W wieku 92 lat w Krakowie zmarł profesor Bronisław Chromy, rzeźbiarz, medalier i malarz - podał Urząd Miasta Krakowa. Był autorem pomników i rzeźb plenerowych w miastach całej Polski oraz współzałożycielem Piwnicy pod Baranami.
- Profesor Chromy zmarł w środę 4 października. Pogrzeb odbędzie się w Krakowie w przyszłym tygodniu - powiedział Robert Opolski, prowadzący Autorską Galerię Rzeźby Bronisława Chromego w krakowskim Parku Decjusza.
W ostatnich latach Chromy chorował i nie podejmował się już dużych realizacji rzeźbiarskich.
Do najbardziej znanych pomników, które stworzył dla Krakowa należą: Smok Wawelski u stóp Wawelu, Fontanna Grajków na placu Wolnica, Owieczki na skwerze przed Akademią Rolniczą oraz stojący na Bulwarze Czerwieńskim pomnik psa Dżoka, który stał się symbolem psiej wierności.
"Siedział sobie i rzeźbił"
Bronisław Chromy urodził się 3 czerwca 1925 roku w Leńczach koło Lanckorony. Ojciec przyszłego rzeźbiarza był górnikiem, który na gospodarstwo pod Lanckoroną zapracował w Niemczech, Francji i USA. Matka była artystką ludową, hafciarką.
Już we wczesnym dzieciństwie przyszły rzeźbiarz zdradzał zainteresowanie plastyką. "W grudniu, styczniu, lutym Bronek dysponował nożem i bulwami dorodnych karpieli pastewnych. Siedział sobie i rzeźbił w kącie kuchni" – pisał Chromy o swoim dzieciństwie w autobiografii "Kamień i marzenie", którą napisał, mając 80 lat.
Decyzją matki miał pozostać na roli. "Po zaliczeniu podstawówki zostałem przypisany do pracy na gospodarstwie i od takiej decyzji matki nie było odwołania. Choć ciągnęło mnie do książek, mogłem czytać tylko podczas posiłków albo w jesienno-zimowe wieczory" – wspominał.
Współzałożyciel "Piwnicy pod Baranami"
Przez szereg lat próbował podołać matczynej woli, ale po II wojnie światowej trafił do Artystycznej Odlewni Metali Franciszka Tieslera w Krakowie, gdzie szybko odkryto jego talent. Maturę zdał w 1950 roku w Liceum Plastycznym w Krakowie, mając 25 lat. Kilka lat wcześniej zaproponowano mu studia na Wydziale Rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, które musiał odłożyć na później, do czasu uzyskania świadectwa dojrzałości. Krakowską ASP ukończył w 1956 r. Studiował w pracowni Xawerego Dunikowskiego, który na zawsze pozostał jednym z jego życiowych autorytetów.
Artysta od 1947 roku mieszkał w Krakowie. Od 1969 r. do emerytury w 1995 r. pracował na krakowskiej ASP. Od 1983 r. był tam profesorem nadzwyczajnym, od 1991 r. – zwyczajnym. W latach 1981-84 był prorektorem akademii.
W 1956 r. był współzałożycielem kabaretu Piwnica pod Baranami. "Po odebraniu dyplomu wpisałem się do Związku Artystów Plastyków w Krakowie (…), mniej więcej w tym czasie powstał w mojej głowie pomysł utworzenia w Krakowie Tygla Artystycznego" – pisał w autobiografii. W 2000 r. w Parku Decjusza wykonał pomnik Piwnicy pod Baranami z dwoma kręgami głów – piwnicznych artystów oraz przyjaciół kabaretu. Jak sam mówił, to pomnik ważnych także dla niego: "miejsca, czasu i ludzi".
Dziesiątki realizacji rzeźbiarskich
Chromy był autorem między innymi Pomnika Żołnierzy Polskich w Katowicach, rzeźby Ukrzyżowanego w kościele Arka Pana w Krakowie, pomnika Lotników Polskich w Krakowie, Piety Oświęcimskiej, pomnika Bartosza Głowackiego pod Racławicami oraz stojącej u stóp Wawelu rzeźby ziejącego ogniem Smoka Wawelskiego. Jego dziełem jest także pomnik polskich żołnierzy poległych w bitwie o Wielką Brytanię, stojący na cmentarzu wojskowym w Brookwood koło Londynu.
W dorobku artysty są dziesiątki dużych realizacji rzeźbiarskich, które pojawiały się niemal każdego roku w miastach całej Polski od początku lat 70. do lat 90. XX w. Chromy wykonał też setek medali i kilkuset statuetek.
Jego prace znajdują się w wielu polskich placówkach muzealnych oraz w zagranicznych muzeach, między innymi w Rawennie, Oslo, Skopje, Bochum, Arezzo, Helsinkach, Paryżu, Nowym Jorku, Madrycie, Moskwie i Barcelonie. Rzeźby Chromego znajdują się także w zbiorach prywatnych kolekcjonerów na wszystkich kontynentach.
Artysta malował też obrazy podczas corocznych wakacyjnych pobytów w domu letniej pracy twórczej na Mazurach - ich tematem była fauna. Zwierzęta były także silnym motywem w jego twórczości rzeźbiarskiej, zwłaszcza parkowej. "Bez widocznego trudu przechodzi od ogromnych pomników do rzeźby parkowej i galeryjnej, a od niej do niewielkich medali" – pisał o rzeźbiarzu 1999 r. krytyk Jerzy Madeyski. "Chyba najbardziej jednak zarówno przez artystę jak odbiorców lubianym motywem jego twórczości są zwierzęta, choć najchętniej użyłbym w stosunku do nich terminu zwierzaki dla ich wręcz domowej swojskości" – dodał.
Nagrody i odznaczenia
W autobiografii "Kamień i marzenie" Chromy podkreślił, że w czasach PRL-u miał możliwość wyemigrowania do Francji lub Ameryki, ale "nakaz narodowej przynależności i wierności korzeniom okazał się silniejszy". "Wykuwam swoje marzenia w kamieniu ze świadomością, że jestem dłużnikiem narodu, który w czasie nauki i studiów płacił podatki pokrywając koszta mojej edukacji" – napisał rzeźbiarz w ostatnim zdaniu autobiografii.
Chromy to laureat kilkudziesięciu nagród za osiągnięcia twórcze oraz szeregu oznaczeń państwowych, między innymi Złotego Medalu "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", który otrzymał w 2009 r. Za zasługi dla Krakowa został uhonorowany Brązowym Medalem Cracoviae Merenti.
Galeria Autorska Bronisława Chromego działa od 1995 r. w Parku Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie. Rzeźbiarz urządził ją w dawnej muszli koncertowej. Prócz rzeźb autorstwa profesora, stojących wewnątrz i na zewnątrz galerii, zobaczyć w niej można także prace córki rzeźbiarza – malarki Kingi Chromy.
Autor: JZ / Źródło: PAP