System, może nie totalitarny, ale autorytarny jest dla wielu osób wciąż pociągający. A w Rosji szczególnie - mówił w programie "Xięgarnia" w TVN24 Jerzy Czech, poeta, tłumacz, publicysta i miłośnik literatury rosyjskiej. Gość programu opowiadał o "Wspomnieniach" Nadieżdy Mandelsztam, które zostały wydane pod koniec 2015 roku.
Nadieżda Mandelsztam była żoną znanego rosyjskiego poety Osipa Mandelsztama. Nadieżda została wdową z powodu wiersza o straszącym z Kremla góralu, który ma "palce tłuste jak czerwie" i "karalusze wąsiska".
Jego bohater, Józef Wissarionowicz Stalin, osobiście kazał zesłać Mandelsztama. Nadieżda podążyła za nim. Jednak kiedy w 1938 roku NKWD zabrało go po raz drugi, wyruszył samotnie do łagru. Dla Nadieżdy było jasne, że już się nie zobaczą, a satrapa zrobi wszystko, żeby zniszczyć każdy ślad życia jej męża. Nauczyła się na pamięć jego niepublikowanych wierszy, żeby przetrwały. Przemyciła je za granicę. Prowadziła własne śledztwo, by wyjaśnić kulisy uwięzienia i śmierci Osipa.
Jego efektem są "Wspomnienia", jedno z najbardziej poruszających świadectw stalinowskiego terroru. To także zapis walki o przetrwanie spuścizny poety i fascynujący obraz życia codziennego i kulturalnego w Rosji lat dwudziestych i trzydziestych. Właśnie kwestie związane z autorytaryzmem były tematem rozmowy z gościem "Xięgarni". - Społeczeństwo, które się w atmosferze wolności gubi, w tym (autorytaryzmie - red.) się odnajduje. Jako w czymś znanym dobrze - mówił o współczesnych Rosjanach Czech.
"To jest właściwie kilka książek"
Jerzy Czech przyznał, że trudno mu określić czy wspomnienia Nadieżdy Mandelsztam lub poezja Osipa Mandelsztama są czytane współcześnie w Rosji, jednak przyznał, że gdy podał informację, że "Wspomnienia" opublikowane zostaną w Polsce, otrzymał głosy od Rosjan mówiące, że "to bardzo potrzebna dzisiaj książka". Gość księgarni zwrócił uwagę, że na "Wspomnienia" Nadieżdy Mandelsztam składa się kilka wątków. - To jest właściwie kilka książek. Jedna to jest historia aresztowania jej męża, historia zesłania i potem ponownego aresztowania. To jakby jest kanwa - mówił gość. - Jest na przykład opis zniewolenia społeczeństwa, postępującego zniewolenia. O tym jak ludzie sami się przekonują do tego, że tak jak jest, tak powinno być. Okłamują samych siebie - dodał. - Tak książka jest stosunkowo optymistyczna mimo strasznych rzeczy, które opisuje. Jest pisana w czasie, kiedy jeszcze były jakieś nadzieje, że świat będzie jakoś ewoluował dobrym kierunku - powiedział Czech.
Co czyta Olbrychski?
Daniel Olbrychski to jeden z najbardziej uznanych aktorów teatralnych i kinowych. Grał u najwybitniejszych polskich reżyserów m.in. Andrzeja Wajdy, Kazimierza Kutza, Janusza Morgensterna, Krzysztofa Zanussiego, Jerzego Hoffmana i Krzysztofa Kieślowskiego. Wśród jego najsłynniejszych ról warto wspomnieć Andrzeja Kmicica w "Potopie", Azję Tuhajbejowicza w "Panu Wołodyjowskim" czy Karola Borowieckiego w "Ziemi Obiecanej".
W rozmowie w "Xięgarni" przyznał, że z wielką literaturą zawsze musiał obcować z uwagi na zawód, który wykonuje. - Także na co dzień uciekam w zupełnie inną literaturę - powiedział aktor. Dodał, że wśród jego lektur przeważa literatura faktu.
Olbrychski widzom "Xięgarni" polecił "Anatomię nienawiści" Anatola Tarasa oraz felietony Stefana Wiecha Wiecheckiego.
Program "Xięgarnia" powstaje dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu "Promocja czytelnictwa".
"Xięgarnia" w każdą sobotę o godz. 18.00 oraz w niedzielę o godz. 02.30.
Autor: kło,dln/ja,rzw / Źródło: tvn24
Źródło zdjęcia głównego: tvn24