Historia siedziby budynku parlamentu Niemiec Bundestagu to niemiecka historia w pigułce. Losy gmachu symbolizują skomplikowane losy Niemiec i Niemców w XIX i szczególnie w XX wieku.
Kamień węgielny pod budowę parlamentu II Rzeszy Niemieckiej – Reichstagu – wmurowano w końcu lat 80. XIX wieku. Budowę dokończono w 1894 r. Mimo wrogości ze strony Bismarcka i cesarzy niemieckich do parlamentaryzmu, Reichstag zdobywał coraz większe znaczenie w polityce państwa. W całej Rzeszy obowiązywało wtedy powszechne prawo wyborcze (dla mężczyzn), w wyborach do głosu dochodziły także partie opozycyjne, w tym Socjaldemokratyczna Partia Niemiec SPD. W ławach poselskich w Reichstagu zasiadali również posłowie Polacy z ziem polskich włączonych po rozbiorach do Prus.
Świadek upadku
Dokładnie przed stu laty Reichstag był świadkiem niezwykłego uniesienia narodowego w Niemczech na wieść o wybuchu I wojny światowej. Wtedy cały parlament głosował za przyznaniem cesarzowi i rządowi specjalnych kredytów wojennych. Za finansowaniem wojny głosowała nawet opozycyjna SPD.
W ostatnich dniach wojny budynek Reichstagu był świadkiem upadku Cesarstwa i powstania pierwszej demokratycznej republiki ogólnoniemieckiej. Po abdykacji cesarza Wilhelma II, 9 listopada 1918 r., z okna budynku proklamowano powstanie Republiki. W siedzibie Reichstagu obradowały jednak rewolucyjne rady robotnicze i żołnierskie, dlatego posłowie uchwalili nową konstytucję w Weimarze. Stąd wzięła się nazwa Republika Weimarska.
Dopiero w 1919 r. wznowiono obrady parlamentu w tradycyjnej siedzibie. Tak jak Reichstag był świadkiem upadku Cesarstwa, tak był też świadkiem upadku Republiki. W niejasnych do dzisiaj okolicznościach miesiąc po dojściu Hitlera do władzy siedziba parlamentu została podpalona. Wiele wskazuje na to, że pożar mógł zostać sprowokowany przez narodowych socjalistów.
Hitler i jego ekipa wykorzystali pożar Reichstagu do bezwzględnej rozprawy z politykami partii demokratycznych oraz komunistami i doprowadzili do uchwalenia przez większość posłów, przy sprzeciwie SPD, specjalnych uprawnień dla nowego kanclerza. Utorowało to drogę do powstania totalitarnej III Rzeszy. Wszystkie partie - poza NSDAP - zostały zakazane, a nowy „parlament” po pożarze nie obradował w Reichstagu.
Przenosiny do Bonn
W kwietniu 1945 r. w czasie walk o Berlin, Stalin i dowódcy radzieccy przywiązywali szczególne znaczenie do zdobycia Reichstagu, który dla nich był – niesłusznie – symbolem narodowosocjalistycznej Rzeszy. O Reichstag toczyły się ciężkie walki. Jego zdobycie zostało upamiętnione w słynnym zdjęciu żołnierzy radzieckich, którzy na dachu Reichstagu zatknęli sowiecki sztandar. Zdjęcie, powielane od 1945 r. w milionach egzemplarzy, jest „ustawką”, wykonaną już po kapitulacji Berlina. Do dzisiaj we wnętrzu budynku zachowano napisy rosyjskie, które pozostawili czerwonoarmiści po jego zdobyciu. W maju 1945 r. Reichstag, jak i prawie cały Berlin, był ruiną. Tuż po wojnie przed parlamentem mieszkańcy miasta uprawiali warzywa, w ten sposób próbując ratować się przed głodem.
Po podziale Niemiec i Berlina Reichstag stał się najdalej na wschód wysuniętym "przyczółkiem" Berlina Zachodniego, położonym w sektorze brytyjskim. Właśnie w tym miejscu władze Berlina Zachodniego wzywały świat do pomocy oblężonemu miastu podczas radzieckiej blokady w latach 1948-49. Powstały latem 1961 r. Mur Berliński przebiegał na tyłach budynku, oddzielając Reichstag od Bramy Brandenburskiej. Ponieważ Berlin Zachodni był okupowany przez aliantów zachodnich, w budynku Reichstagu nie mógł obradować parlament Niemiec Zachodnich. Zbierały się tam jednak okazjonalnie komisje parlamentu. Zachodnioniemiecki parlament – Bundestag – przeniósł się na pół wieku do Bonn. Legendarny budynek na krańcu Berlina Zachodniego przykuwał jednak uwagę Niemców i turystów. W latach 70. otwarto tam słynną wystawę o historii Niemiec, którą do połowy lat 90. obejrzało kilkanaście milionów ludzi.
Kopuła-symbol
Upadek muru symbolizuje otwarcie Bramy Brandenburskiej, a zjednoczenie Niemiec - uroczystość w nocy z 2 na 3 października 1990 r. zorganizowana przed Reichstagiem, gdy wschodnie landy weszły w skład powiększonej RFN. Rok po zjednoczeniu posłowie zdecydowali, że Berlin ponownie stanie się faktyczną stolicą Niemiec. Przeniesienie siedziby Bundestagu do dawnego Reichstagu nastąpiło 15 lat temu, wiosną 1999 r. Niemal równocześnie odsłonięto odnowioną szklaną kopułę na budynku, którą zaprojektował brytyjski architekt Norman Foster. Kopuła nawiązuje do pierwszej kopuły budynku z XIX wieku, wysadzonej w powietrze po wojnie. Dzisiaj nowa kopuła jest wielką atrakcją turystyczną Berlina.
W 2009 r. na zewnętrznej ścianie budynku odsłonięto pomnik Solidarności. To fragment muru ze Stoczni Gdańskiej, który ma przypominać Niemcom, że pokojowy demontaż Muru Berlińskiego rozpoczął się w Polsce.
Autor: Jacek Stawiski//rzw / Źródło: TVN24 Biznes i Świat
Źródło zdjęcia głównego: Simone M. Neumann/Deutscher Bundestag