Nobel za badania nad komórkami macierzystymi

Badania noblistów pozwoliły wyjaśnić podstawy rozwoju niektórych chorób o podłożu genetycznym, a także poznać wrodzone skłonności do zapadania m.in. na choroby nowotworowe, układu krążenia, cukrzycę.

Jak napisała w uzasadnieniu Komisja Noblowska, "nagrodę przyznano za wykorzystanie zarodkowych komórek macierzystych do modyfikacji genetycznych myszy, co pomogło zrozumieć udział genów w rozwoju zarodków, rozwoju organizmów dorosłych oraz w procesie starzenia się".

- Prace nad komórkami macierzystymi trwają co najmniej od 20 lat. To wielka obietnica medycyny, że będziemy mogli zastępować schorowane komórki przez komórki nowe - mówił w TVN24 dr Adam Kozierkiewicz z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dodał, że już teraz podejmowane są próby leczenia z pomocą komórek macierzystych, np. po zawale serca.

Zdaniem polskich specjalistów - prof. Wiesława Jędrzejczaka, prof. Leszka Kaczmarka i prof. Krystyny Domańskiej-Janik, tegoroczny Nobel z medycyny i fizjologiijest w pełni zasłużony. Ich badania pozwoliły bowiem stworzyćzwierzęce modele do badania wielu ludzkich chorób.

- Badania nad zarodkowymi komórkami macierzystymi, których efektem była technologia umożliwiająca zmiany w genach tych komórek stanowiły przełomowy moment dla rozwoju medycyny - ocenił w rozmowie z PAP Jędrzejczak, kierownik Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Centralnego Szpitala Klinicznego Akademii Medycznej w Warszawie.

Komórki macierzyste to taki rodzaj komórek, które mogą się przekształcać w komórki dowolnych tkanek, a także są zdolne do potencjalnie nieograniczonej liczby podziałów. Inaczej mówiąc - są nieśmiertelne i samoodnawialne.

Nagrodą, która wynosi 10 mln koron szwedzkich (1,54 mln dolarów) podzielą się Amerykanin włoskiego pochodzenia Mario Capecchi, Brytyjczyk Martin Evans i Amerykanin Oliver Smithies.

Kolejny nobel za osiagnięcia w dziedzinie genetyki - Od kilku lat w medycynie i najbardziej progresywnych dziedzinach nauki dominują osiągnięcia związane z genetyką. Dlatego kierunek tego wyróżnienia nie jest zaskoczeniem - stwierdził dr Kozierkiewicz. Dodał, że także ubiegłoroczna nagroda w dziedzinie medycyny została przyznana za odkrycia w genetyce.

Otrzymali ją Amerykanie - Andrew Z. Fire i Craig C. Mello za odkrycie mechanizmu interferencji RNA, które może mieć zastosowanie w terapii genowej i biotechnologii. Zjawisko interferencji RNA występuje w komórkach roślin, zwierząt i ludzi. Stanowi naturalny mechanizm obrony przed wirusami, reguluje aktywność genów.

Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny jest tradycyjnie przyznawana każdego roku jako pierwsza spośród wszystkich dziedzin.

106 lat tradycji Nagrody Nobla Nagroda Nobla to najbardziej prestiżowe międzynarodowe wyróżnienie, przyznawane m.in. za wybitne osiągnięcia naukowe. Liczy już 106 lat, a po raz pierwszy została przyznana 10 grudnia 1901 roku.

Pierwsze naukowe nagrody otrzymali wtedy: w dziedzinie fizyki - niemiecki uczony Wilhelm Roentgen, odkrywca promieni X i ich praktycznego zastosowania, w chemii - Holender Jacob Van Hoff, twórca nowoczesnej chemii fizycznej, w medycynie - niemiecki bakteriolog Emil Behring, twórca licznych surowic i szczepionek, m.in. przeciwko tężcowi i błonicy.

Nagrody Nobla wywarły ogromny wpływ na rozwój nauki światowej w XX wieku, podnosząc również prestiż środowiska naukowego. Nobliści byli postrzegani nie tylko jako wybitni badacze i genialni odkrywcy, ale także jako wielkie autorytety moralne.

Nagrodą premiowano - mimo różnych kontrowersji w doborze kandydatów - rzeczywiste osiągnięcia naukowe, w tym pionierskie prace związane m.in. z rozwojem badań nad elektrycznością i falami elektromagnetycznymi, atomistyką, promieniotwórczością, fizyką cząstek elementarnych, kriogeniką, nowymi teoriami kosmologicznymi i astronomicznymi.

Idea Alfreda Nobla przetrwała cały burzliwy wiek XX. W ciągu minionego stulecia kilka razy jednak nie przyznano nagród - z powodu działań wojennych, braku kandydatów lub uchybień formalnych. Nie było nagród medycznych w latach 1915-1918, 1925 i 1940-1942. W 1916 roku, a także w latach 1931, 1939 i 1940-1942 nie przyznano nagród z fizyki. W chemii nie nagrodzono nikogo w latach 1916-1917, 1919, 1924 i 1940-42.

W ciągu 100 lat istnienia Nagrody Nobla nie obyło się bez potknięć. Nie otrzymał nagrody, mimo wielokrotnego wysuwania jego kandydatury, francuski matematyk, przyrodnik i filozof Henri Poincarre, jeden z najwybitniejszych uczonych z przełomu XIX i XX wieku. Twórca teorii względności Albert Einstein dostał Nagrodę Nobla za marginalne w jego dorobku badania nad zjawiskiem fotoelektryczności.

Z polskich uczonych wyróżniono Noblem dwukrotnie Marię Curie-Skłodowską - raz z fizyki - wspólnie z mężem Piotrem Curie i Henri Becquerelem, i raz z chemii - za badania nad promieniotwórczością oraz odkrycie nowych pierwiastków: radu i polonu.

Źródło: Reuters, PAP, tvn24.pl