- Odkrycie laureata Nagrody Nobla z chemii fundamentalnie zmieniło wyobrażenia chemików o budowie ciał stałych - napisał Komitet Noblowski w uzasadnieniu przyznania tegorocznej nagrody Danielowi Shechtmanowi. Izraelski naukowiec został uhonorowany za odkrycie kwazikryształów, które stosowane są m.in. w maszynkach do golenia.
Wyjątkowość odkrytej przez noblistę z Izraela szczególnej formy ciał stałych, tj. kwazikryształów, polega na tym, że układy atomów są w nich upakowane w sposób regularny, ale niepowtarzalny.
Nie muszą się powtarzać
Przed odkryciem Shechtmana naukowcy wierzyli, że atomy są upakowane w kryształach w symetrycznych układach, regularnie się powtarzających. Badacze uważali, że taka powtarzalność jest niezbędna, by uzyskać kryształ.
Jednak obrazy uzyskane przez Shechtmana 8 kwietnia 1982 r. w mikroskopie elektronowym pokazały coś przeczącego dotychczasowym prawom natury: okazało się, że układy atomów w kryształach nie muszą się powtarzać. Tego dnia przyszły noblista odkrył kwazikryształ.
Shechtman otrzyma nagrodę w wysokości 10 mln koron szwedzkich, czyli ok. 1,5 mln dolarów. 70-letni naukowiec pracuje w Izraelskim Instytucie Technologicznym (Technion - Israel Institute of Technology) w Hajfie.
Kryształy pomagają w goleniu
Kwazikryształy już teraz mają zastosowanie praktyczne. Zbudowane z nich materiały są wyjątkowo odporne na korozję i przywieranie. Są obecne w uzyskanej przez Szwedów najbardziej wytrzymałej stali. Tworzą w niej twardą warstwę, będącą czymś w rodzaju ochronnego pancerza.
Obecnie jest ona stosowana w produkcji m.in. żyletek do golenia lub cienkich igieł stosowanych do operacji okulistycznych - napisano na oficjalnej stronie internetowej Komitetu Noblowskiego. Jak podano, kwazikryształy też są świetnymi materiałami termoelektrycznymi, zamieniającymi ciepło na energię elektryczną. Takie materiały mogłyby pomóc odzyskiwać i wykorzystywać energię cieplną - wytwarzaną np. przez samochody - która normalnie jest bezpowrotnie tracona. Trzeci przyznany Nobel To trzeci Nobel przyznany w tym roku. W poniedziałek przyznano nagrodę w dziedzinie medycyny, a we wtorek - fizyki. Nagroda z dziedziny chemii jest jedną z pięciu, oryginalnie ufundowanych przez Alfreda Nobla. Pierwszym laureatem był w 1901 roku Holender Jacobus Henricus van 't Hoff. W ubiegłym roku otrzymało ją trzech naukowców Richard Heck, Ei'ichi Negishi, Akira Suzuki. Doceniono ich za katalizowane palladem reakcje sprzęgania krzyżowego w syntezie organicznej.
Autor: ant,map,mm//iga,ŁUD / Źródło: Reuters, PAP, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: SCANPIX SWEDEN