"Polskie piramidy" mają ponad pięć tysięcy lat. Archeolodzy znaleźli domy ich budowniczych

Grobowce megalityczne nazywane są czasami "polskimi piramidami". Badania tych konstrukcji na Kujawach rozpoczęły się już w drugiej połowie XIX wieku. Do tej pory nie było jednak wiadomo, gdzie i jak mieszkali ludzie, którzy je budowali. Badania, które miały rozwikłać tę tajemnicę ruszyły dekadę temu, teraz naukowcy podsumowali projekt. - To była zaplanowana akcja poszukiwawcza, która miała miejsce na terenie Kujaw, w okolicy grobowców megalitycznych. Przebadaliśmy w sumie 160 kilometrów kwadratowych terenów wokół grobowców. Udało się nam odkryć przeszło 150 osad z okresu, w którym powstawały te monumentalne konstrukcje - mówi kierownik projektu badawczego dr Piotr Papiernik z Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi.

Jak mówi, archeolodzy zastosowali szerokie spektrum metod, które umożliwiały znalezienie nie tylko pojedynczych domostw, ale też większych sieci osadniczych. Wybór padł na różnego rodzaju metody nieinwazyjne: klasyczne badania powierzchniowe, które polegają na przejściu przez pola w poszukiwaniu zabytków na ich powierzchni, ale też badania geofizyczne, geochemiczne. Wykonywano również zdjęcia z lotu ptaka z pomocą drona. Równolegle prowadzono także badania gleboznawcze oraz geologiczne i geomorfologiczne.

OGLĄDAJ TVN24 NA ŻYWO W TVN24 GO >>>

- Wszystko to pozwoliło z całkowitą pewnością wskazać miejsca, gdzie mieszkali ludzie w czasie, gdy wznoszono grobowce megalityczne. Wsie były niewielkie - w każdej z nich mieszkało do 10 rodzin, zajmowały obszar do 1-1,5 hektara - opowiada dr Papiernik.

Dodaje, że budynki miały średnio 25-35 metrów kwadratowych powierzchni - w każdym z nich mieszkała jedna rodzina. Archeolog precyzuje, że w otoczeniu jednego zgrupowania grobowców kujawskich znajdowało się więcej osad.

- Oznacza to, że te grobowce były punktem centralnym mikroregionu osadniczego. To zrozumiałe zważywszy na to, że wykonanie takiego grobowca było sporym wysiłkiem budowlanym - dodaje. Według niego, wskazuje to, że mieszkańcy kilku wsi budowali jeden wielki grobowiec.

W ograniczonym zakresie archeolodzy przeprowadzili wykopaliska. W czasie badań odkryto m.in. wiele szczątków kostnych należących głównie do krów, a w dużo mniejszej liczbie świń i owiec lub kóz. Oznacza to, że głównie spożywano bydło - uważają naukowcy. Eksperci zbadali też pyłki roślin w okolicy ówczesnych wsi - pobrano wielometrowe rdzenie z dawnych jezior. Na podstawie ich analizy dokonali zaskakującego ustalenia. Okazało się, że stopień odlesienia terenów wokół nich nie był tak duży, jak zakładano. Jak mówi Papiernik, wynika z tego że ekspansja wobec środowiska naturalnego nie była aż tak ekstensywna i być może skupiano się na hodowli, a nie na rolnictwie.

Dr Papiernik podkreśla, że nadal jest sporo zagadek dotyczących ówczesnej społeczności związanej z budową megalitów. Nie wiadomo na przykład, gdzie na Kujawach 5,5 tys. lat temu chowano zwykłych ludzi.

- Elita była grzebana w monumentalnych grobowcach, ale nie znamy w zasadzie z tego obszaru cmentarzy masowych. A gdzieś te dziesiątki tysięcy osób, z wielu pokoleń musiało być pogrzebanych. Nasz kolejny cel to ich lokalizacja - mówi.

Grobowce megalityczne typu kujawskiego (określenie to wzięło się od Kujaw, gdzie odkryto dotychczas najwięcej podobnych konstrukcji) uznawane są za jedne z największych konstrukcji sepulkralnych wznoszonych w pradziejach w Polsce. Grobowce kujawskie wznoszono w IV tysiącleciu p.n.e. Usypywano je w kształcie wydłużonego trójkąta i obwarowywano dookoła wielkimi blokami kamiennymi. Szerokość ich podstawy wynosiła od 6 do 15 metrów, a długość – nawet do 150 m. Konstrukcje osiągały wysokość 3 m. Pod nasypami znajdowały się z reguły pojedyncze elitarne pochówki.

Dotychczasowe badania były sfinansowane z różnych źródeł, głównie programu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, który prowadzi Narodowy Instytut Dziedzictwa oraz środków własnych muzeum, a także wsparciu Fundacji Badań Archeologicznych Im. Profesora Konrada Jażdżewskiego.