Tak wybuchło Powstanie Wielkopolskie

Źródło: TVN 24 Poznań

Poznań świętuje 105. rocznicę zdobycia przez powstańców wielkopolskich lotniska Ławica i hali sterowców. Wydarzenie to miało istotny wpływ na przebieg powstania, ale także na rozwój polskiego lotnictwa. Ze zdobytego sprzętu sformowano kilka eskadr lotniczych.

Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu. Niemcy, wzburzeni polskimi uroczystościami towarzyszącymi wizycie Ignacego Jana Paderewskiego, zorganizowali przemarsz oddziałów wojskowych przez miasto. Podczas przemarszu żołnierze zrywali sztandary i chorągwie koalicyjne i polskie, a po zmroku rozpoczęli strzelaninę z funkcjonariuszami Prezydium Policji. Dowódcy polscy wydali rozkaz zdobycia budynku, a po jego opanowaniu zawarli z wrogami porozumienie, na mocy którego Niemcy opuścili Prezydium z bronią w ręku. Wkrótce Polacy przejęli Dworzec Główny, Pocztę Główną i część fortyfikacji miejskich. 28 grudnia zdobyli Cytadelę, fort Grolmann i arsenał przy ul. Wielkie Garbary. Komisariat Narodowej Rady Ludowej utworzył Komendę Główną Wojsk Powstańczych z kapitanem Stanisławem Taczakiem na czele.

W pierwszym okresie walk, do końca roku 1918, Polakom udało się zdobyć większą część Poznania. Lotniska w podpoznańskiej wsi Ławica i hali sterowców w podpoznańskich Winiarach nie udało im się jednak przejąć.

Pomysł dziennikarzy

Stacja Lotnicza Poznań w Ławicy miała wtedy zaledwie sześć lat. Inicjatorami powstania poznańskiego lotniska byli dziennikarze, a konkretniej redakcja "Posener Tageblatt". Początkowo chciała ona ufundować samolot dla stacjonujących tu żołnierzy. Akcja nabrała jednak niesamowitego rozpędu. Pomysł poparły władze miasta i prowincji, a także cesarz Wilhelm II, którego imię miała otrzymać maszyna. Poznaniacy nie szczędzili grosza i szybko zebrano potrzebne środki.

Wtedy postanowiono pójść o krok dalej i dziennikarze zaproponowali, by wybudować w Poznaniu lotnisko. Ze swym pomysłem pojechali do Berlina, by przekonać władze. Te, mimo początkowo sceptycznego nastawienia, zgodziły się na realizację planu. 

Szacuje się, że podczas powstania Wielkopolskiego na lotnisku stacjonowało 200 żołnierzy, z czego 40 było Polakami. Prawdopodobnie to dzięki nim powstańcy znali rozmieszczenie i zawartość magazynów, hangarów i koszar.

Krótka walka

Decyzję o ataku na lotnisko podjęto w nocy 4 na 5 stycznia 1919 roku. 5 stycznia stacjonujący na lotnisku Niemcy nie zgodzili się na pokojowe oddanie stacji. W zaistniałej sytuacji przystąpiono do działania. Najpierw odcięto łączność lotniska z Berlinem i pozbawiono je prądu. Bezpośredni atak zaplanowano na poranek 6 stycznia.

Szturm rozpoczął się o godzinie 6.30 ostrzałem z armat ze Wzgórza Berlińskiego przy dzisiejszej ulicy Przytocznej na Sytkowie. Równocześnie nastąpił atak piechoty. Po krótkiej walce Niemcy złożyli broń.

Hala pełna maszyn

Tego samego dnia powstańcy zdobyli halę sterowców na Winiarach. Olbrzymi hangar oddano do użytku w 1913 r. Metalowa konstrukcja z drewnianym stelażem, o długości około 170 metrów i szerokości 60 metrów, dobrze widoczna była z centrum – doskonale dostrzec ją można było m.in. z ul. Mickiewicza, mostu Teatralnego czy dzisiejszej al. Niepodległości.

Powstał z dala od zabudowań, ale w niedalekim sąsiedztwie Cytadeli, wewnątrz pierścienia 18 fortów okalających Twierdzę Poznań.

Powstańcy wewnątrz hali powstańcy znaleźli ponad 200 samolotów, a wśród nich fokkery, halbestadty i albatrosy, a także trzy balony obserwacyjne oraz części, kadłuby i elementy wyposażenia.

Wielki łup

Majątek zdobyty na lotnisku i w niemieckiej hali sterowcowej na poznańskich Winiarach umożliwił stronie polskiej rozpoczęcie prac nad organizacją własnego lotnictwa. Przejęty sprzęt lotniczy uznawany jest za największy łup wojenny w dziejach polskiego oręża.

Sprzęt wart około 200 mln marek niemieckich szybko oznaczono biało-czerwoną szachownicą. Pierwsze samoloty w polskich barwach pojawiły się nad Poznaniem już dzień po przejęciu hali zeppelinów i Ławicy. Sformowano z niego potem kilka eskadr lotniczych, dających początek polskiemu lotnictwu.

Zdobycze powstańców potwierdził rozejm w Trewirze, podpisany przez Niemcy i państwa Ententy 16 lutego 1919 r. W myśl jego ustaleń front wielkopolski został uznany za front walki państw sprzymierzonych. Ostateczne zwycięstwo przypieczętował podpisany 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski, w którego wyniku do Polski powróciła prawie cała Wielkopolska.

W 1925 roku Winiary stały się dzielnicą Poznania. Piętnaście lat później, gdy miastem znów rządzili niemieccy okupanci, zdecydowano o przyłączeniu Ławicy do Poznania.

Dowiedz się więcej:

TVN24

Na żywo