Nigdy wcześniej nie zarejestrowano takiego rozbłysku

Rozbłyski gamma (ang. gamma ray bursts, w skrócie GRB) to najbardziej energetyczne eksplozje we Wszechświecie. Powstają na skutek katastroficznych wydarzeń, takich jak śmierć masywnej gwiazdy w wyniku zapadnięcia się lub rozerwania przez czarną dziurę, dlatego też nie powinny się powtarzać. Zwykle trwają od milisekund do minut. Jednak 2 lipca tego roku astronomowie zarejestrowali sygnał GRB 250702B, który trwał około jednego dnia i powtórzył się kilkukrotnie.

- Ten rozbłysk gamma jest niepodobny do jakiegokolwiek widzianego w trakcie 50 lat obserwacji - uważa Antonio Martin-Carrillo, astronom na University College Dublin (Irlandia), który kierował badaniami wraz z Andrew Levanem z Radboud University (Holandia) i University of Warwick (Wielka Brytania).

Naukowcy podkreślają, że GRB 250702B trwał od 100 do 1000 razy dłużej niż większość tego typu zjawisk.

Nietypowe zjawisko zarejestrowano za pomocą Fermi Gamma-ray Space Telescope, który należy do NASA. Teleskop w ciągu kilku godzin wykrył trzy rozbłyski z tego samego źródła. Późniejsze analizy wskazały, iż źródło było aktywne już prawie dzień wcześniej, co było widoczne w danych z teleskopu rentgenowskiego Einstein Probe, który jest projektem prowadzonym przez Chińską Akademię Nauk we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) i Instytutem Maxa Plancka ds. Fizyki Pozaziemskiej (Niemcy).

Początkowo naukowcy przypuszczali, że źródło rozbłysku miało miejsce w Drodze Mlecznej. Dopiero dokładniejsze obserwacje za pomocą Bardzo Dużego Teleskopu (VLT - Very Large Telescope), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), pozwoliły ustalić, że jego pochodzenie było pozagalaktyczne. Obserwacje prowadzono także przy pomocy Kosmicznego Teleskopu Hubble’a i Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba.

- Fakt, iż obiekt ten jest pozagalaktyczny, oznacza, że rozbłysk jest znacznie potężniejszy - wskazuje Martin-Carrillo.

Zdaniem astronomów galaktyka, w której zaszedł rozbłysk gamma, prawdopodobnie znajduje się kilka miliardów lat świetlnych od Ziemi.

Natura zdarzenia, która spowodowała niezwykły rozbłysk, nadal jest nieznana. Jeden z możliwych scenariuszy zakłada, że zapadająca się masywna gwiazda uwolniła olbrzymie ilości energii w trakcie procesu.

- Jeżeli jest to masywna gwiazda, zapada się w sposób, jakiego nie widzieliśmy nigdy wcześniej - twierdzi Andrew Levan i dodaje, że w takim przypadku rozbłysk gamma trwałby zaledwie kilka sekund. Z kolei jeśli mielibyśmy do czynienia z rozrywaniem gwiazdy przez czarną dziurę, rozbłysk trwałby około jednego dnia. Jednak aby wyjaśnić własności eksplozji, trzeba bardzo nietypowej gwiazdy i jeszcze bardziej nietypowej czarnej dziury - twierdzą naukowcy.

Przykładowo mógłby to być biały karzeł, czyli końcowe stadium ewolucji gwiazdy takiej jak Słońce oraz czarna dziura o masie pośredniej, czyli dość rzadki i mało zbadany typ czarnych dziur. Takie ciała niebieskie mają masy od 100 do 100 tysięcy mas Słońca, a większość znanych czarnych dziur ma masy znacznie większe lub mniejsze niż ten przedział.

- Ciągle nie jesteśmy pewni, co wygenerowało to wydarzenie, ale badania, które wykonaliśmy, stanowią wielki krok naprzód w stronę zrozumienia tego ekstremalnie nietypowego i ekscytującego obiektu - komentuje Martin-Carrillo.