"Wygląda na to, że zaczynamy maksimum cyklu słonecznego"

Źródło:
livescience.com, tvnmeteo.pl, scientificamerican.com
Jak powstają zorze polarne - animacja
Jak powstają zorze polarne - animacjaUniversity of Oslo/sciencenorway.no
wideo 2/21
Jak powstają zorze polarne - animacjaUniversity of Oslo/sciencenorway.no

W zeszłym tygodniu Ziemia doświadczyła burzy geomagnetycznej, która zaowocowała zorzami polarnymi widocznymi nawet stosunkowo blisko równika. W rozmowie z tvnmeteo.pl Helena Ciechowska z Centrum Badań Kosmicznych PAN wyjaśniła, jak powstają "światła północy" i dlaczego od pewnego czasu są szczególnie efektowne.

Od piątku 10 maja do niedzieli 12 maja niebo nad półkulą północną i południową błyszczało tysiącami barw. Była to zorza polarna, która zachwyciła obserwatorów. Zjawisko, występujące zazwyczaj tylko w pobliżu biegunów, mogli podziwiać miłośnicy astronomii z wielu innych zakątków świata, w tym z Meksyku. Doskonale prezentowała się ona również w Polsce.

Potężna burza geomagnetyczna

Zorze polarne były następstwem burzy geomagnetycznej, która dotarła do Ziemi w ubiegły weekend. Jej wystąpienie jest nierozerwalnie powiązane z tzw. koronalnymi wyrzutami masy (CME). Są to ogromne obłoki silnie namagnetyzowanej plazmy, z dużą prędkością wyrzucane w przestrzeń międzyplanetarną i muskające ziemską magnetosferę. Tym razem źródłem CME był rozbłysk słoneczny pochodzący z obszaru AR3664 - gigantycznego aktywnego skupiska plam na Słońcu.

"Bombardowanie" pola magnetycznego Ziemi przez CME tymczasowo je osłabiło, co umożliwiło naładowanym cząstkom ze Słońca przedostanie się w głąb atmosfery i pobudzenie cząsteczek wodoru i azotu. To z kolei wywołało żywe, wielobarwne zorze polarne na szerokościach geograficznych znacznie oddalonych od regionów polarnych.

- Kolory zorzy zależą od wysokości oraz atomów, które ulegają jonizacji - wyjaśniła w rozmowie z tvnmeteo.pl Helena Ciechowska z Centrum Badań Kosmicznych PAN. - Najczęściej występują zielone zorze, które są związane z jonizacją tlenu na wysokości 100-300 kilometrów. Czerwone zorze widujemy przy większej aktywności słonecznej, a jonizacji ulega wtedy tlen na wysokości 300-400 km. Niebieskie i fioletowe kolory są natomiast związane z jonizacją azotu.

- Jeśli chodzi o historię widoczności zorzy, można szukać zapisów o niej w kronikach i folklorze, jednak nie są to dane, które mogą dostarczyć danych fizycznych. Natomiast śmiało możemy powiedzieć, że burza z 10 maja 2024 przejdzie do historii jako jedna z bardziej spektakularnych - dodała ekspertka.

Jak powstają zorze polarne - animacja
Jak powstają zorze polarne - animacjaUniversity of Oslo/sciencenorway.no

Rozpoczyna się maksimum cyklu

Według naukowców z Centrum Prognoz Pogody Kosmicznej (SWPC) Narodowej Administracji Oceanicznej i Atmosferycznej (NOAA), dwie burze geomagnetyczne, które odnotowaliśmy 10 i 11 maja, były wyjątkowo silne. Jak tłumaczyła Ciechowska, intensywność burzy określa się rosnącą skalą NOAA. Zakres zaczyna się od G1 (czyli od słabej burzy geomagnetycznej), a kończy na G5 (ekstremalnej). W weekend mieliśmy do czynienia ze skutkami właśnie burz G5.

Burze klasy G5 są rzadkie, ale najczęściej występują w okresie maksimum słonecznego. Jest to część trwającego 11 lat cyklu słonecznego, związanego z magnetyzmem naszej gwiazdy oraz występowaniem na niej plam słonecznych. Podczas maksimum cyklu Słońce staje się aktywne, a na jego powierzchni pojawia się dużo magnetycznie skomplikowanych regionów, które są źródłem rozbłysków oraz koronalnych wyrzutów masy. "Wygląda na to, że zaczynamy właśnie wspomniane maksimum cyklu" - dodała ekspertka.

Należy pamiętać, że nie każdy rozbłysk słoneczny zaowocuje powstaniem CME, a nie każdy CME zakończy się burzą geomagnetyczną i świetlnym spektaklem na niebie. Przykładem może być chociażby rozbłysk słoneczny najwyższej klasy X, do którego doszło we wtorek. Gdyby taki rozbłysk zdarzył się w regionie skierowanym w kierunku Ziemi, z pewnością doszłoby do zakłóceń systemów komunikacyjnych.

- Ważnym pytaniem jest pytanie o to, czy rozbłysk był impulsywny, czy wyrzutowy. Ten pierwszy nie spowodowałby CME, a więc na blackoucie radiowym i zakłóceniach w działaniu systemów nawigacyjnych po nasłonecznionej stronie Ziemi by się skończyło. Mogą one wtedy potrwać około godziny - tłumaczyła Ciechowska - Jeśli jednak z rozbłyskiem tego typu związany byłby koronalny wyrzut masy, moglibyśmy spodziewać się wystąpienia burzy geomagnetycznej.

Zorza polarna, Jantar (Pomorskie)Jurand/ Kontakt 24

Kosmiczna prognoza pogody

Pozostaje jedno pytanie - czy da się przewidzieć wystąpienie zórz? Ekspertka powiedziała, że takie prognozy są bezpośrednio związane z obserwacjami warunków geomagnetycznych oraz procesów zachodzących na Słońcu. Żebyśmy mogli oglądać zorzę, kilka warunków musi zostać spełnionych.

Aktywny obszar Słońca, emitujący rozbłyski i koronalne wyrzuty masy, to dopiero początek układanki. CME musi być bowiem skierowany w odpowiednim kierunku - wiele z nich po prostu mija naszą planetą.

- Kiedy wiemy, że takie warunki zachodzą, możemy zacząć estymację czasu, w którym dotrze do nas CME. Zwykle zajmuje to około 1-3 dni, w zależności między innymi od prędkości wiatru słonecznego. Nie jesteśmy jednak w stanie podać dokładnej godziny przyjścia koronalnego wyrzutu masy - wyjaśniła Ciechowska.

Jeśli CME dotrze do Ziemi, może spowodować burzę geomagnetyczną. Żeby podziwiać zorzę w Polsce, burza powinna osiągnąć kategorię G3, jednak mieszkańcy północnych regionów kraju mogą spojrzeć w niebo także przy kategorii G2. Kolejnym istotnym warunkiem jest, że burza wystąpi akurat wtedy, kiedy niebo będzie ciemne.

Czy czeka nas powtórka z rozrywki?

Czy zatem w kolejnych tygodniach możemy spodziewać się świetlnych widowisk podobnych do tych, które mogliśmy obserwować w ubiegłym tygodniu? Helena Ciechowska wyjaśniła, że czas pokaże - prognozowanie pogody kosmicznej to w końcu niełatwe zadanie, a skutki każdego koronalnego wyrzutu masy możemy prognozować dopiero wtedy, gdy go zaobserwujemy i zbierzemy dane na jego temat.

Zorza polarna widziana z mostu na Pragę w Warszawie 11.05.2024Michał/Kontakt 24

Autorka/Autor:red.

Źródło: livescience.com, tvnmeteo.pl, scientificamerican.com

Źródło zdjęcia głównego: Kasia/Kontakt 24

Pozostałe wiadomości

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) wydał alerty przed burzami. Wyładowaniom atmosferycznym mają towarzyszyć silne opady i porywy wiatru, a lokalnie także grad. W mocy są ostrzeżenia pierwszego stopnia. Kolejne dni także mają być groźne. Sprawdź, gdzie uważać.

Burze, silny deszcz, grad. Ostrzeżenia w 12 województwach

Burze, silny deszcz, grad. Ostrzeżenia w 12 województwach

Źródło:
IMGW, tvnmeteo.pl

Miasto Ruidoso w amerykańskim stanie Nowy Meksyk po raz trzeci tego lipca nawiedziła powódź błyskawiczna. Co najmniej kilka osób zostało uwięzionych przez rwącą wodę.

Woda porwała dom. Trzecia powódź błyskawiczna w tym miesiącu

Woda porwała dom. Trzecia powódź błyskawiczna w tym miesiącu

Źródło:
Reuters, USA Today

Pogoda na dziś. Sobota, 26.07 przyniesie pochmurną aurę z przelotnymi opadami deszczu. Na północnym wschodzie mogą pojawić się burze. Na termometrach zobaczymy do 28 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - sobota, 26.07. Niebo przykryją chmury, mogą pojawić się burze

Pogoda na dziś - sobota, 26.07. Niebo przykryją chmury, mogą pojawić się burze

Źródło:
tvnmeteo.pl

W piątek odwołano ponad 20 rejsów między Maderą a kilkoma lotniskami w Europie. Powodem był utrzymujący się nad portugalską wyspą porywisty wiatr.

Wichury sparaliżowały lotnisko na Maderze. Polscy turyści uziemieni

Wichury sparaliżowały lotnisko na Maderze. Polscy turyści uziemieni

Źródło:
PAP

W okolicach miasta Delvine w południowej Albanii trwa walka z pożarem roślinności. Ogień rozprzestrzenia się bardzo szybko i zagraża mieszkańcom okolicznych wiosek. Co najmniej pięć osób zostało przewiezionych do szpitala. Albańskie ministerstwo obrony zarządziło natychmiastową ewakuację miejscowej ludności.

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

"Cała nasza wieś spłonęła". Natychmiastowa ewakuacja z powodu pożaru

Źródło:
Reuters, Bold News, shqiptarja.com

Powrót wilków do amerykańskiego Parku Narodowego Yellowstone sprawił, że po raz pierwszy od 80 lat zaczęły rosnąć dawno niewidziane tam drzewa - donoszą amerykańscy naukowcy.

Wilki wróciły do parku narodowego. Czegoś takiego nie widzieli od 80 lat

Wilki wróciły do parku narodowego. Czegoś takiego nie widzieli od 80 lat

Źródło:
livescience.com

"Niże pozostają przy piłce" - donoszą niemieccy meteorolodzy. To stwierdzenie zgadza się z rytmem natury, choć bywa on ostatnio mocno zachwiany. Między 21 a 30 lipca ma zwykle miejsce piąta fala monsunu europejskiego w Europie Środkowej, a między 1 a 10 sierpnia - szósta fala.

Czy grożą nam podtopienia? Sytuacja jest rozwojowa

Czy grożą nam podtopienia? Sytuacja jest rozwojowa

Źródło:
TVN24+

W nadchodzących dniach na niebie niemal cały czas będziemy oglądać chmury. Miejscami może ulewnie padać. Obniży się temperatura maksymalna.

Pogoda będzie przygnębiająca, a nawet niebezpieczna

Pogoda będzie przygnębiająca, a nawet niebezpieczna

Źródło:
tvnmeteo.pl

W Finlandii trwa najdłuższa od 1961 roku fala ciepła. W piątek w tym kraju odnotowano czternasty dzień z rzędu z temperaturą powietrza powyżej 30 stopni Celsjusza. Upał doskwiera także innymi krajom nordyckim. Norweskie pielęgniarki obawiają się o zdrowie pacjentów w szpitalach, a w Szwecji panuje niezwykle wysokie zagrożenie pożarowe.

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Skandynawia kipi. Pociągi zwalniają, by nie zaprószać ognia

Źródło:
ENEX, 8sidor.se, PAP

W ostatnich dniach północne Włochy nawiedziły burze, które połamały wiele drzew, zalały ulice i pola i wywołały osuwiska. Strażacy otrzymali setki wezwań do interwencji.

Osuwiska, zalane ulice i pola zamienione w jeziora

Osuwiska, zalane ulice i pola zamienione w jeziora

Źródło:
ENEX, oggitreviso.it

W piątek w Radżastanie w Indiach silne opady doprowadziły do zawalenia się dachu szkoły. Katastrofa budowlana doprowadziła do śmierci kilkorga dzieci.

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Zginęły dzieci. Zawalił się dach szkoły

Źródło:
Reuters, indianexpress.com

W piątek rano na popularnym wśród turystów kurorcie Mamaja na południowym wschodzie Rumunii obowiązywał zakaz pływania. Powodem wywieszenia czerwonej flagi nie były jednak wysokie fale i wzburzone morze, a gęsta mgła. Nad ranem widzialność na plaży wynosiła poniżej 20 metrów, co uniemożliwiało pracę ratowników.

Mgła spowiła popularną plażę. Wywieszono czerwoną flagę

Mgła spowiła popularną plażę. Wywieszono czerwoną flagę

Źródło:
ENEX

Tajfun Co-May uderzył w piątek rano w Filipiny. Przyniósł ze sobą obfite opady deszczu, które doprowadziły do powodzi i osunięć ziemi. Jak podają lokalne władze, żywioł zmusił do ewakuacji tysiące osób.

Tajfun uderzył. "Nie mogliśmy niczego uratować"

Tajfun uderzył. "Nie mogliśmy niczego uratować"

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, AP News, vietnamplus.vn

Alert RCB. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa wysłało w piątek 25.07 SMS-owe ostrzeżenia przed prognozowanymi gwałtownymi burzami. Dostali je odbiorcy sieci komórkowych przebywający na terenie powiatu tatrzańskiego.

Alert RCB w Tatrach

Alert RCB w Tatrach

Źródło:
RCB

Ekolodzy odnaleźli na Barbadosie najmniejszego węża świata Tetracheilostoma carlae - przekazał brytyjski dziennik "The Guardian", powołując się na tamtejsze ministerstwo środowiska. Gatunek ten uznano za wymarły 20 lat temu.

Cienki jak nitka spaghetti. Najmniejszy wąż świata wrócił

Cienki jak nitka spaghetti. Najmniejszy wąż świata wrócił

Źródło:
PAP, The Guardian

Pożary szaleją w południowej części Cypru. Jak podała lokalna policja, w wyniku żywiołu zginęły dwie osoby. W odpowiedzi na rozprzestrzenianie się ognia, swoje samoloty gaśnicze skierowały na wyspę Egipt, Grecja, Hiszpania, Izrael, Jordania, Liban, Unia Europejska i Wielka Brytania.

Spalone domy, ewakuacje. Na Cyprze trwa walka z pożarami

Spalone domy, ewakuacje. Na Cyprze trwa walka z pożarami

Aktualizacja:
Źródło:
Reuters, PAP

Morze Kaspijskie wysycha w alarmującym tempie. Poziom wody w akwenie spadł do najniższego poziomu w historii - podał w czwartek portal Times of Central Asia. Tafla wody znajduje się obecnie na wysokości niecałych 29 metrów poniżej poziomu morza.

Najniższy poziom w historii. Morze Kaspijskie wysycha

Najniższy poziom w historii. Morze Kaspijskie wysycha

Źródło:
PAP, timesca.com

Pogoda na dziś, czyli na piątek 25.07. W ciągu dnia popada, a na termometrach zobaczymy maksymalnie 26 stopni. Niewykluczone są wyładowania atmosferyczne.

Pogoda na dziś - piątek, 25.07. Spadnie deszcz, może zagrzmieć

Pogoda na dziś - piątek, 25.07. Spadnie deszcz, może zagrzmieć

Źródło:
tvnmeteo.pl

W norweskim hrabstwie Trondelag temperatura powyżej 30 stopni Celsjusza utrzymywała się przez 13 dni, bijąc poprzedni rekord sprzed 43 lat. Tak długiego gorącego okresu nie odnotowano odkąd prowadzone są pomiary meteorologiczne. Wyjątkowość zjawiska podkreślają zarówno lokalne władze, jak i naukowcy. I ostrzegają.

Tak długo upał nie trwał tam od ponad 40 lat

Tak długo upał nie trwał tam od ponad 40 lat

Źródło:
PAP, NRK

Część Danii zmaga się z ulewami i powodziami. Policja ewakuowała około 20 tysięcy osób z festiwalu muzycznego Gron Koncert. Wydano ostrzeżenia przed burzami i deszczem dla części kraju.

Burza, ulewa i powódź. Ewakuacja blisko 20 tysięcy osób z festiwalu

Burza, ulewa i powódź. Ewakuacja blisko 20 tysięcy osób z festiwalu

Źródło:
Reuters, Vafo.dk

Tureccy strażacy już czwarty dzień walczą z pożarem, który wybuchł w prowincji Bilecik, położonej w północno-zachodniej części kraju. Walkę z żywiołem utrudniają silny wiatr i wysoka temperatura.

Kolejny dzień walki. "Największy pożar w historii"

Kolejny dzień walki. "Największy pożar w historii"

Źródło:
Reuters

Patrzyliśmy, jak rakieta wynosi Sławosza do góry i to było w takim samym stopniu piękne, co zatrważające - mówiła w "Faktach po Faktach" Aleksandra Uznańska-Wiśniewska, opisując chwile startu jej męża w kosmos. Sławosz Uznański-Wiśniewski, który 20 dni spędził poza Ziemią, przyznał zaś, że "troszeczkę odzwyczaił się" od błękitnej planety. I opisywał, jak wygląda proces powrotu do zdrowia.

Pożegnanie wzrokiem i moment "w takim samym stopniu piękny, co zatrważający"

Pożegnanie wzrokiem i moment "w takim samym stopniu piękny, co zatrważający"

Źródło:
TVN24

Sławosz Uznański-Wiśniewski wrócił do Polski w czwartek po godzinie 11. Godzinę później, w towarzystwie szefów Polskiej i Europejskiej Agencji Kosmicznej, spotkał się z dziennikarzami i osobami zgromadzonymi na warszawskim lotnisku. Następnie udał się do kancelarii premiera, gdzie po godzinie 14 rozpoczęła się konferencja po spotkaniu z Donaldem Tuskiem. O godzinie 19.30 polski astronauta będzie gościem "Faktów po Faktach" w TVN24 i TVN24+.

"Pańska misja mogłaby mieć motto: warto marzyć"

"Pańska misja mogłaby mieć motto: warto marzyć"

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, TVN24

Sławosz Uznański-Wiśniewski jest już w Polsce. O to jak przebiegała jego podróż i co robił na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, polski astronauta pytany był przez zgromadzone na lotnisku Chopina dzieci. Chętnych do powitania członka załogi misji Axiom-4 nie brakowało.  

Sławosz Uznański-Wiśniewski powitany na lotnisku pytaniami od dzieci

Sławosz Uznański-Wiśniewski powitany na lotnisku pytaniami od dzieci

Źródło:
TVN24

Sławosz Uznański-Wiśniewski wrócił na Ziemię po 20 dniach w kosmosie. Nawet tak krótka wizyta znacząco wpływa na organizm. O tym, jakie zmiany zachodzą w ciele człowieka po powrocie z warunków mikrograwitacji, i jak je odwrócić, opowiadał w TVN24 profesor Jędrzej Antosiewicz z Zakładu Bioenergetyki i Fizjologii Wysiłku Fizycznego na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

Co z organizmem po pobycie w kosmosie. "Niektóre funkcje mogą się poprawić"

Co z organizmem po pobycie w kosmosie. "Niektóre funkcje mogą się poprawić"

Źródło:
TVN24

W czerwcu doszło do wypadku na jeziorze w Kalifornii - wysokie fale wywróciły łódź, w wyniku czego zginęło osiem osób. Wstępny raport śledczych ujawnił ważne szczegóły tragedii.

Fale przewróciły łódź, zginęło osiem osób. Wstępny raport śledczych

Fale przewróciły łódź, zginęło osiem osób. Wstępny raport śledczych

Źródło:
PAP

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze wygłosił opinię doradczą, która może mieć kluczowe znaczenie dla przyszłych działań państw na rzecz walki ze zmianami klimatu. Choć opinia nie będzie prawnie wiążąca, stanie się ważnym punktem odniesienia dla setek toczących się procesów klimatycznych na całym świecie.

Trybunał w Hadze wydał opinię, która może pomóc "uniknąć szkód zagrażających ludzkości"

Trybunał w Hadze wydał opinię, która może pomóc "uniknąć szkód zagrażających ludzkości"

Źródło:
Reuters, Center for International Environmental Law, Al Jazeera

Fala upałów nawiedziła Włochy. Miejscami temperatura przekroczyła 40 stopni Celsjusza. W środę lokalne służby medyczne podały, że prawdopodobnie z powodu wysokiej temperatury na plażach w Apulii zmarło pięć osób.  

W dwa dni na plażach we Włoszech zmarło pięć osób  

W dwa dni na plażach we Włoszech zmarło pięć osób  

Źródło:
PAP, gazzetta.it

Trzecia w tym roku fala upałów ogarnęła Półwysep Bałkański. Wysoka temperatura powietrza w połączeniu ze skąpymi opadami deszczu spowodowały, że poziom wody w serbskim jeziorze Gruza jest alarmująco niski.

Jezioro wysycha. "Sytuacja jest alarmująca"

Jezioro wysycha. "Sytuacja jest alarmująca"

Źródło:
Reuters

Turystka została zaatakowana przez niedźwiedzia brunatnego na popularnym górskim szlaku na Alasce. Kobieta doznała obrażeń niezagrażających życiu i dzięki szybkiej akcji ratunkowej została ewakuowana do szpitala.

Niedźwiedź zaatakował kobietę. "Nie była w stanie chodzić"

Niedźwiedź zaatakował kobietę. "Nie była w stanie chodzić"

Źródło:
Anchorage Daily News