Było większe od obecnie największego jeziora na Ziemi i rozciągało się na powierzchni ponad 400 tysięcy kilometrów kwadratowych. Dziś jezioro Czad - bo o nim mowa - jest o wiele mniejsze. O świetności potężnego akwenu przypominają nam zdjęcia satelitarne, na których widać starożytne linie brzegowe.
Około siedmiu tysięcy lat temu na północno-środkowym obszarze Afryki rozciągało się rozległe jezioro Mega Czad.
W swoim szczytowym momencie zajmowało powierzchnię ponad 400 tysięcy kilometrów kwadratowych i miało nawet 180 metrów głębokości. Czyniło je to jeziorem większym od Morza Kaspijskiego, obecnie największego jeziora na Ziemi, znajdującego się po części w Azji i Europie.
W tamtym okresie warunki klimatyczne na Saharze były łaskawsze niż obecnie. Sama pustynia była znacznie mniejsza.
Jezioro zmienne jest
Obecnie jezioro jest o wiele mniejsze, a jego rozmiar zmienia się sezonowo. Swój szczyt osiąga pod koniec października lub na początku listopada, a następnie zmniejsza się o ponad połowę pod koniec kwietnia lub na początku maja.
Kiedy jest mniejsze, pojawiają się na nim wyspy, które mogą łączyć się w większe obszary lądowe. W okresach, kiedy jezioro ma większą powierzchnię, można je podzielić na dwa baseny oddzielone niskim grzbietem, który powstał podczas suszy na początku XX wieku. Jezioro w najgłębszym miejscu ma maksymalnie 11 metrów.
W 1870 roku jezioro miało powierzchnię około 28 tysięcy kilometrów kwadratowych. Na przełomie XIX i XX wieku zaczęło się zmniejszać, ale w latach dwudziestych XX wieku znowu "urosło". W połowie lat 80. i na początku XXI zajmowało obszar nie przekraczający 3900 kilometrów kwadratowych.
Na obszarach wokół jeziora wciąż można dostrzec jego brzegi jeszcze z czasów świetności. Widać je w odległości setek kilometrów od obecnych granic akwenu.
Na poniższym zdjęciu powierzchnia obecnie zajmowana przez jezioro to Lake Chad, natomiast obszar sprzed siedmiu tysięcy lat - Lake Mega Chad.
Dawne brzegi jeziora pokazują zdjęcia wykonane przez NASA z wykorzystaniem danych topograficznych Shuttle Radar Topography Mission - międzynarodowej misji agencji kosmicznych Stanów Zjednoczonych, Niemiec i Włoch. Obszary położone niżej są ciemniejsze.
Na poniższym zdjęciu widać natomiast piaszczystą kosę (sand spit) i grzbiet plaży (beach ridge), które powstały wzdłuż północno-wschodnich brzegów jeziora Mega Czad.
Fauna i flora jeziora
Jezioro położone jest w Kotlinie Czadu, na pograniczu Czadu, Nigerii, Nigru i Kamerunu. Dorzecze jeziora znajduje się w Sahelu, czyli obszarze wzdłuż południowych obrzeży Sahary.
Dawniej brzegi jeziora porastały gęste lasy, które z biegiem czasu uległy przerzedzeniu. Teraz królują tam gatunki lepiej przystosowane do niskiej wilgotności - między innymi baobab czy akacja.
Podróżni, którzy odwiedzali w średniowieczu królestwo Karen, leżące w regionie jeziora, opisywali obfitość dzikiej przyrody. Obecnie znacznie zmniejszyła się tam różnorodność biologiczna - przez polowania i dużą liczbę zwierząt gospodarskich. Na obszarach hodowli nie znajdzie się już dużych mięsożerców - lwów i lampartów. Dużo mniej jest też nosorożców i hipopotamów.
Jezioro jest jednak świetnym miejscem dla ornitologów. Zobaczyć mogą tam ptaki lądowe - sekretarze, dropiaki nubijskie i dzioborogi kafryjskie oraz ptaki wodne i przybrzeżne, z których słynie ten region - cyranki zwyczajne, płaskonosy, drzewice dwubarwne i wiele innych gatunków.
Żyją tam również krokodyle nilowe, pytony skalne i kobry plujące.
Autor: ps/aw / Źródło: NASA Earh Observatory, SAGE Publications, BBC, Encyklopedia Britannica
Źródło zdjęcia głównego: NASA Earth Observatory/Joshua Stevens