Kto dostanie powołanie do wojska w 2023 roku? Ile trwają ćwiczenia i czy otrzymuje się wtedy pensję? Wyjaśniamy

Projekt rozporządzenia dotyczący liczby osób, które w 2023 roku mogą zostać powołane do czynnej służby wojskowej, opublikowany został w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów. Ma zostać przyjęty do końca grudnia. Dotyczy on zarówno przewidywanej, maksymalnej liczby powołań do odbycia obowiązkowej służby wojskowej, jak też powołań do zawodowej służby wojskowej oraz dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej.

Zgodnie z opublikowanym projektem rozporządzenia w 2023 roku przewidziano powołanie:

● do 200 000 żołnierzy rezerwy do odbycia ćwiczeń wojskowych, ● do 17 128 osób do czynnej służby wojskowej w charakterze żołnierza zawodowego, ● do 10 000 żołnierzy rezerwy do pełnienia aktywnej rezerwy, ● do 28 580 osób do odbycia dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, ● do 38 000 osób do terytorialnej służby wojskowej.

Limity przewidywanej liczby powołań do wojska w kolejnym roku kalendarzowym ustalane są co roku. Jak jednak podkreśla Centralne Wojskowe Centrum Rekrutacji (CWCR), przyszłoroczny limit nie został zwiększony względem roku 2022, nie musi on także zostać osiągnięty - powołania może dostać mniejsza liczba osób. "Liczba 'do 200 tysięcy' powoływanych na ćwiczenia, w porównaniu z 2022 rokiem, nie zmieniła się i nie oznacza ona bezwzględnej realizacji" - zaznaczono.

Na ćwiczenia wojskowe powoływane mogą być wszystkie osoby znajdujące się obecnie w rezerwie pasywnej, które mają uregulowany stosunek do służby wojskowej. Inaczej mówiąc, chodzi o osoby, które przeszły kwalifikację wojskową i którym nadana została kategoria zdolności do pełnienia służby - osoby takie automatycznie przenoszone są do rezerwy pasywnej. Ponadto osoby te nie mogą mieć ukończonego 55. roku życia ani pełnić już innego rodzaju służby wojskowej.

Jak jednak zapewnia CWCR, "w 2023 r. powołania na ćwiczenia wojskowe będą dotyczyły głównie osób, którym zostały nadane przydziały mobilizacyjne". W praktyce oznacza to, że powoływane będą przede wszystkim osoby, które w przeszłości przeszły już szkolenie wojskowe i złożyły przysięgę wojskową. Osoby, które jedynie stawiły się na komisji wojskowej, otrzymały kategorię wojskową i trafiły do rezerwy bez przeszkolenia wojskowego najczęściej nie posiadają żadnego przydziału mobilizacyjnego i nie będą w pierwszej kolejności wzywane do WCR w 2023 roku.

Tak, z udzielonych informacji wynika, że powołane na ćwiczenia wojskowe w 2023 roku mogą zostać wszystkie osoby, które mają uregulowany stosunek do służby wojskowej i znajdują się w pasywnej rezerwie. Jednocześnie jednak CWCR wskazuje, że w zdecydowanej większości powoływane będą osoby, które odbyły wcześniej szkolenie wojskowe.

Wezwania dla osób, które dotychczas nigdy nie odbyły przeszkolenia wojskowego, mają być "minimalne" i dotyczyć osób posiadających specjalności, "które z punktu widzenia wojska są bardzo ważne, mam na myśli biały personel, czyli lekarze, pielęgniarki, sanitariusze, czy też informatycy, kierowcy, prawnicy", wyjaśnił płk Mirosław Bryś. Zaznaczył, że założono powołanie w 2023 roku "do 3 tysięcy" takich osób. - Wiadomo, że osób, które zaprosimy (na rozmowę do WCR - red.), będzie zdecydowanie więcej, natomiast osoby, które się zdecydują, będą zapraszane na udział w ćwiczeniu - podkreślił szef CWCR.

- W Wojskowych Centrach Rekrutacji zostaną uzupełnione dane osobowe takiej osoby, a następnie zostanie przedstawiona propozycja odbycia ćwiczenia rezerwy we wskazanej jednostce wojskowej - poinformował płk Mirosław Bryś. - Osoba, która się zdecyduje, będzie kierowana na takie ćwiczenie, i to ćwiczenie będzie trwało 2 dni i co do zasady będziemy chcieli, aby takie ćwiczenie było realizowane w weekendy - powiedział. - To ćwiczenie będzie polegało na zapoznaniu się ze sprzętem wojskowym (...), a następnie nadaniu przydziału mobilizacyjnego do konkretnej jednostki wojskowej. I po tych dwóch dniach ta osoba zostanie zwolniona do pasywnej rezerwy - dodał płk Bryś.

Teoretycznie tak, ponieważ powołania na ćwiczenia wojskowe mają dotyczyć osób będących w rezerwie, a do rezerwy pasywnej trafiają wszystkie osoby, które otrzymały na komisji wojskowej kategorię A - zdolny do czynnej służby wojskowej, lub kategorię D - niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju.

W praktyce można jednak spodziewać się, że powoływane będą tylko osoby z kategorią A. W przypadku osób z kategorią D do odbycia służby wojskowej konieczne jest wcześniejsze stwierdzenie przez wojskową komisję lekarską poprawy ich stanu zdrowia. Z kolei osoby, które otrzymały kategorię B - czasowo niezdolny do czynnej służby wojskowej - przed powołaniem na jakiekolwiek ćwiczenia muszą najpierw ponownie stawić się przed komisją wojskową, gdy ustąpi przyczyna ich czasowej niezdolności do służby. Wówczas, w zależności od ponownej oceny wojskowej komisji lekarskiej, otrzymają one inną kategorię wojskową. Ponownie przed wojskową komisję lekarską mogą zostać wysłane także osoby, które co prawda posiadają kategorię A orzeczoną w przeszłości, ale ich stan zdrowia się od tamtej pory pogorszył.

Osoby, którym przydzielono kategorię E - trwale i całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny - nie podlegają w ogóle obowiązkowi służby wojskowej. Są one skreślane z ewidencji wojskowej.

Ustawa o obronie ojczyzny, obowiązująca od 23 kwietnia 2022 r., wprowadziła podział na rezerwę pasywną oraz rezerwę aktywną. Rezerwa pasywna to rezerwa, do której trafia zdecydowana większość poborowych. "W praktyce każdy, kto przeszedł kwalifikację wojskową i została mu nadana kategoria wojskowa przechodzi do rezerwy pasywnej" - wyjaśnia CWCR. Obejmuje ona nie tylko osoby, które nie przeszły żadnego szkolenia wojskowego, ale też osoby które przeszły szkolenie, ale nie złożyły przysięgi wojskowej oraz osoby, które złożyły przysięgę wojskową, ale nie są zainteresowane służbą wojskową.

Rezerwa aktywna dotyczy natomiast jedynie tej części rezerwistów, które po odbyciu przeszkolenia wojskowego i złożeniu przysięgi wojskowej będą zainteresowani służbą w wojsku. Obejmuje ona przede wszystkim osoby, które przeszły podstawowe, 28-dniowe szkolenie w ramach dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej i złożyły wniosek o przydzielenie do rezerwy aktywnej oraz osoby, które przeszły pełne szkolenie w ramach zasadniczej służby wojskowej, m.in. byli żołnierze, również byli żołnierze WOT.

Służba w rezerwie aktywnej jest pełniona na czas nieokreślony i wiąże się z częstszymi szkoleniami niż w rezerwie pasywnej. W przypadku żołnierza rezerwy pasywnej ćwiczenia nie mogą trwać dłużej niż 90 dni w ciągu roku, mogą również być odbywane poprzez udział np. w zwalczaniu skutków klęsk żywiołowych. Z kolei w przypadku żołnierza rezerwy aktywnej musi się on stawiać w koszarach co kwartał przynajmniej na 2 dni wolne od pracy, może też pełnić służbę w trybie natychmiastowego stawiennictwa, a na własny wniosek - zostać wysłany na zagraniczną misję wojskową, na której będzie pełnił stanowisko przewidziane dla żołnierzy zawodowych.

Zarówno w przypadku rezerwy pasywnej, jak i aktywnej obowiązuje limit wiekowy. Do rezerwy można trafić jedynie będąc poniżej 55. roku życia, a w przypadku posiadania stopnia podoficerskiego lub oficerskiego - poniżej 63. roku życia.

Ćwiczenia wojskowe mogą mieć różny czas trwania. W przypadku osób będących w rezerwie pasywnej wyróżnia się ćwiczenia:

● jednodniowe, ● krótkotrwałe – trwające do 30 dni, ● długotrwałe – trwające do 90 dni, ● rotacyjne – trwające łącznie do 30 dni i odbywane z przerwami w ciągu danego roku kalendarzowego.

Na czwartkowej konferencji prasowej kierujący CWCR płk Mirosław Bryś zapowiedział, że ćwiczenia rezerwy planowane na 2023 roku przewiduje się, że będą trwały nie dłużej, niż 2 tygodnie. - W czasie tych dwóch tygodni żołnierze będą zapoznawani z nowoczesną techniką, sprzętem i uzbrojeniem, które wchodzi na wyposażenie poszczególnych jednostek wojskowych, oraz będą zapoznawani z nowymi uwarunkowaniami służb, które są obecnie. Mam nadzieję, że to pozwoli odświeżyć nawyki tym żołnierzom i przygotować ich do obsługi sprzętu, który trafia do jednostek wojskowych - powiedział płk Bryś. Na ćwiczenia trwające do 24 godzin osoby będące w rezerwie pasywnej mogą być wzywane nie częściej niż 3 razy w roku, zaś na dłuższe ćwiczenia nie częściej niż raz w roku.

Ćwiczenia dla rezerwistów mogą odbywać się zarówno w dni wolne od pracy, jak też w dni robocze. Osoba będąca w rezerwie pasywnej, która dostała wezwanie na ćwiczenia wojskowe obejmujące dni robocze, musi złożyć do swojego pracodawcy wniosek o urlop bezpłatny na ten czas, a pracodawca musi ten wniosek zaakceptować.

W czasie tego urlopu bezpłatnego osoba ta zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze statusu osoby zatrudnionej z wyjątkiem przewidzianego dla niej wynagrodzenia. Ponadto pracownik podlega w tym czasie specjalnej ochronie - od chwili otrzymania powołania na ćwiczenia do końca tych ćwiczeń pracodawca nie może go zwolnić. Ochrona ta nie obowiązuje w przypadku wezwania na ćwiczenia trwające nie dłużej niż 24 godziny, nie powoduje również automatycznego przedłużenia umowy o pracę na czas określony, jeżeli ta kończy się akurat w czasie wykonywanych ćwiczeń wojskowych.

Osoba posiadająca stosunek pracy wezwana na ćwiczenia wojskowe musi wziąć na ten czas urlop bezpłatny. Oznacza to, że nie otrzymuje ona za czas ćwiczeń wynagrodzenia od swojego pracodawcy. W zamian za to rezerwista otrzymuje od wojska uposażenie zasadnicze za każdy dzień ćwiczeń wojskowych. Uposażenie to wyliczane jest w oparciu o minimalne wynagrodzenie żołnierza zawodowego - w 2022 roku wynosiło ono 4560 zł brutto. Oznacza to, że osoba powołana jako szeregowy otrzyma za każdy dzień odbytych ćwiczeń 2,85 proc. tej kwoty, czyli 129,96 zł brutto. Wynagrodzenie to jest wyższe w przypadku osób posiadających wyższe stopnie wojskowe.

Jeżeli wypłacane w czasie ćwiczeń uposażenie zasadnicze jest niższe niż wynagrodzenie ze stosunku pracy utracone na skutek bezpłatnego urlopu, osoba, która odbyła ćwiczenia może w ciągu 3 miesięcy od ich zakończenia wnioskować o wypłatę rekompensaty. Wnioski te dotychczas kierowano do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, jednak od 2023 roku nastąpić ma zmiana i wnioski przyjmować mają dowódcy jednostek wojskowych, w których odbyło się ćwiczenia.

Wysokość rekompensaty wyliczana jest jako 1/21 miesięcznego wynagrodzenia w miesiącu poprzedzającym powołanie za każdy dzień odbytych ćwiczeń wojskowych. Świadczenie to pomniejszane jest następnie o wartość utrzymanego wcześniej od wojska uposażenia. Ponadto wysokość dziennej kwoty rekompensaty nie może być wyższa niż 1/21 dwuipółkrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw które obowiązywało w czasie poprzedzającym termin odbytych ćwiczeń wojskowych.

Rekompensata finansowa za okres odbytych ćwiczeń wojskowych należy się nie tylko osobom otrzymującym wynagrodzenie ze stosunku pracy, ale również ze stosunku służbowego oraz posiadającym własne firmy. Osoby prowadzące działalność gospodarczą, które otrzymały powołanie na ćwiczenia wojskowe, mogą wnioskować o wypłatę rekompensaty finansowej za czas odbytych ćwiczeń. Wnioski te dotychczas kierowano do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, jednak od 2023 roku nastąpić ma zmiana i wnioski przyjmować mają dowódcy jednostek wojskowych, w których odbyło się ćwiczenia.

Wysokość rekompensaty wypłacanej osobom prowadzącym działalność gospodarczą wyliczana jest przez naczelnika urzędu skarbowego w oparciu o kwotę dochodu uzyskanego przez daną osobę z prowadzonej działalności gospodarczej w ostatnim roku podatkowym poprzedzającym termin odbytych ćwiczeń wojskowych. Kwota ta jest dzielona przez 252, a następnie mnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych. Wysokość tak wyliczonej dziennej kwoty rekompensaty nie może być wyższa niż 1/21 dwuipółkrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw które obowiązywało w czasie poprzedzającym termin odbytych ćwiczeń wojskowych.

CWCR podkreśla, że otrzymanie wezwania do Wojskowego Centrum Rekrutacji nie oznacza jeszcze, że na pewno trafi się na ćwiczenia wojskowe. "Wezwanie do WCR nie jest jednoznaczne z wydaniem decyzji o powołaniu na ćwiczenie. Dopiero po upewnieniu się, że wytypowana osoba spełnia warunki powołania, jest wydawana decyzja o powołaniu na ćwiczenia" - zaznaczono. Chodzi w tym przypadku m.in. o potwierdzenie, że posiadana kategoria zdolności do służby wojskowej pozostaje aktualna.

Od otrzymanej decyzji o powołaniu na ćwiczenia można się również odwołać. - Od każdej decyzji powołującej na ćwiczenie wojskowe jest możliwość odwołania, ponieważ ta decyzja jest realizowana w formie decyzji administracyjnej od której przysługuje odwołanie - wyjaśnia ppłk Justyna Balik z CWCR. Złożenie takiego odwołania w wymaganym terminie 14 dni od doręczenia powołania nie wstrzymuje jednak realizacji decyzji o powołaniu. Oznacza to, że dopóki odwołanie nie zostanie pozytywnie rozpatrzone, powoływany nadal jest zobowiązany do stawienia w jednostce.