Ocalał z Holocaustu, całe życie zbierał dokumenty z obozów i gett. Trafiły do Muzeum Auschwitz

Zbiór liczy 1893 dokumenty i 29 fotografii
"Postanowiliśmy, że powstanie specjalny zespół archiwalny nazwany imieniem pana Władysława"
Źródło: TVN24 Kraków

Obszerną kolekcję dokumentów związanych z niemieckimi obozami, w tym Auschwitz, oraz gettami, zgromadzoną przez ocalałego z Holokaustu Władysława Ratha przekazała do Muzeum Auschwitz jego rodzina. Zbiór składa się z 1893 dokumentów i 29 fotografii.

- Mój mąż całe życie coś kolekcjonował. Na początku lat 70. XX w. zaczął zbierać m.in. listy i dokumenty związane z obozami koncentracyjnymi. Jako ktoś, kto przeszedł te straszne czasy, widział rzeczy, które są niewyobrażalne, rozpoczął tworzenie kolekcji składającej się finalnie z bardzo wielu różnych materialnych świadectw - powiedziała mieszkająca w Wiedniu Ewa Rath, wdowa po Władysławie Rath.

Dokumenty i fotografie

Jak podkreśliła, wspólnie z mężem uważali, że zbiór powinien trafić do muzeum. - Wiem, że istnieje wielkie Muzeum Yad Vashem w Izraelu, ale uważam, że ta kolekcja powinna powrócić do miejsca, w którym życie stracił ojciec mojego męża i które jest wielkim symbolem zbrodni tamtych czasów. Auschwitz-Birkenau to coś szczególnego w dziejach wojny i nazizmu, to była maszyna do mordowania ludzi – podkreśliła Ewa Rath.

Paweł Sawicki z biura prasowego muzeum mówił, że większość dokumentów dotyczy zagłady i prześladowań ludności żydowskiej w Trzeciej Rzeszy i na terenach okupowanych przez Niemców, losów deportowanych do obozów, w tym do Auschwitz, a także przetrzymywanych w gettach. W kolekcji znajdują się też dokumenty dotyczące więźniów przebywających w obozach pracy przymusowej, obozach internowania, jak i jeńców osadzonych w oflagach i stalagach.

W zbiorach jest m.in. korespondencja obozowa Eryka Pawliczka, który uciekł z Auschwitz 21 kwietnia 1944 r., a także list wysłany z tego obozu przez więźnia pierwszego transportu Polaków z 14 czerwca 1940 r. Edwarda Holzchakera.

"Wystrzelona kula przeszła mu po czaszce"

Szczególne miejsce zajmują cztery karty pocztowe wysłane z Auschwitz w ramach tzw. Briefaktion. Aby uspokoić nastroje panujące wśród Żydów przebywających w getcie Theresienstadt w Protektoracie Czech i Moraw, władze KL Auschwitz zezwoliły więźniom deportowanym stamtąd na wysłanie kart pocztowych z krótką informacją, iż nadawcy przebywają w obozie pracy w Birkenau.

- Karty pocztowe na rozkaz władz obozowych były antydatowane, co esesmani uzasadniali tym, że czas ich wysłania opóźni się z uwagi na konieczność poddania korespondencji cenzurze. W chwili, kiedy trafiły do odbiorców, ich nadawcy już zginęli, zgładzeni w komorach gazowych w Birkenau – powiedział szef archiwum Muzeum Wojciech Płosa.

Wśród dokumentów jest m.in. książeczka wojskowa urodzonego w Wiedniu Amona Goetha, organizatora i komendanta obozu w Płaszowie, który był odpowiedzialny za nadzorowanie akcji likwidacyjnej krakowskiego getta. Goeth charakteryzował się niezwykłym okrucieństwem wobec więźniów.

- W getcie mój mąż był świadkiem tego, jak Goeth strzelał do ludzi. Kazał im nosić belki i mój mąż, wówczas 16-letni chłopiec, który był niższy od dorosłych mężczyzn, też te belki nosił. Dlatego, że był niższy, pewnego razu wystrzelona kula przeszła mu po czaszce, nie naruszając kości, ale zabijając osobę idącą przed nim – powiedziała Ewa Rath.

Wiele dokumentów dotyczy gett. - Interesującymi dokumentami są talony na posiłki wydawane w getcie łódzkim dla Żydów zatrudnionych w miejscowych zakładach pracy i warsztatach. Znakomitą ilustracją codzienności getta w Terezinie mogą być przykłady banknotów, jakie wyłącznie na potrzeby tego getta władze nazistowskie wprowadziły tam do obiegu – powiedział Wojciech Płosa.

W kolekcji Władysława Ratha są też dokumenty ilustrujące losy Żydów uciekających przez nazizmem z Niemiec i Austrii. To karty pocztowe wysyłane z Szanghaju do rodzin w Wiedniu przez osoby, którym udało się szczęśliwie dotrzeć do Azji.

Dyrektor Muzeum Piotr Cywiński podkreślił, że jest to największy zbiór dokumentów, jaki pozyskało archiwum placówki od wielu dekad.

"Bardzo cenne"

- Są bardzo cenne. Ukazują zarówno dzieje obozów, jak i gett. Niezwykła pasja, z którą ocalały z Zagłady Władysław Rath zgromadził tak niesamowitą kolekcję, budzi olbrzymi podziw – powiedział.

- To jedno z największych pozyskań. Postanowiliśmy, że powstanie specjalny zespół archiwalny nazwany imieniem pana Władysława, a to po to, by zachować pamięć o tych wszystkich ludziach ale też i o tej osobie, która postanowiła zebrać tą unikalną kolekcję – mówi Sawicki.

Władysław Rath urodził się 20 marca 1924 r. Dzieciństwo spędził w Krakowie. W chwili wybuchu wojny miał 15 lat. Cała jego rodzina została przeniesiona do krakowskiego getta. Jego ojciec został deportowany do Auschwitz, gdzie zginął, a matka została zamordowana w nieznanym miejscu. W czasie pobytu w getcie Władysław Rath m.in. zmuszony był do zajmowania się psami Amona Goetha, komendanta obozu koncentracyjnego w Płaszowie. Wraz z siostrą Dorotą pracował w fabryce Emalia Oskara Schindlera.

Oboje uratowali się dzięki wpisaniu na "Listę Schindlera", dzięki czemu zostali przeniesieni z Krakowa do fabryki w Bruennlitz i doczekali wyzwolenia. Dorota Rath była jedną z osób, które po zakończeniu działań wojennych przeprowadziły Oskara Schindlera do strefy amerykańskiej z obawy, iż Sowieci mogą go zaaresztować. Po wojnie Władysław Rath wrócił do Krakowa, a w 1951 r. przeniósł się do Wiednia. Zmarł w 1996 r.

Muzeum apeluje o przekazywanie wszelkiego rodzaju dokumentów i przedmiotów związanych z historią i ofiarami KL Auschwitz. Jak podkreślił Paweł Sawicki każdy obiekt może mieć swoje olbrzymie znaczenie i powinien odnaleźć swoje miejsce w zbiorach Miejsca Pamięci. Tu będą one chronione, konserwowane, badane i eksponowane.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.

70. rocznica wyzwolenia Auschwitz

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Źródło: Archiwum Reuters
Obóz koncentracyjny Auschwitz. Archiwalne zdjęcia
Obóz koncentracyjny Auschwitz. Archiwalne zdjęcia
Teraz oglądasz
29.01 | Uwięzienie czy włamanie? Skandal z włoską delegacją na uroczystościach w Auschwitz
29.01 | Uwięzienie czy włamanie? Skandal z włoską delegacją na uroczystościach w Auschwitz
Teraz oglądasz
Ewa Kopacz zapaliła w oknie KPRM świecę na znak solidarności z ofiarami Zagłady
Ewa Kopacz zapaliła w oknie KPRM świecę na znak solidarności z ofiarami Zagłady
Teraz oglądasz
Uczestnicy uroczystości zapalili znicze pod pomnikiem ofiar obozu
Uczestnicy uroczystości zapalili znicze pod pomnikiem ofiar obozu
Teraz oglądasz
Rabini odmówili kadisz podczas uroczystości 70. rocznicy wyzwolenia Auschwitz
Rabini odmówili kadisz podczas uroczystości 70. rocznicy wyzwolenia Auschwitz
Teraz oglądasz
Cywiński: W zapomnieniu niszczymy namacalny kształt naszej przyszłości
Cywiński: W zapomnieniu niszczymy namacalny kształt naszej przyszłości
Teraz oglądasz
Komorowski: Naszą powinnością jest pamiętać ze względu na tych, którzy tu cierpieli
Komorowski: Naszą powinnością jest pamiętać ze względu na tych, którzy tu cierpieli
Teraz oglądasz
Były więzień Auschwitz: Nie chcemy, by nasza przeszłość była przyszłością naszych dzieci
Były więzień Auschwitz: Nie chcemy, by nasza przeszłość była przyszłością naszych dzieci
Teraz oglądasz
Były więzień obozu: usłyszeliśmy, że wyjście z Auschwitz prowadzi tylko przez komin krematoriów
Były więzień obozu: usłyszeliśmy, że wyjście z Auschwitz prowadzi tylko przez komin krematoriów
Teraz oglądasz
Halina Birenbaum: Auschwitz stało się dla mnie jedyną rzeczywistością. Otchłanią piekła bez dna
Halina Birenbaum: Auschwitz stało się dla mnie jedyną rzeczywistością. Otchłanią piekła bez dna
Teraz oglądasz
Komorowski: Tu runęła kiedyś nasza cywilizacja
Komorowski: Tu runęła kiedyś nasza cywilizacja
Teraz oglądasz
Obchody 70. rocznicy wyzwolenia Auschwitz
Obchody 70. rocznicy wyzwolenia Auschwitz
Teraz oglądasz
Byli więźniowie i prezydent złożyli kwiaty pod Ścianą Straceń
Byli więźniowie i prezydent złożyli kwiaty pod Ścianą Straceń
Teraz oglądasz
Córki rtm. Pileckiego nie zaproszono na obchody w Auschwitz. "Stała się rzecz niedobra"
Córki rtm. Pileckiego nie zaproszono na obchody w Auschwitz. "Stała się rzecz niedobra"
Teraz oglądasz
26.01.2015 | Władimir Putin nie będzie w Oświęcimiu, ale uczci pamięć ofiar Holokaustu
26.01.2015 | Władimir Putin nie będzie w Oświęcimiu, ale uczci pamięć ofiar Holokaustu
Teraz oglądasz
Auschwitz 70 lat później
Auschwitz 70 lat później
Teraz oglądasz
70. rocznica wyzwolenia Auschwitz
70. rocznica wyzwolenia Auschwitz
Teraz oglądasz
Pomyślałam sobie: tak musi wyglądać piekło
Pomyślałam sobie: tak musi wyglądać piekło
Teraz oglądasz
Wnuk Rudolfa Hoessa: jestem zupełnie inny, walczę z rasizmem i nazizmem
Wnuk Rudolfa Hoessa: jestem zupełnie inny, walczę z rasizmem i nazizmem
Teraz oglądasz
Schetyna: Czołgiem, który rozbił bramę Auschwitz, dowodził Ukrainiec. Powiedziałem prawdę
Schetyna: Czołgiem, który rozbił bramę Auschwitz, dowodził Ukrainiec. Powiedziałem prawdę
Teraz oglądasz
22.01.2015 | Dyplomatyczny spór, czyli kto wyzwalał Oświęcim. Rosjanie oburzeni słowami Schetyny
22.01.2015 | Dyplomatyczny spór, czyli kto wyzwalał Oświęcim. Rosjanie oburzeni słowami Schetyny
Teraz oglądasz
"Armia Czerwona wyzwoliła obóz Auschwitz, ale jej żołnierze mieli różne narodowości"
"Armia Czerwona wyzwoliła obóz Auschwitz, ale jej żołnierze mieli różne narodowości"
Teraz oglądasz
Oburzenie w Rosji po słowach Schetyny o wyzwoleniu Auschwitz
Oburzenie w Rosji po słowach Schetyny o wyzwoleniu Auschwitz
Teraz oglądasz
Schetyna: Ukraińcy wyzwalali Auschwitz
Schetyna: Ukraińcy wyzwalali Auschwitz
Teraz oglądasz
14.01.2015 | Putin nie dostał zaproszenia na obchody wyzwolenia Auschwitz. Rosyjskie media o Polakach: bękarty bez pamięci
14.01.2015 | Putin nie dostał zaproszenia na obchody wyzwolenia Auschwitz. Rosyjskie media o Polakach: bękarty bez pamięci
Teraz oglądasz
Nałęcz o przyjeździe Putina na rocznicę wyzwolenia Auschwitz. "Nic nie wskazuje, by się wybierał"
Nałęcz o przyjeździe Putina na rocznicę wyzwolenia Auschwitz. "Nic nie wskazuje, by się wybierał"
Teraz oglądasz

70. rocznica wyzwolenia Auschwitz

Autor: mmw/gp / Źródło: PAP/ TVN24 Kraków

Czytaj także: