kazimierz Brandys w końcówce lat pięćdziesiątych. Brandys czytał wtedy w radiu literackie felietony, niby listy do wymyślonej czytelniczki Pani Z. "Proponuję Pani Żoliborz - pisał Brandys - nie jako dzielnicę, jako światopogląd i obyczajowość. Jest to część Warszawy od dawna zamieszkała przez pracującą inteligencję o tradycjach świeckich, spółdzielczych i demokratycznych. Namawiam Panią na ten model".

Nie wydaje mi się aby Prezes Kaczyński dał się namówić na ten model. Nie wiem, który z wymienionych wyżej przymiotników drażni bardziej ucho dzisiejszych zwolenników Prezesa. Dla "inteligentów z Żoliborza" wszystkie trzy są ważne. Pamiętam z dzieciństwa wyjaśnienie, w myśl którego spółdzielcy z III kolonii WSM, adres Krasińskiego 16, nie życzyli sobie, żeby front kościoła wychodził na ich dom, mimo że wielu z nich bywało zapewne na niedzielnej mszy. Dlatego kościół pod wezwaniem św. Stanisława Kostki, w  którym zostałem ochrzczony, odwrócony jest tyłem do ulicy. Nie dam głowy, że opowieść o odwróceniu kościoła jest prawdziwa, ale dobrze oddaje ducha współistnienia różnych tradycji, który dla mnie jest nieodłączną częścią legendy o inteligentach z Żoliborza.

OGLĄDAJ NA ŻYWO W TVN24 GO

Z premedytacją używam słowa "legenda", bo to jest coś, co dziś nie istnieje naprawdę, jest tylko konstrukcją wymyśloną przez deweloperów. To oni wpadli na pomysł, żeby bloki wciśnięte między dwa cmentarze nazwać Żoliborz artystyczny, zamiast Żoliborz cmentarny. Tylko kto na takim Żoliborzu chciałby mieszkać? Dzisiejszy Żoliborz to hybryda pomysłów specjalistów od reklamy z marzeniem, żeby zaczepić się o coś, co pachnie tradycją. Z tym, że te tradycje, jak w całej Polsce, tu na Żoliborzu są od Sasa i od Lasa. Z jednej strony mamy Żoliborz oficerski, wedle dzisiejszych standardów bogaty. Z drugiej spółdzielczy, zabudowany przez postępowców z PPS-u, żeby zaspokoić potrzeby robotników bez gotówki. Na VII kolonii, gdzie mieszkałem jako dziecko po wojnie, w pokoju z kuchnią, nie było łazienek, był klozet bez umywalki i jedyny kran z wodą w kuchni nad zlewem. Na szczęście na tyłach kina Tęcza obok kotłowni istniała łaźnia, a obok pralnia. Tam gdzie pyszni się Żoliborz artystyczny, stały baraki dla bezrobotnych, wyrzuconych z mieszkań za niepłacenie czynszu. Po wojnie, ponieważ baraki spłonęły, ich mieszkańcy nie mieli dokąd wracać, wiec zaludnili to, co zostało z żoliborskich willi, czyli piwnice i sutereny. Pozbawieni dachu nad głową uciekinierzy z drewnianych bud na Marymoncie zrobili to samo na dolnym Żoliborzu, który teraz nazwano snobistycznie Żoliborzem dziennikarskim.

Brandys pisał: "Cechą żoliborzanina jest uspołecznienie. Żoliborz miał zawsze koncepcje urządzania kraju, był dzielnicą z programem społecznym (…), wytworzył swój autentyczny typ życia bardzo europejski a zarazem nie mający nic wspólnego z imitacją, obyczajowość (…) inteligenta o skromnych środkach i żywych potrzebach kulturalnych". To się niestety zmieniło. Dziś żeby zamieszkać na Żoliborzu skromne środki nie wystarczą. Ci ze skromnymi środkami mieszkają na Tarchominie, na Białołęce albo na Bemowie.

Żoliborz mojego dzieciństwa i młodości niczego nie udawał. Dzisiejszy Żoliborz udaje. Udaje dzielnicę artystycznej bohemy i buntującej się młodzieży, a w gruncie rzeczy nowi przybysze szukają filisterskiego spełnienia, dlatego podniecenie wywołuje willa, w której mieszkał Olgierd Budrewicz, nawet stosowna tablica na płocie wisi, a skromnymi koloniami WSM nikt się nie interesuje.

Wadą polskiego życia jest udawanie. Udawanie kogoś, kim się nie jest. Ta wada dotknęła także Żoliborz. To, co najcenniejsze, czyli tradycja spółdzielcza , wspólnotowa, jeśli istnieje, to tylko w słowach. Żoliborz z "Listów do pani Z" to był WSM, szkoła na Felińskiego, przedszkole na Płońskiej, dziś Próchnika, doktor Landy, świetlica - wypożyczalnia książek na V kolonii. Dziś Żoliborz marzeń to wille na Brodzińskiego i Niegolewskiego, wille na dolnym Żoliborzu, który zmienił nazwę na dziennikarski. Ten Żoliborz służy jako dekoracja do głupich polskich filmów albo reklam. Że niby cała Polska jest taka. Symbolami Żoliborza stali się Wajda, Dygat i Kalina Jędrusik, a nie para socjologów z III kolonii: Stanisław i Maria Ossowscy, nie Jan Strzelecki i rodzina Newerlych. Brandys swoje "Listy do Pani Z." pisał z wyraźną intencja polityczną. Próbował obłaskawić socjalizm. Przekonać Polaków, że w tym systemie można żyć. Może być ubogo pod względem materialnym, ale duchowe wyposażenie posiadać, że ho, ho. O ludziach z Żoliborza Brandys pisał, że "w porównaniu ze średnią Zachodu ich wyposażenie cywilizacyjne przedstawia się nader skromnie, nie mają telewizorów, ani lodówek, ani skuterów ani aircondition. Nie mają prawie nic prócz dobrej woli".

Współcześni żoliborzanie mają wszystko, czego nie mieli tamci, ale udają, że chcieliby być jak tamci. Tamtym według Brandysa wystarczyła "praca , książki (…), trochę sztuki, trochę sportu". Na dzisiejszym Żoliborzu nie ma jednej porządnej księgarni, jest za to coraz więcej knajp z włoskim makaronem i pizzą. Jest marzenie, żeby stać się Zachodem, małpować Zachód, ale nie w tym, co małpować warto.

Wybitny, ale zapomniany żoliborzanin, socjolog Marcin Czerwiński, z którym kiedyś pracowałem w tej samej redakcji, tłumaczył mi, że kraje zacofane łatwiej przejmują kulturową tandetę, trudniej nawyki obywatelskie. Łatwiej urlop na Wyspach Kanaryjskich, trudniej czytanie książek. Widać to na współczesnym Żoliborzu, który zaniedbał niemal wszystko, co zaczęło się na WSM-ie i teraz ciasne żoliborskie domki usiłuje przerobić na pałace z Beverly Hills.

Autorka/Autor:Maciej Wierzyński

Maciej Wierzyński - dziennikarz telewizyjny, publicysta. Po wprowadzeniu stanu wojennego zwolniony z TVP. W 1984 roku wyemigrował do USA. Był stypendystą Uniwersytetu Stanforda i uniwersytetu w Penn State. Założył pierwszy wielogodzinny polskojęzyczny kanał Polvision w telewizji kablowej "Group W" w USA. W latach 1992-2000 był szefem Polskiej Sekcji Głosu Ameryki w Waszyngtonie. Od 2000 roku redaktor naczelny nowojorskiego "Nowego Dziennika". Od 2005 roku związany z TVN24.

Źródło: tvn24.pl

Źródło zdjęcia głównego: TVN24

Pozostałe wiadomości

Centymetr kwadratowy - tyle zostało wymierającego w Polsce gatunku mchu na torfowisku na Lubelszczyźnie. Samorządowcy wciąż wydają zgody na eksploatację torfu, nieraz mimo sprzeciwów regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, bo wartość torfowisk w kontekście zmian klimatycznych i zapobieganiu powodziom jest nie do przecenienia. W Starym Stręczynie sprawą zajmuje się już prokuratura.

Wymierający gatunek zniszczony, cenne torfowisko wyeksploatowane. Sprawę bada prokuratura

Wymierający gatunek zniszczony, cenne torfowisko wyeksploatowane. Sprawę bada prokuratura

Źródło:
tvn24.pl

W niedzielę na drogach będzie ślisko. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed gołoledzią i oblodzeniem w różnych częściach kraju. Na terenie kilku województw może również niebezpiecznie silnie wiać.

Ostrzeżenia w ośmiu województwach

Ostrzeżenia w ośmiu województwach

Źródło:
IMGW

Szefowa sztabu generalnego kanadyjskiej armii generał Jennie Carignan skrytykowała publicznie kandydata na sekretarza obrony USA Pete'a Hegsetha, wysuniętego przez prezydenta elekta USA Donalda Trumpa. Ten jest zdania, że kobiety i mężczyźni nie powinni razem służyć w jednostkach frontowych.

"Po 39 latach służby nie mogę w to uwierzyć". Ostry komentarz pierwszej żołnierz Kanady

"Po 39 latach służby nie mogę w to uwierzyć". Ostry komentarz pierwszej żołnierz Kanady

Źródło:
PAP

Kuba mierzy się z przerwami w dostawach energii elektrycznej. Dotyczą - jak podają tamtejsze media - nawet połowy terytorium kraju. W sobotę dopłynęły tam dwa tankowce z łącznym ładunkiem 126 tysięcy ton oleju napędowego - podały niezależne kubańskie media. Choć transport pochodzi z portów w Danii i Holandii, "przypuszcza się, że ten szacowany na 81 milionów dolarów transport został opłacony z kredytu udzielonego przez Rosję" - przekazał niezależny kubański portal 14ymedio.

Pół kraju bez prądu, mieszkańcy toną w ciemnościach. Przypłynęła pomoc

Pół kraju bez prądu, mieszkańcy toną w ciemnościach. Przypłynęła pomoc

Źródło:
PAP, tvn24.pl
"Tu jest taka rurka, a tu dziurka". Marek Raczkowski chciał sprzedać nerkę, by ratować pęcherz

"Tu jest taka rurka, a tu dziurka". Marek Raczkowski chciał sprzedać nerkę, by ratować pęcherz

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Policjanci z Warszawy poszukują 9-letniej Zosi i jej 31-letniej mamy. Dziewczynkę ostatni raz widziano w mieszkaniu przy ulicy Maltańskiej w Warszawie. Ojciec ostatni kontakt z dzieckiem miał 10 listopada.

Zaginięcie 9-latki i jej mamy. Policja prosi o pomoc

Zaginięcie 9-latki i jej mamy. Policja prosi o pomoc

Źródło:
tvn24.pl

W sobotę przy ulicy Inżynierskiej na warszawskiej Pradze Północ podczas interwencji wobec mężczyzny z maczetą został postrzelony policjant. Ranny mężczyzna zmarł w szpitalu. Jak podała Komenda Stołeczna Policji, broni użył jeden z interweniujących funkcjonariuszy.

Przyjechali do mężczyzny z maczetą. Zmarł postrzelony policjant

Przyjechali do mężczyzny z maczetą. Zmarł postrzelony policjant

Aktualizacja:
Źródło:
tvnwarszawa.pl

1005 dni temu rozpoczęła się rosyjska inwazja na Ukrainę. W Kijowie nad ranem słychać było eksplozje. Według agencji Reutera, Ukraina straciła 40 procent zajętych terenów w rosyjskich obwodzie kurskim. Trwają rozmowy sprawie dostarczenia Ukrainie nowych systemów obrony powietrznej. Władimir Putin chce umarzać kredyty żołnierzom walczącym na froncie i ich żonom. Oto co wydarzyło się w Ukrainie i wokół niej w ciągu ostatniej doby.

Eksplozje w Kijowie, rozmowy o nowej broni, rosyjski dowódca zdymisjonowany

Eksplozje w Kijowie, rozmowy o nowej broni, rosyjski dowódca zdymisjonowany

Źródło:
tvn24.pl, PAP, Reuters

W niedzielę po południu odbędzie się konwencja PiS z udziałem prezesa Jarosława Kaczyńskiego. Według zapowiedzi, partia ma ogłosić decyzję dotyczącą poparcia bezpartyjnego kandydata na prezydenta. Według nieoficjalnych informacji będzie to szef IPN Karol Nawrocki.

PiS poprze "bezpartyjnego kandydata". Dziś konwencja i wystąpienie Kaczyńskiego

PiS poprze "bezpartyjnego kandydata". Dziś konwencja i wystąpienie Kaczyńskiego

Źródło:
PAP

Łącząc ich najlepsze cechy, byliby pewnie idealnym kandydatem prezesa PiS w najbliższych wyborach prezydenckich. Zaufanie i lojalność, prezencja, młodość i świeżość, doświadczenie w politycznej walce, siła... - To są cztery dobre kandydatury - oceniał w czwartek w "Rozmowie Piaseckiego" w TVN24 Jacek Sasin. Ale... - Musimy wybrać jedną - dodał. Ten wybór zostanie zaprezentowany w niedzielę.

Cztery asy prezesa PiS. Kogo wystawi w wyborach

Cztery asy prezesa PiS. Kogo wystawi w wyborach

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl

Świeżość jest zawsze atutem w kampaniach i na to też może liczyć kandydat Prawa i Sprawiedliwości - powiedziała w "Faktach po Faktach" politolożka dr Anna Materska-Sosnowska. PiS ma ogłosić kandydata w niedzielę, ale pojawiają się już głosy, że może nim być prezes IPN Karol Nawrocki. Politolog dr hab. Sławomir Sowiński wskazywał, że niedocenienie wartości małej rozpoznawalności Nawrockiego, "to jest pierwszy krok, którego powinien dzisiaj wystrzegać się sztab Rafała Trzaskowskiego".

"Pierwszy krok, którego powinien wystrzegać się sztab Rafała Trzaskowskiego"

"Pierwszy krok, którego powinien wystrzegać się sztab Rafała Trzaskowskiego"

Źródło:
TVN24

Burmistrz Kłodzka przeprasza za zachowanie strażników miejskich. W sieci pojawiły się nagrania, które oburzyły mieszkańców. Widać i słychać obrażanie, upokarzanie - tamtejsza straż już dawno chciała odzyskać swoje dobre imię. Jakoś jej nie wychodzi.

Mieszkańcy Kłodzka oburzeni wulgarnym zachowaniem strażników miejskich. Jest nagranie z interwencji

Mieszkańcy Kłodzka oburzeni wulgarnym zachowaniem strażników miejskich. Jest nagranie z interwencji

Źródło:
Fakty TVN

W pobliżu izraelskiej ambasady w stolicy Jordanii doszło do strzelaniny. Napastnik został zabity, a trzech policjantów zostało rannych - podała w niedzielę agencja Reutera, powołując się na źródło w jordańskich służbach bezpieczeństwa.

Strzelanina przy ambasadzie Izraela. Trzech policjantów rannych

Strzelanina przy ambasadzie Izraela. Trzech policjantów rannych

Źródło:
PAP

Prezydent-elekt Donald Trump wybrał Brooke Rollins, prezes America First Policy Institute, na stanowisko sekretarza rolnictwa. To jego wieloletnia bliska współpracowniczka. Jeśli jej kandydaturę zatwierdzi kontrolowany przez republikanów Senat, 52-latka stanie na czele departamentu zatrudniającego w całym kraju 100 tysięcy osób.

To ona zadba o "prawdziwy kręgosłup" Ameryki. Kolejna nominacja Trumpa

To ona zadba o "prawdziwy kręgosłup" Ameryki. Kolejna nominacja Trumpa

Źródło:
PAP

W niedzielę w Rumunii odbywa się pierwsza tura wyborów prezydenckich. W kraju utworzono blisko 19 tysięcy lokali wyborczych, a za granicą - rekordową liczbę 950. Faworytem głosowania jest obecny premier Marcel Ciolacu, jednak przebieg drugiej tury wydaje się trudny do przewidzenia na podstawie sondaży. W wyborach startuje 14 kandydatów.

Rumunia wybiera prezydenta. 14 kandydatów, pięcioro z szansami na drugą turę

Rumunia wybiera prezydenta. 14 kandydatów, pięcioro z szansami na drugą turę

Źródło:
PAP

"Tak po ludzku wam powiem, że za śmierć policjanta odpowiada nie jego interweniujący kolega, tylko bandzior z maczetą" - napisał w mediach społecznościowych Donald Tusk, odnosząc się do tragicznej w skutkach interwencji służb w Warszawie. Premier zastrzegł przy tym, że "nie jest sędzią" i nie on "wyda wyrok". Rzecznik MSWiA Jacek Dobrzyński przekazał natomiast, że szef tego resortu Tomasz Siemoniak rozmawiał z Komendantem Głównym Policji "na temat dzisiejszego tragicznego zdarzenia z udziałem funkcjonariuszy".

Premier Donald Tusk o tragedii na warszawskiej Pradze Północ

Premier Donald Tusk o tragedii na warszawskiej Pradze Północ

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl

Co najmniej jedna osoba zginęła w wyniku trudnych warunków atmosferycznych, jakie przyniosła burza Bert na Wyspy Brytyjskie. W Wielkiej Brytanii obowiązuje sto alertów przed powodziami i podtopieniami, dziesiątki tysięcy domów nie ma dostępu do prądu. Lokalne służby informują o utrudnieniach w ruchu kolejowym i autobusowym.

Bert szaleje na Wyspach Brytyjskich. Ludzie uwięzieni na lotniskach, ofiara śmiertelna

Bert szaleje na Wyspach Brytyjskich. Ludzie uwięzieni na lotniskach, ofiara śmiertelna

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, PAP, Met Office, BBC, The Guardian

Teraz przyjdzie nam się bić o każdy głos, być w każdej nawet najmniejszej miejscowości. Nic tutaj nie jest rozdane, nawet dobre sondaże nie mogą uśpić czujności - mówił w "Faktach po Faktach" pełnomocnik rządu ds. odbudowy po powodzi, sekretarz generalny PO Marcin Kierwiński o przyszłych wyborach prezydenckich. Zapewniał też, że kandydat KO Rafał Trzaskowski "będzie miał za sobą armię ludzi".

"PiS będzie walczył o życie". Kierwiński o kampanii prezydenckiej

"PiS będzie walczył o życie". Kierwiński o kampanii prezydenckiej

Źródło:
TVN24

Poznaliśmy kandydata Koalicji Obywatelskiej na prezydenta. Prawo i Sprawiedliwość ogłosi, kto powalczy o schedę po Andrzeju Dudzie. Policjant zastrzelony podczas interwencji. Oto pięć rzeczy, które warto wiedzieć w niedzielę 24 listopada.

Decyzja koalicji, tragiczna interwencja policjantów, pierwszy konkurs skoków

Decyzja koalicji, tragiczna interwencja policjantów, pierwszy konkurs skoków

Źródło:
tvn24.pl, PAP

Burza śnieżna nawiedziła w piątek północno-wschodnie Stany Zjednoczone. Przyniosła ze sobą obfity śnieg. Miejscami w stanie New Jersey spadło ponad 50 centymetrów tego opadu.

Zamknięte szkoły, paraliż na drogach. Miejscami spadło pół metra śniegu

Zamknięte szkoły, paraliż na drogach. Miejscami spadło pół metra śniegu

Źródło:
Reuters, FOX Weather

"Unia chce zakazać napraw samochodów starszych niż 15 lat" - taki przekaz pojawił się w sieci i wywołał oburzenie części internautów. Informacje mają pochodzić z unijnego rozporządzenia dotyczącego samochodów, które zostały wycofane z użytku. To jest fałszywa informacja. Komisja Europejska dementuje.

"To koniec naprawiania samochodów. Unia wprowadza zakaz"? Wrócił fake news

"To koniec naprawiania samochodów. Unia wprowadza zakaz"? Wrócił fake news

Źródło:
Konkret24
Zagadka wyjaśniona po 24 latach. Już wiemy, kto zmarł pod Matragoną

Zagadka wyjaśniona po 24 latach. Już wiemy, kto zmarł pod Matragoną

Źródło:
tvn24.pl
Premium
Odkąd pamięta, towarzyszyła mu presja. "Bo tak skoczył, gdy miał 10 lat", "bo następca Małysza"

Odkąd pamięta, towarzyszyła mu presja. "Bo tak skoczył, gdy miał 10 lat", "bo następca Małysza"

Źródło:
tvn24.pl
Premium

W najnowszym "Kadrze na kino" Ewelina Witenberg opowiedziała o najważniejszych wydarzeniach ze świata filmu i muzyki. W programie między innymi o długo wyczekiwanej premierze filmu "Gladiator 2" Ridley'a Scotta, nowym gospodarzu Oscarów oraz przyszłorocznym line up'ie festiwalu Open'er.

Powrót "Gladiatora", nowy gospodarz Oscarów i line up festiwalu Open'er. Co w świecie filmu i muzyki?

Powrót "Gladiatora", nowy gospodarz Oscarów i line up festiwalu Open'er. Co w świecie filmu i muzyki?

Źródło:
tvn24.pl