Polska drugim domem. Blisko milion osób otrzymało numer PESEL

Już w pierwszych godzinach wojny na polsko-ukraińskich przejściach granicznych pojawiły się tłumy. W związku z przyjazdem setek tysięcy obywateli Ukrainy konieczne stało się przyjęcie przepisów, które uregulują ich status oraz umożliwią funkcjonowanie w naszym kraju.

Zgodnie z przepisami, obywatele Ukrainy w ciągu 30 dni od dnia przybycia na terytorium Polski mają czas na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL. Posiadanie numeru PESEL z przypisanym mu statusem UKR stanowi urzędowe poświadczenie posiadania uprawnienia do pobytu na terytorium Polski oraz uprawnień towarzyszących, wynikających z poszczególnych przepisów ustawy specjalnej.

"Pod koniec grudnia 2023 r. 956 633 osoby z Ukrainy przebywające w Polsce posiadały aktywny numer PESEL" - poinformowano w niedawnym komunikacie Rzecznika Praw Dziecka.

Według prognoz UNHCR - Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców do końca 2024 roku w Polsce będzie przebywać 1,1 mln uchodźców. Ponad 90 procent to kobiety, dzieci i osoby starsze.

Od 1 kwietnia 2023 roku obywatele Ukrainy, którzy posiadają numer PESEL ze statusem UKR mogą ubiegać się o udzielenie zezwoleń na pobyt czasowy w celu podejmowania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej. Rozwiązanie jest skierowane do osób, które czują się pewnie na polskim rynku pracy i chcą zrezygnować z korzystania z ochrony czasowej. Aby ubiegać się o udzielenie zezwoleń na pobyt czasowy, należy złożyć wniosek do urzędu wojewódzkiego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obywatela Ukrainy.

Urząd do Spraw Cudzoziemców zwraca uwagę, że możliwość ubiegania się o wspomniane zezwolenia pobytowe jest opcjonalna. "Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i nie skorzystają z tego rozwiązania, będą mogli nadal legalnie przebywać w kraju na podstawie ochrony czasowej (w wyniku decyzji Rady UE - red.)" - wyjaśnił urząd.

Obywatel Ukrainy musi pamiętać, że w przypadku gdy korzysta z ochrony czasowej, utraci prawo legalnego pobytu, jeżeli wyjedzie z Polski na dłużej niż 1 miesiąc. To ograniczenie nie ma jednak zastosowania do osób skierowanych do pracy poza granicami przez podmioty prowadzące działalność w Polsce.

W poniedziałek, 19 lutego, prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy, która m.in. przedłuża legalności pobytu ukraińskich uchodźców wojennych do 30 czerwca 2024 roku. Ustawa ta wynika z decyzji Rady UE, która przedłużyła tymczasową ochronę dla ukraińskich uchodźców do 4 marca 2025 r.

Ustawa wprowadza także zmiany polegające o wydłużeniu do 28 miesięcy okresu, w którym m.in. obywatelowi Ukrainy, który uzyskał kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty poza terytorium państw członkowskich UE można udzielić zgody na wykonywanie zawodu lekarza albo lekarza dentysty oraz przyznać warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty.

Ustawa wprowadza także zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Polegają one na przedłużeniu na 2024 rok okresu obowiązywania preferencji podatkowych związanych z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy.

Obywatelom Ukrainy, którzy przybyli z tego państwa do Polski po 23 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi i uzyskali legalny pobyt w naszym kraju przysługuje świadczenie 800 plus. Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w grudniu 2023 r. świadczenie 500 plus (od 1 stycznia 800 plus) otrzymywało 209,7 tys. dzieci, obywateli Ukrainy.

Uchodźcy z Ukrainy mają również prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej w Polsce, jeśli przedstawią dokument potwierdzający przekroczenie granicy nie wcześniej niż 24 lutego 2022 roku.

Uczniowie z Ukrainy w wieku obowiązku szkolnego i obowiązku nauki (7-18 lat) są przyjmowani do szkół publicznych oraz obejmowani opieką, a także nauczaniem na warunkach dotyczących obywateli polskich. Przyjęcie do szkoły jest możliwe w ciągu całego roku szkolnego, a ustalenie klasy, w której kontynuowana jest nauka, odbywa się na podstawie sumy ukończonych lat nauki szkolnej za granicą.

Obywatele Ukrainy, szukający w Polsce schronienia mogą szybko podjąć pracę bez zbędnej biurokracji. Uchodźcy, którzy przybyli do Polski po 24 lutego 2022 r., mogą – po potwierdzeniu tożsamości – otrzymać numer PESEL i ubiegać się o pracę. Zgodnie z przepisami pracodawca musi w ciągu 14 dni powiadomić właściwy urząd pracy o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Rejestracja jest możliwa na stronie praca.gov.pl.

Według danych ZUS w Polsce pracuje ponad 755,8 tys. Ukraińców. Dla porównania w marcu 2022 r. liczba ubezpieczonych obywateli tego kraju wynosiła 666,7 tys., o 39,7 tys. więcej niż w grudniu 2021 r.

Najwięcej Ukraińców pracuje w województwach: mazowieckim (184,1 tys.), wielkopolskim (89,2 tys.), dolnośląskim (88,6 tys.), śląskim (71,7 tys.) i małopolskim (62,2 tys.).

Obywatele Ukrainy najczęściej wybierają pracę w obszarze usług administrowania i działalności wspierającej, a także w przetwórstwie przemysłowym, w budownictwie oraz w transporcie.

Do Polski do pracy przyjeżdżają osoby w sile wieku, czyli w przedziale od 25. roku życia do 49 lat, przy czym najwięcej osób z ukraińskim paszportem pracuje będąc w wieku 30-39 lat.

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy wzrosła aktywność gospodarcza obywateli Ukrainy w Polsce. Polski Instytut Ekonomiczny podał w raporcie, że w 2023 roku niemal co dziesiątą (9,4 proc.) działalność gospodarczą w Polsce założył obywatel Ukrainy.

Z danych Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) - przytoczonych przez PIE - wynika, że w minionym roku powstało około 28,6 tys. ukraińskich aktywnych jednoosobowych działalności gospodarczych, czyli 1,8 razy więcej niż przez cały 2022 roku.

Przedsiębiorstwa ukraińskie działają przede wszystkim w branżach: budownictwo (24 proc.), informacja i komunikacja (18 proc.) oraz pozostała działalność usługowa (14 proc) - podał think tank związany z kancelarią premiera.