Ta gwiazda ma "dwie twarze". W jej odkryciu pomogli Polacy

Źródło:
PAP, UW, CalTech
Wizualizacja obrotów gwiazdy Janus i jej asymetrycznego pola magnetycznego
Wizualizacja obrotów gwiazdy Janus i jej asymetrycznego pola magnetycznegoK. Miller, Caltech/IPAC
wideo 2/15
Wizualizacja obrotów gwiazdy Janus i jej asymetrycznego pola magnetycznegoK. Miller, Caltech/IPAC

Gwiazdę "o dwóch twarzach" udało się zaobserwować międzynarodowemu zespołowi naukowców. Ciało niebieskie jest z jednej strony pokryte wodorem, zaś z drugiej - helem. Badacze sugerują, że ta nietypowa cecha może być związana z polem magnetycznym obiektu.

Na łamach czasopisma "Nature" ukazały się badania dotyczące niezwykłej gwiazdy. Jest nią biały karzeł, którego połowa powierzchni pokryta jest wodorem, a druga - helem. Obiekt otrzymał nazwę Janus na cześć rzymskiego bóstwa o dwóch twarzach.

Zmienna i wirująca

Gwiazda została odkryta w danych z przeglądu nieba Zwicky Transient Facility (ZTF), realizowanego w Obserwatorium Palomar w Kalifornii. Doktor Przemysław Mróz z Obserwatorium Astronomicznego UW był odpowiedzialny między innymi za wykonanie pomiarów jasności ponad miliarda gwiazd obserwowanych przez ZTF, dzięki czemu odnaleziono ten niezwykły obiekt - poinformował Uniwersytet Warszawski.

- Gwiazda wyróżniała się dużymi zmianami jasności, powtarzającymi się co 15 minut. To tyle, ile trwa jeden jej obrót wokół własnej osi - wyjaśnił polski badacz.

Obserwacje wykonane za pomocą Teleskopu Kecka z Obserwatorium Mauna Kea na Hawajach ujawniły nietypową naturę gwiazdy. Naukowcy użyli instrumentu zwanego spektrometrem, żeby rozszczepić światło gwiazdy, co umożliwiło zbadanie jej składu chemicznego. Obserwacje wykazały obecność wyłącznie wodoru na jednej połowie gwiazdy i wyłącznie helu na drugiej.

Gwiazda Janus w wizji artysty. Jej jaśniejsza strona pokryta jest wodorem, zaś ciemniejsza - helemK. Miller, Caltech/IPAC

Czym są białe karły?

Białe karły to pozostałości po gwiazdach podobnych do Słońca. Jak opowiadał Mróz, kiedy gwiazda wypala paliwo znajdujące się w jej wnętrzu, rozdyma się do ogromnych rozmiarów, stając się tak zwanym czerwonym olbrzymem. Następnie odrzuca gazową otoczkę, pozostawiając tylko jądro gęste, gorące. Jest ono pokryte cienką warstwą helu lub wodoru albo - jak pokazuje Janus - obydwu tych pierwiastków.

Białe karły mają masy zbliżone do masy Słońca, jednak są od niego nawet sto razy mniejsze i milion razy gęstsze. Jedna łyżeczka materii budującej białego karła może ważyć tyle, co samochód osobowy.

- Przypuszcza się, że atmosfery niektórych białych karłów ulegają przemianie z wodorowych na helowe. Ze względu na dużą gęstość, a więc silną grawitację, ciężkie pierwiastki opadają do środka Wodór jest najlżejszy ze wszystkich pierwiastków i unosi się na powierzchni. Uważa się jednak, że w miarę upływu czasu, kiedy biały karzeł stygnie, powinno zachodzić mieszanie warstw wodoru i helu na powierzchni gwiazdy. Janus jest prawdopodobnie pierwszym obiektem, w którym zaobserwowano bezpośrednio to zjawisko - tłumaczył Mróz.

Pole magnetyczne Janusa - wizja artystyK. Miller, Caltech/IPAC

Skąd ta nierówność?

Przyczyna tak znaczących różnic składu chemicznego na powierzchni Janusa nie jest jednak znana. Naukowcy przypuszczają, że to pole magnetyczne może być kluczem do ich wyjaśnienia.

- Pole magnetyczne gwiazd może być niesymetryczne lub silniejsze po jednej stronie. Może to uniemożliwić mieszanie pierwiastków - wyjaśniła Ilaria Caiazzo z z Kalifornijskiego Instytutu Technicznego (CalTech), główna autorka publikacji, dodając: - Jeśli pole magnetyczne jest silniejsze po jednej stronie białego karła, przeciwdziała mieszaniu pierwiastków i jedna strona gwiazdy jest wodorowa.

Według innej hipotezy postawionej przez autorów pracy, pole magnetyczne może wpływać na ciśnienie i gęstość materii w atmosferze gwiazdy.

- Pole może zmniejszyć ciśnienie gazu, co powoduje powstanie 'oceanu' złożonego wyłącznie z wodoru tam, gdzie pole magnetyczne jest najsilniejsze - dodał James Fuller z CalTech, współautor badania.

Sprawdzenie, która z tych hipotez jest prawdziwa, wymaga znalezienia i analizy większej grupy podobnych obiektów. Naukowcy mają nadzieję, że dostarczą jej przyszłe wielkie przeglądy nieba.

Autorka/Autor:kw,as

Źródło: PAP, UW, CalTech

Źródło zdjęcia głównego: K. Miller, Caltech/IPAC

Pozostałe wiadomości

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej opublikował długoterminową prognozę eksperymentalną na wiosnę i początek lata. Czy nadchodzące tygodnie przyniosą ze sobą powiew zimy, czy też nad naszym krajem rozgości się ciepło? Sprawdź przewidywania meteorologów.

Wiosna może być inna niż zazwyczaj. Mamy prognozę

Wiosna może być inna niż zazwyczaj. Mamy prognozę

Źródło:
IMGW

Ponad dwa tysiące szkół w stanie Rio Grande do Sul na południu Brazylii odwołało w poniedziałek zajęcia w szkołach. Tego dnia uczniowie mieli wrócić do nauki po wakacyjnej przerwie. Decyzja o przełożeniu rozpoczęcia roku szkolnego jest związana z ekstremalnymi upałami, jakie obecnie występują w Brazylii

Z powodu upału rok szkolny zacznie się później

Z powodu upału rok szkolny zacznie się później

Źródło:
Reuters, Globo, Agencia Brasil, MetSul

Na francuskiej wyspie Amsterdam od połowy stycznia trwa pożar. Ogień zniszczył ponad połowę jej powierzchni, ale służby nie podejmują akcji gaśniczej - terytorium jest zbyt odległe i niedostępne, by ją poprowadzić. Przyrodnicy obawiają się, że pożar poważnie wpłynie na rzadkie gatunki bytujące na wyspie.

Wyspa płonie od miesiąca. Jest zbyt daleko, by gasić pożar

Wyspa płonie od miesiąca. Jest zbyt daleko, by gasić pożar

Źródło:
Radio France, France24

Sytuacja sejsmiczna na greckim Santorini nadal martwi ekspertów i lokalnych mieszkańców. W nocy z poniedziałku na wtorek na wyspie zanotowano jeden z najsilniejszych do tej pory wstrząsów. Jak relacjonowała reporterka TVN24 Dominika Ziółkowska, naukowcy rozważają dwa scenariusze rozwoju sytuacji.

12 tysięcy wstrząsów, dwa scenariusze dla Santorini. "To jest bardzo dziwne uczucie"

12 tysięcy wstrząsów, dwa scenariusze dla Santorini. "To jest bardzo dziwne uczucie"

Źródło:
TVN24, eKathimerini

Z jednej z farm w okolicach miejscowości Storvika w Norwegii uciekło co najmniej 27 tysięcy łososi. Mogą one stanowić zagrożenie dla ryb żyjących na wolności, ponieważ są nosicielami nieznanych im chorób i pasożytów.

Z przemysłowej hodowli uciekło 27 tysięcy łososi. Mogą zagrażać rybom żyjącym na wolności

Z przemysłowej hodowli uciekło 27 tysięcy łososi. Mogą zagrażać rybom żyjącym na wolności

Źródło:
PAP

Pożary lasów trawią centralną i południową część Chile. Walkę z ogniem utrudniają warunki pogodowe i działania ludzkie - wiele ognisk zostało wznieconych celowo. Wyczerpanych strażaków wspierają osoby prywatne, dowożące wodę do gaszenia własnymi samochodami.

"Nadchodzi lato i zaczynasz się bać, bo wiesz, co się stanie"

"Nadchodzi lato i zaczynasz się bać, bo wiesz, co się stanie"

Źródło:
PAP, Reuters, EFE, Las Noticias de Malleco

IMGW wydał ostrzeżenia meteorologiczne. O poranku miejscami prognozowany jest silny mróz. Obowiązuje także prognoza zagrożeń na kolejne dni, w której widać oblodzenia i powrót niskich temperatur.

Zimowe zagrożenia nas nie opuszczą. Gdzie będzie groźnie?

Zimowe zagrożenia nas nie opuszczą. Gdzie będzie groźnie?

Źródło:
IMGW

Noc z poniedziałku na wtorek w całym kraju okazała się mroźna. Na Mazowszu termometry pokazały poniżej -10 stopni Celsjusza, a nawet w najcieplejszym miejscu temperatura spadła do -3,5 st. C. Jeszcze niższe wartości zanotowano przy gruncie.

Poniżej zera w całej Polsce, przy ziemi -15 stopni

Poniżej zera w całej Polsce, przy ziemi -15 stopni

Źródło:
IMGW CMM, tvnmeteo.pl

Pogoda dziś, czyli we wtorek 11.02, w wielu miejscach będzie słoneczna. Chmury wystąpią jedynie na północnym wschodzie. Termometry pokażą od -3 do 4 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - wtorek, 11.02. Słonecznie i bardzo zimno w niemal całym kraju

Pogoda na dziś - wtorek, 11.02. Słonecznie i bardzo zimno w niemal całym kraju

Źródło:
tvnmeteo.pl

Nadchodzące dni przyniosą bardzo mroźne noce, miejscami temperatura może spaść do -16 stopni Celsjusza. W połowie tygodnia pojawią się słabe opady śniegu i deszczu ze śniegiem. W prognozie widać więc zimę.

Gdzie będzie najzimniej? U kogo spadnie śnieg? Pogoda na 5 dni

Gdzie będzie najzimniej? U kogo spadnie śnieg? Pogoda na 5 dni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Międzynarodowy zespół naukowców przedstawił niepokojącą wizję Arktyki za blisko 80 lat. Jak stwierdzili badacze, jeśli zmiany klimatu nie zahamują, pod koniec tego stulecia najzimniejszy obszar na Ziemi będzie praktycznie nie do poznania. To, co może się stać, będzie miało bardzo poważne konsekwencje nie tylko dla planety, ale także i dla jej mieszkańców.

Arktyka ociepla się cztery razy szybciej niż reszta świata. Jak może wyglądać pod koniec stulecia?

Arktyka ociepla się cztery razy szybciej niż reszta świata. Jak może wyglądać pod koniec stulecia?

Źródło:
nsidc.org

Czarne wilki zostały zaobserwowane w polskim lesie. W Europie osobniki o takim umaszczeniu pojawiają się dość rzadko - jest ono charakterystyczne dla populacji zamieszkujących Amerykę Północną. Jak wyjaśnili przyrodnicy, gen kodujący czarne umaszczenie bywa dla drapieżników zarówno błogosławieństwem, jak i przekleństwem.

Czarne wilki pojawiły się w polskim lesie

Czarne wilki pojawiły się w polskim lesie

Źródło:
Fundacja SAVE, AP

760 gospodarstw domowych zostało w niedzielę pozbawionych dostępu do prądu w dolinie Montafon w Austrii. Na półtorej godziny ulice popularnego kurortu narciarskiego pogrążyły się w ciemnościach. Jak się okazało, za awarią sieci stały kuny, które przegryzły izolację kabla.

Alpejski kurort pogrążył się w ciemnościach, bo kuny przegryzły kabel

Alpejski kurort pogrążył się w ciemnościach, bo kuny przegryzły kabel

Źródło:
PAP, oe.24

Pożar w Parku Narodowym Grampians w Australii został opanowany, ale strażacy nie przerywają pracy - kolejne dni mają przynieść warunki sprzyjające rozprzestrzenianiu się ognia. Skalę zniszczeń, jakie spowodowały płomienie, doskonale widać na obrazach satelitarnych udostępnionych przez unijną agencję Copernicus.

W dwa miesiące spłonęła większość parku narodowego

W dwa miesiące spłonęła większość parku narodowego

Źródło:
ABC News, The Conversation, Copernicus

Na Maderze potwierdzono pojawienie się dengi. Jak dotąd nie odnotowano przypadków przeniesienia choroby na człowieka, a władze podkreślają, że "sytuacja jest pod kontrolą", jednak apelują o ostrożnść. Madera to popularny kierunek wyjazdów polskich turystów.

Przypadek dengi potwierdzony na Maderze. To popularny kierunek wśród polskich turystów

Przypadek dengi potwierdzony na Maderze. To popularny kierunek wśród polskich turystów

Źródło:
PAP, Times of Madeira, tvn24.pl

Mieszkańcy Iranu uciekają przed mrozem do gorących źródeł. Położona w zachodniej części kraju miejscowość Urmia, znana z wód termicznych, przyciągnęła w niedzielę wielu turystów. Goście przyjeżdżali nawet z oddalonej o ponad 600 kilometrów stolicy, Teheranu.

Przed mrozem chowają się w gorących źródłach

Przed mrozem chowają się w gorących źródłach

Źródło:
rudaw.net, wetteronline.de

Intensywne ulewy nawiedziły wschodnią Australię. Na przedmieściach Sydney ulice w poniedziałek wypełniły się wodą, a kierowcy nie mogli wydostać się z zalanych aut. Mocno padało także w innych miastach, a meteorolodzy ostrzegają, że to nie koniec niebezpieczeństw.

Lunęło i sypnęło gradem tak, że powybijało szyby w oknach

Lunęło i sypnęło gradem tak, że powybijało szyby w oknach

Źródło:
Reuters, ABC News

W jej poszukiwania siedem lat temu zaangażował się osobiście Tom Hardy. Daisy, labradorka z Wielkiej Brytanii, wróciła w końcu do swoich właścicieli. - Trzymaliśmy jej zdjęcie na kominku i patrzyliśmy na nie każdego dnia, myśląc o niej i o tym, gdzie może być. To absolutne spełnienie marzeń - mówi o odnalezieniu psiaka "Guardianowi" Rita Potter, opiekunka Daisy.

Po ponad siedmiu latach od kradzieży Daisy wraca do swoich opiekunów. "To spełnienie marzeń"

Źródło:
The Guardian, tvn24.pl

Przed nami coraz chłodniejsze dni i mroźniejsze noce. Sprawdź 16-dniową prognozę temperatury, przygotowaną przez prezentera i synoptyka tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: nadciąga mroźny podmuch ze wschodu

Pogoda na 16 dni: nadciąga mroźny podmuch ze wschodu

Źródło:
tvnmeteo.pl

Jedna osoba zginęła, a druga została ranna w wyniku zejścia lawiny w rejonie kanionu Big Cottonwood w amerykańskim stanie Utah. Jak poinformowało biuro szeryfa hrabstwa Salt Lake, na razie nie wiadomo, co ją wywołało.

Lawina porwała dwóch narciarzy, jeden zginął

Lawina porwała dwóch narciarzy, jeden zginął

Źródło:
CNN, foxweather.com

Fala mrozu nadciągnęła nad Iran. W niedzielę władze wydały nakaz zamknięcia szkół i urzędów publicznych w co najmniej dziesięciu stanach, aby zaoszczędzić energię elektryczną. Do części Irańczyków zaapelowano, by ograniczyli przemieszczanie się z powodu obfitych opadów śniegu.

Spadło pół metra śniegu, szkoły i urzędy zamknięte przez mróz

Spadło pół metra śniegu, szkoły i urzędy zamknięte przez mróz

Źródło:
PAP, Reuters

Po dokładniejszych obserwacjach wzrosło ryzyko kolizji asteroidy 2024 YR4 z Ziemią w 2032 roku. Eksperci zapewnili jednak, że nie ma powodów do niepokoju. Ustalenie, czy rzeczywiście znajdujemy się na kursie kolizyjnym, to bowiem złożony proces, a prawdopodobieństwo zderzenia jeszcze wielokrotnie się zmieni.

Ryzyko kolizji asteroidy 2024 YR4 z Ziemią wzrosło niemal dwukrotnie

Ryzyko kolizji asteroidy 2024 YR4 z Ziemią wzrosło niemal dwukrotnie

Źródło:
space.com, O kosmosie i astronautyce - Adam Hurcewicz, tvnmeteo.pl

40-letni turysta poślizgnął się i upadł na szlaku, w wyniku czego złamał nogę. Do wypadku doszło w niedzielę we włoskiej miejscowości Pintura di Bolognola.

Poślizgnął się na szlaku i złamał nogę. Akcja ratunkowa

Poślizgnął się na szlaku i złamał nogę. Akcja ratunkowa

Źródło:
ENEX, picchionews.it

Minionej nocy mogliśmy podziwiać na niebie fascynujące zjawisko - koniunkcję Księżyca i Marsa. Jak przekazał Karol Wójcicki, autor bloga "Z głową w gwiazdach", odległość między ciałami niebieskimi była naprawdę nieduża.

Koniunkcja Księżyca i Marsa na Waszych zdjęciach

Koniunkcja Księżyca i Marsa na Waszych zdjęciach

Aktualizacja:
Źródło:
"Z głową w gwiazdach", tvnmeteo.pl

Środkowoazjatyckie wydry rzeczne prawdopodobnie zniknęły z Kirgistanu. Badacze wyjaśnili, że w niegdysiejszym głównym siedlisku tego gatunku w Azji Środkowej od 2023 roku nie zaobserwowano ani jednego zwierzęcia. Jak podkreślili, ich zniknięcie może mieć poważne konsekwencje nie tylko dla kirgiskich ekosystemów.

Ten kraj był ważnym siedliskiem wydr. Teraz nie pozostała tam ani jedna

Ten kraj był ważnym siedliskiem wydr. Teraz nie pozostała tam ani jedna

Źródło:
24.kg, AFP

Na całym terytorium Kazachstanu wprowadzono jedną strefę czasową. Jak donoszą miejscowe media, od jedenastu miesięcy nie ustają spory i protesty przeciwko temu rozwiązaniu.

Jedna strefa czasowa zamiast dwóch. Protesty nie ustają od prawie roku

Jedna strefa czasowa zamiast dwóch. Protesty nie ustają od prawie roku

Źródło:
PAP

Włoscy badacze wykorzystali modele matematyczne, by stworzyć sposób na ugotowanie idealnego jajka. Metoda jest czasochłonna, ale pozwala uzyskać aksamitne żółto i miękkie, stałe białko. Na czym ona dokładnie polega?

Dzięki tej naukowej metodzie ugotujesz idealne jajko

Dzięki tej naukowej metodzie ugotujesz idealne jajko

Źródło:
PAP, BBC

Zespół biologów morskich z organizacji pozarządowej Condrik-Tenerife uchwycił na nagraniu bardzo rzadko spotykaną rybę głębinową Melanocetus johnsonii z rodziny Melanocetidae. Pojawiła się zaledwie dwa kilometry od wybrzeża Teneryfy.

"Wracaliśmy do portu, kiedy zobaczyłam w wodzie coś czarnego"

"Wracaliśmy do portu, kiedy zobaczyłam w wodzie coś czarnego"

Źródło:
surinenglish.com, canarianweekly.com

Pewna psotna małpa przyczyniła się do ogólnokrajowej awarii prądu na Sri Lance. Zwierzę dostało się stacji elektroenergetycznej w okolicach Kolombo. Usterki przez wiele godzin nie udało się naprawić.

Cała wyspa bez prądu. Awarię wywołała małpa

Cała wyspa bez prądu. Awarię wywołała małpa

Źródło:
PAP

Hektary gołej ziemi zamiast grubej warstwy śniegu - tak aktualnie prezentuje się Alaska, jeden z najzimniejszych regionów Stanów Zjednoczonych. Drastycznie szybkie topnienie pokrywy śnieżnej oraz brak nowych zimowych opadów mogą mieć szereg poważnych konsekwencji.

Niegdyś biała, teraz zielona. Alaska traci śnieg w zastraszającym tempie

Niegdyś biała, teraz zielona. Alaska traci śnieg w zastraszającym tempie

Źródło:
livescience.com

Ptasia grypa niepokoi władze Nowego Jorku. Po prewencyjnych kontrolach na targach żywego drobiu stwierdzono kilka przypadków zakażenia wirusem H5N1 u ptactwa. Zwierzęta wybito, by choroba nie rozprzestrzeniła się jeszcze bardziej.

Zamykają targi, wybijają zakażone zwierzęta. Ptasia grypa rozprzestrzenia się w Nowym Jorku

Zamykają targi, wybijają zakażone zwierzęta. Ptasia grypa rozprzestrzenia się w Nowym Jorku

Źródło:
PAP

W związku z odkształceniem wiru polarnego, w Polsce w najbliższym czasie może pojawić się prawdziwa zima - z mrozem oraz opadami śniegu, także na nizinach. Synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek sprawdza, co widać w modelach meteorologicznych na drugą połowę lutego oraz początek marca.

"Wir polarny zaburzy spokój w pogodzie". W prognozach widać konkretny mróz

"Wir polarny zaburzy spokój w pogodzie". W prognozach widać konkretny mróz

Źródło:
tvnmeteo.pl

Na Morzu Karaibskim wystąpiło bardzo silnie trzęsienie ziemi. Miało magnitudę 7,6. Przez kilka godzin obowiązywało ostrzeżenie o potencjalnym tsunami.

Trzęsienie ziemi u wybrzeży Hondurasu. Miało magnitudę 7,6

Trzęsienie ziemi u wybrzeży Hondurasu. Miało magnitudę 7,6

Źródło:
PAP, Reuters

Policja z australijskiego stanu Queensland donosi, że znalazła ludzkie szczątki w ciele krokodyla. Funkcjonariusze przypuszczają, że należą one do poszukiwanego od ponad tygodnia 60-letniego mężczyzny.

Ludzkie szczątki w ciele krokodyla. Mogą należeć do zaginionego 60-latka 

Ludzkie szczątki w ciele krokodyla. Mogą należeć do zaginionego 60-latka 

Źródło:
mypolice.qld.gov.au, ABC

Smog spowił w sobotę stolicę Kirgistanu. Mieszkańcy Biszkeku zakrywali nosy szalikami i maskami, aby chronić się przed szkodliwym powietrzem. - Prawie wszystkie dzieci mają alergie, nie mogą wziąć głębokiego oddechu. Dlaczego? Ponieważ powietrze jest trujące - powiedziała Aly Abaskanova, mieszkanka Biszkeku.

"Nie da się oddychać, oczy szczypią"

"Nie da się oddychać, oczy szczypią"

Źródło:
Reuters

Niektóre regiony stanu Kolorado zostały nawiedzone przez bardzo silne porywy wiatru. Na parkingu jednej z uczelni wiało tak bardzo, że z zaparkowanych pojazdów wylatywały szyby.

Wiało tak silnie, że powypadały szyby z aut

Wiało tak silnie, że powypadały szyby z aut

Źródło:
CNN, KRDO