Odnaleziono zaginione miasta sprzed tysięcy lat. "Coś niesamowitego"

Źródło:
AP, Science
Animacja przedstawiająca połączone ze sobą zaginione miasta
Animacja przedstawiająca połączone ze sobą zaginione miasta
Stéphen Rostain et al.
Animacja przedstawiająca połączone ze sobą zaginione miastaStéphen Rostain et al.

Najstarsze jak do tej pory skupisko zaginionych miast odkryto w lesie równikowym w Ekwadorze. Jak szacują archeolodzy, w szczytowym momencie mogły być one zamieszkane przez nawet 30 tysięcy ludzi. Odkrycia dokonano dzięki technologii LiDAR, pozwalającej zajrzeć pod warstwę gęstej, amazońskiej roślinności.

Amazonia od zarania dziejów była miejscem narodzin i śmierci cywilizacji. Jak pokazuje badanie opublikowane na łamach czasopisma "Science", miasta istniały tam już ponad 2000 lat temu - a niektóre z nich były naprawdę ogromne.

Dolina zaginionych miast

Na ślad zaginionych miast natrafiono w dolinie rzeki Upano w Ekwadorze. Pierwsze ślady dawnego osadnictwa zauważono tam ponad dwie dekady temu, jednak wtedy naukowcy nie mogli dokładnie przebadać regionu - uniemożliwiało to gęste roślinne poszycie. Dopiero kilka lat temu z pomocą przyszła im technologia mapowania LiDAR, wykorzystująca czujniki laserowe do zaglądania pod las deszczowy.

Wyniki wieloletniego skanowania terenu pokazały, że w dolinie Upano kryła się sieć miast - pięciu większych i 10 mniejszych - połączonych ze sobą licznymi drogami. Budynki mieszkalne i świątynie otoczone były polami uprawnymi z kanałami odwadniającymi. Główne drogi miały 10 metrów szerokości i rozciągały się na 10 do 20 kilometrów.

- To była dolina zaginionych miast - powiedział Stephen Rostain z francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych, główny autor badania. - Coś niesamowitego.

Rekonstrukcja jednego z amazońskich miast za pomocą technologii LiDARAntoine Dorison, Stéphen Rostain

Zaawansowane roboty ziemne

Jak podali badacze, osady były zamieszkiwane przez lud Upano między około 500 rokiem przed naszą erą a 300-600 r. n.e. To najstarsze odnalezione ślady osadnictwa w tym regionie. Szacuje się, że miejsce to było domem dla co najmniej 10 tysięcy mieszkańców, a w okresie świetności mogło być ich nawet 30 tysięcy. Jest to porównywalne z populacją Londynu z czasów rzymskich.

Lud Upano, który zamieszkiwał te tereny, zajmował się przede wszystkim uprawą ziemi, ale nowe odkrycia pokazują, że nieobce były mu skomplikowane prace urbanistyczne. Naukowcy zaznaczyli, że budowa tak zaawansowanego systemu dróg i tysięcy ziemnych kopców wymagała zorganizowanej pracy. W poprzednich badaniach przeprowadzonych w Boliwii i Brazylii naukowcy znaleźli ślady innych rozwiniętych cywilizacji z czasów prekolumbijskich

- W Amazonii zawsze istniała niesamowita różnorodność społeczności i osad. Teraz dowiadujemy się o nich więcej - dodał Rostain.

Prace archeologiczne w dolinie UpanoStéphen Rostain
Pokryte roślinnością ruiny starożytnego miasta w dolinie UpanoStéphen Rostain

Autorka/Autor:as

Źródło: AP, Science

Źródło zdjęcia głównego: Stéphen Rostain

Pozostałe wiadomości

Pogoda na Wielkanoc 2025. W świetle najnowszych prognoz tuż przed świętami temperatura sięgnie miejscami aż 25-26 stopni Celsjusza. Gorąca aura nie potrwa długo, bo już w Wielki Piątek nad Polską ma przejść deszczonośny układ niżowy. Poza opadami przyniesie on także burze. - Będzie kształtować pogodę od Wielkiego Piątku do lanego poniedziałku - przekazała synoptyk tvnmeteo.pl.

Pogoda na Wielkanoc. Jest ryzyko pojawienia się burz

Pogoda na Wielkanoc. Jest ryzyko pojawienia się burz

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl

Tej nocy na terenie pięciu województw należy spodziewać się dość mocnych spadków temperatury. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed przymrozkami. Sprawdź, gdzie spodziewać się tego zagrożenia.

Ostrzeżenia IMGW w pięciu województwach

Ostrzeżenia IMGW w pięciu województwach

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Na weekend dla północnych regionów Chin prognozowane są wichury. W Pekinie alarmami objęto kilkudziesięciu milionów mieszkańców. W mieście zamknięto atrakcje turystyczne, władze doradzają ludziom zostanie w domach. Występują utrudnienia w lotach samolotów.

Takich alertów nie było tam od dekady. Mogą paść rekordy sprzed 70 lat

Takich alertów nie było tam od dekady. Mogą paść rekordy sprzed 70 lat

Źródło:
Reuters, Xinhua, AFP, PAP

Trudne warunki panują na szlakach turystycznych w Beskidach. Szlaki są mokre i śliskie. Ratownicy przestrzegają tych, którzy chcą wybrać się w góry. W Tatrach obowiązuje lawinowa "dwójka".

"W górach wciąż trwa zima"

"W górach wciąż trwa zima"

Źródło:
PAP, TPN

W sobotę obchodzony jest Światowy Dzień Chomika. Chomik europejski to krytycznie zagrożony gatunek ssaka. Jak alarmują naukowcy, w ciągu najbliższych kilkunastu lat może wyginąć na całym euroazjatyckim obszarze występowania.

Dziś obchodzi swoje święto, za kilkanaście lat może wyginąć

Dziś obchodzi swoje święto, za kilkanaście lat może wyginąć

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. W sobotę 12.04 pojawią się miejscami opady deszczu lub mżawki. Na termometrach zobaczymy maksymalnie 18 stopni Celsjusza. Warunki biometeo w północnej połowie kraju będą niekorzystne, w południowej - neutralne.

Pogoda na dziś - sobota 12.04. Zrobi się cieplej, termometry pokażą 18 stopni

Pogoda na dziś - sobota 12.04. Zrobi się cieplej, termometry pokażą 18 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Włoski wulkan Etna nie daje o sobie zapomnieć. W powietrze trafiła porcja lawy, która rozświetliła niebo. Lokalne lotnisko funkcjonuje jednak bez żadnych utrudnień.

Erupcja Etny. Lawa wydobyła się z wulkanu

Erupcja Etny. Lawa wydobyła się z wulkanu

Źródło:
ANSA, Reuters

Naukowcy z japońskiej uczelni Okinawa Institute of Science and Technology (OIST) odkryli dwa nowe gatunki tasiemców. Larwy tych pasożytów znaleziono w jelitach i żołądkach dziko żyjących kałamarnic.

Odkryto dwa nowe gatunki tasiemców

Odkryto dwa nowe gatunki tasiemców

Źródło:
Okinawa Institute of Science and Technology

Jak sugerują nowe badania naukowców z amerykańskiej Yale School of Medicine, świeże skaleczenie na skórze, które mamy podczas pierwszego próbowania nowego jedzenia, może zwiększać ryzyko wystąpienia alergii pokarmowej. Eksperyment na razie przeprowadzono na myszach, są potrzebne kolejne analizy.

Urazy skóry i alergie pokarmowe mogą mieć coś wspólnego

Urazy skóry i alergie pokarmowe mogą mieć coś wspólnego

Źródło:
ScienceAlert, Yale School of Medicine

Warto wieczorami wypatrywać na niebie niezwykłego zjawiska - fałszywego Pasa Oriona. Jak napisał Karol Wójcicki, autor profilu "Z głową w gwiazdach", "to jeden z tych przypadków, kiedy niebo zaskakuje geometrią i chwilową harmonią".

Spójrzmy w niebo. "Pojawiło się tam coś, co może mocno zaskoczyć"

Spójrzmy w niebo. "Pojawiło się tam coś, co może mocno zaskoczyć"

Źródło:
Z głową w gwiazdach

Choć weekend zapowiada się pochmurno, z lokalnymi słabymi opadami deszczu, to przyniesie ocieplenie. Nabierze ono na sile w nowym tygodniu, kiedy napłynie do nas powietrze znad Morza Śródziemnego i północnej Afryki.

Czeka nas "wrzut" gorącego powietrza

Czeka nas "wrzut" gorącego powietrza

Źródło:
tvnmeteo.pl

Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump wezwał w piątek amerykański Kongres do przyjęcia ustawy, która zniosłaby zmianę czasu. Miałaby ona wprowadzić na stałe obecny czas letni. W jego opinii taka decyzja zostałaby dobrze przyjęta przez obywateli.

Donald Trump wzywa do zniesienia zmiany czasu    

Donald Trump wzywa do zniesienia zmiany czasu    

Źródło:
PAP

Kolejne dni mogą przynieść ulewne opady deszczu w Europie Zachodniej. Miejscami przez tydzień spadnie nawet 150 litrów wody na metr kwadratowy, co zwiastuje podtopienia. Czy intensywne opady zawitają także do Polski?

Będzie lać od Hiszpanii po Norwegię. A co z Polską?

Będzie lać od Hiszpanii po Norwegię. A co z Polską?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Zima powróciła do wschodniej Polski. Po nocnych opadach śniegu w piątkowy poranek miejscami wciąż było biało. Materiały pokazujące to jak się zabieliło, otrzymaliśmy na Kontakt24.

Część Polski pod śniegiem. Filmy i zdjęcia

Część Polski pod śniegiem. Filmy i zdjęcia

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

W Mikoszewie w województwie pomorskim znajduje się najmłodsza plaża w Polsce. Nowy fragment wybrzeża powstał w lutym 2025 roku, ale jak pokazują zdjęcia satelitarne z lat 2017-2025, zmiany linii brzegowej to następstwo wieloletniego procesu nanoszenia osadów. Piaszczysty skrawek od razu zyskał sporą popularność.

Najmłodsza plaża w Polsce. Tak wygląda z kosmosu

Najmłodsza plaża w Polsce. Tak wygląda z kosmosu

Źródło:
Copernicus.eu, tvn24.pl, Radio Gdańsk

Sezon alergiczny może stawać się coraz dłuższy. Jest to związane z postępującymi zmianami klimatu - wydłużony okres wegetacyjny roślin oznacza zwiększoną ekspozycję na czynniki drażniące układ odpornościowy. Wyższe temperatury mogą także wpływać na stężenie pyłków produkowanych przez rośliny.

Rośliny będą pylić dłużej i intensywniej. To przez zmiany klimatu

Rośliny będą pylić dłużej i intensywniej. To przez zmiany klimatu

Źródło:
Discover Magazine, AAFA

Przed nami spory skok temperatury, co nie pozostanie bez wpływu na naszą kondycję psychofizyczną. Jak wyjaśnił biometeorolog IMGW Grzegorz Kaliński, w cieplejszym powietrzu znajdzie się mniej tlenu, co może powodować m. in. uczucie senności. Istnieją jednak sposoby na walkę z negatywnymi skutkami ocieplenia.

Nadciąga ocieplenie. Może źle na nas wpłynąć

Nadciąga ocieplenie. Może źle na nas wpłynąć

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Meteoryt mógł spaść nieopodal Opola. Jak podał serwis Skytinel, fragment kosmicznej skały pochodzi z bolidu, który rozświetlił niebo nad Polską 27 marca. Według obliczeń największy kawałek może ważyć 100 gramów.

Mógł spaść nieopodal Opola. Pochodzi spomiędzy Marsa a Jowisza

Mógł spaść nieopodal Opola. Pochodzi spomiędzy Marsa a Jowisza

Źródło:
Skytinel

Piorun trafił w grupę uczniów w Japonii w czwartek. Jak podały lokalne media, do zdarzenia doszło podczas treningu szkolnej drużyny piłkarskiej. Do szpitala trafiło sześcioro uczniów, a dwóch chłopców jest w stanie ciężkim.

Piorun trafił w grupę uczniów

Piorun trafił w grupę uczniów

Źródło:
AP News, asahi.co.jp

Eksperymentalna prognoza długoterminowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej mówi o tym, jakie mogą być najbliższe - a więc i wakacyjne - miesiące. Sprawdź przewidywania meteorologów na maj, czerwiec, lipiec oraz sierpień 2025.

Takie może być tegoroczne lato. Prognoza długoterminowa IMGW

Takie może być tegoroczne lato. Prognoza długoterminowa IMGW

Źródło:
IMGW

W weekend warto spojrzeć w niebo, bo zalśni na nim Różowy Księżyc. Przed nami pierwsza wiosenna pełnia tego roku. Inne nazwy tego zjawiska to Pełnia Kiełkującej Trawy, Pełnia Jajeczna i Pełnia Rybna.

Przed nami Pełnia Różowego Księżyca

Przed nami Pełnia Różowego Księżyca

Źródło:
space.com, tvnmeteo.pl

C/2025 F2 (SWAN) to kometa, która niedawno została potwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną. Odkryty przez amatora obiekt przykuwa uwagę wielu pasjonatów astronomii, bo już niedługo będzie można go zobaczyć go gołym okiem.

W okolice Ziemi może wrócić za kilkadziesiąt tysięcy lat. Da się ją zobaczyć

W okolice Ziemi może wrócić za kilkadziesiąt tysięcy lat. Da się ją zobaczyć

Źródło:
"Z głową w gwiazdach"

Światło księżycowe może mieć wpływ na ryzyko zaatakowania pływaków przez rekina - do takiego wniosku doszedł doktor Steven Minaglia. Naukowiec przyjrzał się incydentom z udziałem rekina foremkowego, który zamieszkuje głębiny oceanów.

Zbadali wpływ Księżyca na ugryzienia przez rekiny

Zbadali wpływ Księżyca na ugryzienia przez rekiny

Źródło:
CNN, Hawaii News Now

Fala upałów nawiedziła Indie. W środę w stolicy kraju - Nowym Delhi - temperatura przekroczyła 40 stopni Celsjusza. Indyjski Departament Meteorologiczny (IMD) wydał ostrzeżenia przed spiekotą.

Ponad 40 stopni. "Upał jest nie do zniesienia"

Ponad 40 stopni. "Upał jest nie do zniesienia"

Źródło:
Reuters

Kamera obserwująca bocianie gniazdo w gminie Czerwieńsk w województwie lubuskim uchwyciła potyczkę pomiędzy ptakami. Nowo przybyły bocian próbował przejąć gniazdo zamieszkiwane od lat przez parę tych ptaków. Nagranie starcia otrzymaliśmy na Kontakt24 od jednego z naszych czytelników.

"Intruz wpadł jak burza". Bitwa o bocianie gniazdo na filmie

"Intruz wpadł jak burza". Bitwa o bocianie gniazdo na filmie

Źródło:
Kontakt24

Dwóch mężczyzn zginęło na polu golfowym w amerykańskim stanie Georgia. Jak donoszą lokalne media, kiedy próbowali znaleźć schronienie przed burzą, spadło na nich drzewo.

Ojciec i syn zginęli na polu golfowym

Ojciec i syn zginęli na polu golfowym

Źródło:
CNN, fox5atlanta.com, people.com

Zdaniem naukowców postępująca zmiana klimatu sprawi, że Wenecja do 2150 roku może okresowo znajdować się pod wodą. Polscy badacze wskazują, że czarny scenariusz może dotyczyć także naszych miast.

Złe prognozy dla Wenecji, nie lepsze dla Trójmiasta

Złe prognozy dla Wenecji, nie lepsze dla Trójmiasta

Źródło:
PAP

Z danych amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) wynika, że około 10-20 procent dorosłych na całym świecie jest uczulonych na koty. Co za tym stoi? I czy istnieją rasy kotów, które nie uczulają?

Czy istnieją rasy kotów, które nie uczulają?

Czy istnieją rasy kotów, które nie uczulają?

Źródło:
The Conservation, NIH, PetMD

Mieszkaniec hrabstwa Woodford w stanie Kentucky uratował kilka kotów i kociąt z zalanych w trakcie powodzi domów. Gdy jego sąsiedzi w popłochu uciekali przed wielką wodą, mężczyzna ruszył na ratunek pozostawionym futrzakom.

Ruszył na ratunek przerażonym futrzakom. "Dryfowały w pojemniku"

Ruszył na ratunek przerażonym futrzakom. "Dryfowały w pojemniku"

Źródło:
CNN

W Boliwii panuje katastrofalna powódź. Do tej pory w wyniku ulewnych deszczy życie straciło co najmniej 55 osób. Do opuszczenia domów zmuszone były całe rodziny, aby uciekać przed wielką wodą. Trudna sytuacja panuje także na terenach rolniczych, a największe zmartwienie mają hodowcy bydła.

Takiej sytuacji nie było od dekad. Całe rodziny musiały uciekać

Takiej sytuacji nie było od dekad. Całe rodziny musiały uciekać

Źródło:
Reuters

Mieszkaniec amerykańskiego stanu Maine został zaatakowany przez lisa na własnym podwórku. Zwierzę najpierw zaatakowało jego psa. Mężczyzna próbował się bronić, aż w końcu został zmuszony zastrzelić intruza. Wyniki badań wykazały, że lis był chory na wściekliznę. Zdarzenie zostało zarejestrowane na nagraniu.

"Zobaczyłem, że mój pies walczy z innym zwierzęciem". Nagranie

"Zobaczyłem, że mój pies walczy z innym zwierzęciem". Nagranie

Źródło:
WMTW, "Fakty po Południu" TVN24