222 lata temu uchwaliliśmy Konstytucję. Pierwszą taką w Europie, drugą na świecie

Ustawę, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja, uchwalił po burzliwej debacie Sejm Czteroletni.

Celem uchwały miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r.

Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie. Trzeciomajową sesję sejmową rozpoczął marszałek Stanisław Małachowski, który przedstawił tragiczną sytuację kraju.

Następnie, po odczytaniu świadczących o zagrożeniu zewnętrznym, a specjalnie na tę okoliczność spreparowanych, raportów polskich placówek dyplomatycznych, poproszono o radę Stanisława Augusta.

Choć monarcha od razu uznał uchwałę za "zgodną z wolą wielu sejmujących", dopiero po kilku godzinach zgodził się złożyć na nią przysięgę.

W pierwszych zdaniach uchwalonego przez aklamację dokumentu podkreślano jedność państwa, czego wyrazem miał być jeden rząd, skarb i armia. Artykuł pierwszy konstytucji potwierdzał dominującą rolę religii katolickiej. W drugim zaakcentowano pozycję szlachty, gwarantując jej przyznane dawniej przywileje.

Ustawa o miastach, stanowiąca artykuł trzeci dokumentu, potwierdzała prawo mieszczan do samostanowienia w istotnych sprawach, posiadania ziemi oraz przyjmowania do stanu szlacheckiego.

Artykuł czwarty utrzymywał poddaństwo chłopów wobec szlachty, przyjmując jednak włościan "pod opiekę prawa i rządu krajowego", co gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziem. Przyznawano także wolność każdemu chłopu przybywającemu lub wracającemu po ucieczce, co miało zachęcać włościan z innych krajów do zamieszkania w Polsce.

Konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z sejmu - 204 posłów spośród szlachty i 24 plenipotentów miast - oraz senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod przewodnictwem króla), o ograniczonej roli.

Funkcję wykonawczą miał sprawować król i odpowiedzialny przed Sejmem rząd, zwany Strażą Praw, który tworzył prymas oraz ministrowie policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), skarbu, wojny i spraw zagranicznych.

Wprowadzono tron dziedziczny, likwidując wolną elekcję. Następcą tronu po Stanisławie Auguście miał być elektor saski Fryderyk August, wnuk Augusta III Sasa i jego potomkowie. Na wypadek śmierci króla lub niemożności sprawowania przez niego funkcji regencję miała sprawować Straż Praw pod przewodnictwem królowej lub prymasa.

Ogłaszając uchwalenie konstytucji marszałkowie Sejmu stwierdzili: "Ojczyzna nasza już jest ocalona. Swobody nasze zabezpieczone. Jesteśmy odtąd narodem wolnym i niepodległym. Opadły pęta niewoli i nierządu".

Historyczna ustawa zasadnicza przetrwała rok. Została obalona przez Konfederację Targowicką i wkroczenie na ziemie Polski armii rosyjskiej.

Ustawę regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli uchwalono na Zamku Królewskim i właśnie tam odbędą się w piątek główne uroczystości 222. rocznicy.

Weźmie w nich udział m.in. prezydent Bronisław Komorowski, który w południe wygłosi przemówienie.

Podczas uroczystości na placu Zamkowym odczytana zostanie preambuła Konstytucji 3 Maja, a wystąpienie prezydenta poprzedzi 21 salw armatnich.

Zgromadzeni będą mogli też obejrzeć pokaz musztry paradnej w wykonaniu Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oraz orkiestr wojskowych, policyjnej i Straży Granicznej. Po zakończeniu ceremonii żołnierze Kompanii Reprezentacyjnej i orkiestry wojskowej przemaszerują do Pałacu Prezydenckiego - tam prezydent Komorowski złoży kwiaty przed pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego.

Wieczorem na Zamku Królewskim odbędzie się premiera Koncertu Niepodległości Trzeciego Maja, w programie którego znajdą się pieśni patriotyczne.

Autor: twis, adso/mtom/k / Źródło: tvn24.pl, PAP