Inicjatywa ustawodawcza, uczestnictwo w uchwalaniu ustaw, powoływanie senatorów w skład Krajowej Rady Sądownictwa, wybór ławników Sądu Najwyższego, wyrażanie zgody na powołanie i odwołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych - to tylko niektóre z uprawnień Senatu, izby wyższej parlamentu. Wyniki wyborów do Senatu wskazują, że większość w tym gremium będą mieli parlamentarzyści z opozycji.
Kandydaci Koalicji Obywatelskiej zdobyli w stuosobowym Senacie 43 mandaty, PSL - trzy, SLD - dwa. Trzy przypadły kandydatom sympatyzującym z opozycją, ale startującym z własnych komitetów. To daje łącznie 52 mandaty.
Kandydaci z list PiS zdobyli 48 mandatów. Jeden mandat przypadł Lidii Staroń, która nie miała konkurenta z PiS.
Ustawy i referenda
Senat ma istotną rolę w procesie legislacyjnym. Ma prawo do inicjatywy ustawodawczej. Marszałek Sejmu przekazuje także Senatowi każdą uchwaloną przez Sejm ustawę; Senat może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo zdecydować o jej odrzuceniu w całości. Aby odrzucić stanowisko Senatu w sprawie ustawy, konieczna jest bezwzględna większość posłów w obecności co najmniej połowy ich ustawowej liczby.
Zgoda Senatu wymagana jest w przypadku zarządzenia przez prezydenta referendum ogólnokrajowego. Izba wyższa parlamentu podejmuje w tej sprawie uchwałę bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Senat może również wystąpić z wnioskiem do marszałka Sejmu o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego.
Możliwość wystąpienia do TK
Konstytucja uprawnia marszałka Senatu wraz z grupą 30 senatorów do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach dotyczących zgodności przepisów z ustawą zasadniczą, a także zgodności celów lub działalności partii politycznych z konstytucją.
Marszałek Senatu kieruje orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zgodności ustawy z konstytucją do Komisji Ustawodawczej, by zbadała konieczność ewentualnego zainicjowania działań ustawodawczych.
Izba wyższa parlamentu nie uczestniczy w rozpatrywaniu weta prezydenckiego do ustawy, bierze jednak udział w usuwaniu niezgodności ustawy z konstytucją w zakresie stwierdzonym przez Trybunał Konstytucyjny po rozpatrzeniu wniosku prezydenta skierowanego przed podpisaniem ustawy.
Decyzje personalne
Do uprawnień Senatu należy wybieranie oraz wyrażanie zgody na powołanie i odwołanie organów państwowych.
Senat:
- wybiera i odwołuje dwóch senatorów wchodzących w skład Krajowej Rady Sądownictwa;
- wybiera i odwołuje dwóch członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej;
- powołuje i odwołuje członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz trzech członków Rady Polityki Pieniężnej.
Od zgody Senatu zależy:
– powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich;
- powołanie i odwołanie: prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej oraz prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej.
Zgodnie z ustawą o Sądzie Najwyższym, która weszła w życie 3 kwietnia 2018 roku, Senat wybiera także ławników do SN na czteroletnią kadencję. Na mocy ustawy orzekają oni w izbach Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Dyscyplinarnej. Kandydatów na ławników mogą zgłaszać stowarzyszenia, organizacje społeczne i zawodowe (z wyłączeniem partii politycznych) oraz grupa 100 obywateli.
Rozpatruje sprawozdania
Senat rozpatruje sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Odrzucenie sprawozdania stanowi jedną z przesłanek wygaśnięcia kadencji wszystkich członków Krajowej Rady.
Poza tym Senat rozpatruje sprawozdania oraz informacje przedstawiane przez Trybunał Konstytucyjny, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
PiS miało większość w Senacie poprzedniej kadencji
W 2015 roku w wyborach do Senatu Prawo i Sprawiedliwość zdobyło 61 mandatów, Platforma Obywatelska - 34 mandaty, a Polskie Stronnictwo Ludowe - jeden mandat. W Senacie znalazło się też czterech senatorów niezależnych: Lidia Staroń, która jako kandydatka niezależna pokonała konkurentów z PiS i PO, Marek Borowski, startujący z własnego komitetu w Warszawie, Jarosław Obremski - niezależny senator z Wrocławia i startujący jako niezależny, ale wspierany przez PiS Grzegorz Bierecki.
Autor: js//rzw / Źródło: tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: Tomasz Gzell/PAP