400 tys. żołnierzy w okupowanym kraju. Jedyna taka armia w wojennej Europie

Ostatni oddział 72. pp AK wysłuchuje rozkazu gen. Leopolda Okulickiego o rozwiązaniu Armii Krajowej
Ostatni oddział 72. pp AK wysłuchuje rozkazu gen. Leopolda Okulickiego o rozwiązaniu Armii Krajowej
Źródło: ipn.gov.pl

Armia Krajowa jest uważana przez historyków za najliczniejsze i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie. Kulminacją jej wysiłku zbrojnego było powstanie warszawskie.

Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie. Powstała 14 lutego 1942 r. rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową.Korzenie Armii Krajowej sięgają konspiracyjnej organizacji Służby Zwycięstwu Polski utworzonej w nocy z 26 na 27 września 1939 roku przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. Stała się ona zalążkiem rozbudowanego potem Polskiego Państwa Podziemnego.

Utworzona 27 września 1939 roku Służba Zwycięstwu Polski została przekształcona najpierw w 1940 roku w Związek Walki Zbrojnej, a następnie rozkazem Naczelnego Wodza w Armię Krajową, w skład której weszło ok. 200 organizacji wojskowych, zarówno spod okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej.Armia Krajowa była konspiracyjną organizacją wojskową stanowiącą integralną część Sił Zbrojnych RP. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. W zamierzeniach rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną, a jej Komendant Główny jedynym upełnomocnionym przez rząd dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony oraz przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.

Rozbudowana struktura

Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot - do 30 czerwca 1943 roku, Tadeusz Komorowski ps. Bór - do 2 października 1944 roku, Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek - do 19 stycznia 1945 roku. Komendant Główny AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. Organem dowodzenia AK była Komenda Główna (KG), w której skład wchodziły oddziały, piony organizacyjne i samodzielne służby - oddziały: I Organizacyjny, II Informacyjno-Wywiadowczy, III Operacyjno-Szkoleniowy, IV Kwatermistrzostwa, V Łączności Operacyjnej, VI Biura Informacji i Propagandy oraz VII Finansów i Kontroli, a także Kierownictwo Dywersji.Terenowa struktura organizacyjna AK odpowiadała zasadniczo przedwojennemu podziałowi administracyjnemu kraju. Na terenie województw tworzono okręgi, w powiatach - obwody, w gminie lub kilku gminach - placówki. Tworzone były także obszary będące jednostkami strukturalnymi, obejmującymi kilka okręgów. Na początku 1944 roku Komendzie Głównej AK podlegały 4 obszary i 8 samodzielnych okręgów. W skład AK wchodziły także jednostki strukturalne, działające poza granicami kraju: Samodzielny Wydział do Spraw Kraju Sztabu Naczelnego Wodza tzw. Oddział VI oraz Oddziały AK na Węgrzech ("Liszt") i w Niemczech (Komenda Okręgu Berlin "Blok").

Organizacja masowa

AK od początku była organizacją masową, zwiększającą szeregi przez werbunek ochotników i kontynuowanie akcji scaleniowej, rozpoczętej przez Związek Walki Zbrojnej. W latach 1940-1944 do AK przystąpiły m.in.: Tajna Armia Polska, Polska Organizacja Zbrojna "Znak", Gwardia Ludowa PPS-WRN, Tajna Organizacja Wojskowa, Konfederacja Zbrojna, Socjalistyczna Organizacja Bojowa, Polski Związek Wolności oraz częściowo Narodowa Organizacja Wojskowa, Bataliony Chłopskie i Narodowe Siły Zbrojne.Liczba zaprzysiężonych żołnierzy AK wynosiła na początku 1942 roku ok. 100 tys., zaś w lecie 1944 roku już ok. 380 tys., w tym: ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchorążych i 87,9 tys. podoficerów. Kadra AK rekrutowała się z oficerów i podoficerów armii przedwrześniowej oraz z absolwentów tajnych Zastępczych Kursów Szkoły Podchorążych Rezerwy i Zastępczych Kursów Podoficerów Piechoty, a także przerzucanych do kraju oficerów, tzw. cichociemnych. Od 1943 roku w jednostkach podporządkowanych Komendzie Głównej AK tworzono kompanie i bataliony, od 1944 roku - pułki, brygady, dywizje, zgrupowania pułkowe i dywizyjne.Potrzeby finansowe, materiałowo-sprzętowe i w zakresie uzbrojenia były zabezpieczane przez rząd RP i uzupełniane w drodze akcji bojowych i innych działań, mających na celu zaopatrzenie w broń, mundury, sprzęt i środki finansowe (m.in. zakupy broni i własna, tajna produkcja broni strzeleckiej: pistoletów maszynowych, granatów i materiałów wybuchowych).

70. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego

"To jest dla mnie część historii rodziny"
Źródło: tvn24
"To jest dla mnie część historii rodziny"
"To jest dla mnie część historii rodziny"
Teraz oglądasz
"Cześć i chwała bohaterom" na Kopcu Powstania Warszawskiego
"Cześć i chwała bohaterom" na Kopcu Powstania Warszawskiego
Teraz oglądasz
Kwiaty na Cmentarzu Wolskim ku czci Powstańców
Kwiaty na Cmentarzu Wolskim ku czci Powstańców
Teraz oglądasz
Hymn Polski na Kopcu Powstania Warszawskiego
Hymn Polski na Kopcu Powstania Warszawskiego
Teraz oglądasz
Prezydent: Warszawa była i jest stolicą polskiego bohaterstwa
Prezydent: Warszawa była i jest stolicą polskiego bohaterstwa
Teraz oglądasz
"Wolność nie jest rzeczą daną raz na zawsze"
"Wolność nie jest rzeczą daną raz na zawsze"
Teraz oglądasz
"Polegli-Niepokonani". Uroczystości na cmentarzu wolskim
"Polegli-Niepokonani". Uroczystości na cmentarzu wolskim
Teraz oglądasz
Kwiaty w hołdzie Powstańcom
Kwiaty w hołdzie Powstańcom
Teraz oglądasz
Wybiła Godzina "W". Krakowskie Przedmieście w Warszawie
Wybiła Godzina "W". Krakowskie Przedmieście w Warszawie
Teraz oglądasz
Salwa honorowa dla uczczenia 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego
Salwa honorowa dla uczczenia 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego
Teraz oglądasz
Wybiła godzina "W". Polska stanęła
Wybiła godzina "W". Polska stanęła
Teraz oglądasz
Wybiła Godzina "W". Rondo Dmowskiego w Warszawie
Wybiła Godzina "W". Rondo Dmowskiego w Warszawie
Teraz oglądasz
"Nawet dzisiaj słyszę dźwięk kuli przelatującej tuż obok mojej głowy"
"Nawet dzisiaj słyszę dźwięk kuli przelatującej tuż obok mojej głowy"
Teraz oglądasz
"Wieczorami musiałam poprawiać swój spis kolegów i koleżanek"
"Wieczorami musiałam poprawiać swój spis kolegów i koleżanek"
Teraz oglądasz
"Jest takie miasto...". Warszawa w hołdzie Powstańcom
"Jest takie miasto...". Warszawa w hołdzie Powstańcom
Teraz oglądasz
Prezydent Warszawy: walczyli o przetrwanie państwa, tę walkę wygrali
Prezydent Warszawy: walczyli o przetrwanie państwa, tę walkę wygrali
Teraz oglądasz
"1 sierpnia nie braliśmy pod uwagę możliwości nieudania się powstania"
"1 sierpnia nie braliśmy pod uwagę możliwości nieudania się powstania"
Teraz oglądasz
Powstaniec: Poszliśmy do kotłowni odebrać broń. Karabin na czterech, dwa granaty
Powstaniec: Poszliśmy do kotłowni odebrać broń. Karabin na czterech, dwa granaty
Teraz oglądasz
Marszałek Sejmu: Istnieje taka wartość, za którą płaci się własnym życiem
Marszałek Sejmu: Istnieje taka wartość, za którą płaci się własnym życiem
Teraz oglądasz
Wieńce pod pomnikiem pomnikiem gen. Stefana Roweckiego "Grota"
Wieńce pod pomnikiem pomnikiem gen. Stefana Roweckiego "Grota"
Teraz oglądasz
"Wszystko się działo na naszych oczach. Słyszeliśmy rozpaczliwe krzyki rozstrzeliwanej ludności"
"Wszystko się działo na naszych oczach. Słyszeliśmy rozpaczliwe krzyki rozstrzeliwanej ludności"
Teraz oglądasz
Złożyli wieńce przy Grobie Nieznanego Żołnierza
Złożyli wieńce przy Grobie Nieznanego Żołnierza
Teraz oglądasz
"Tego dnia nastrój był bardzo podniosły"
"Tego dnia nastrój był bardzo podniosły"
Teraz oglądasz
Zmiana warty przed Grobem Nieznanego Żołnierza
Zmiana warty przed Grobem Nieznanego Żołnierza
Teraz oglądasz
Drzewo Pamięci zasadzone w Ogrodzie Saskim
Drzewo Pamięci zasadzone w Ogrodzie Saskim
Teraz oglądasz
"Nasze pokolenie musiało być silne"
"Nasze pokolenie musiało być silne"
Teraz oglądasz
"Naszym pragnieniem jest utrzymanie pamięci wszystkich, którzy wówczas zginęli"
"Naszym pragnieniem jest utrzymanie pamięci wszystkich, którzy wówczas zginęli"
Teraz oglądasz
Uroczyście odśpiewali "Marsz Mokotowa"
Uroczyście odśpiewali "Marsz Mokotowa"
Teraz oglądasz
Tomasz Nałęcz o rocznicy Powstania Warszawskiego
Tomasz Nałęcz o rocznicy Powstania Warszawskiego
Teraz oglądasz
Moment wspólnoty. "Ludzie pamiętają, wychodzą na ulice, czekają na sygnał syren"
Moment wspólnoty. "Ludzie pamiętają, wychodzą na ulice, czekają na sygnał syren"
Teraz oglądasz
Inauguracja uroczystości rocznicowych na Ochocie
Inauguracja uroczystości rocznicowych na Ochocie
Teraz oglądasz
Warszawa rozpoczęła uroczyste obchody 70. rocznicy powstania
Warszawa rozpoczęła uroczyste obchody 70. rocznicy powstania
Teraz oglądasz
Najcięższa broń Niemców. Moździerz oblężniczy "Ziu"
Najcięższa broń Niemców. Moździerz oblężniczy "Ziu"
Teraz oglądasz
Powstańcze kanały
Powstańcze kanały
Teraz oglądasz
Powstańcza kotwica pod ochroną
Powstańcza kotwica pod ochroną
Teraz oglądasz

70. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego

Przygotowania do powstania

AK realizowała swe cele poprzez prowadzenie walki bieżącej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bieżąca prowadzona była głównie przez akcje małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe i bitwy partyzanckie z siłami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim. Specjalne miejsce w działalności bojowej AK zajmowały akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajców i prowokatorów.Przygotowaniem i wykonaniem akcji sabotażowo-dywersyjnych i specjalnych zajmowały się autonomiczne piony wydzielone z KG AK: Związek Odwetu, "Wachlarz" i Kierownictwo Dywersji, pod nadzorem Kierownictwa Walki Konspiracyjnej, a następnie Kierownictwa Walki Podziemnej. Innymi formami walki bieżącej były: organizowana na szeroką skalę akcja propagandowa wśród społeczeństwa polskiego (prowadzona przez Biuro Informacji i Propagandy), wydawanie prasy, np. "Biuletynu Informacyjnego", szerzenie dezinformacji wśród Niemców (akcja "N") oraz wywiad wojskowy.

Po klęsce powstania

Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było powstanie warszawskie. Po jego klęsce jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. 19 stycznia 1945 roku Komendant Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRS i uwięzionych. Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. gen. Okulicki, sądzony w procesie szesnastu przywódców Państwa Podziemnego.Z powodu represji sowieckich i działań komunistycznej bezpieki nie wszystkie oddziały AK podporządkowały się rozkazowi o demobilizacji. Powstały nowe organizacje konspiracyjne m.in.: Ruch Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość". Żołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne, zwłaszcza w okresie stalinizmu, wielu z nich skazano na karę śmierci lub wieloletniego więzienia.

Autor: dln//rzw / Źródło: PAP

Czytaj także: