Gigantyczna luka w podatku. "Państw unijnych po prostu nie stać na takie straty"

Według KE ogólna luka w podatku VAT, czyli różnica między oczekiwanymi dochodami państw członkowskich z tego tytułu a faktycznie uzyskanymi wpływami, choć nadal jest bardzo wysoka, nieznacznie się zmniejszyła w ostatnich latach.

Raport KE pokazuje, że w ujęciu nominalnym ogólna luka w podatku VAT w UE zmalała w 2018 r. - o prawie 1 mld euro do 140,04 mld euro. Rok wcześniej spadek ten był jednak większy, bo wynosił 2,9 mld euro w 2017 r.

- Dzisiejsze dane pokazują, że wysiłki na rzecz wyeliminowania możliwości oszustw związanych z VAT i uchylania się od płacenia podatku VAT postępują stopniowo. Potrzeba jednak znacznie więcej pracy - przyznał unijny komisarz ds. gospodarczych Paolo Gentiloni.

KE zwróciła uwagę, że znaczna luka VAT za 2018 r., w połączeniu z prognozami na 2020 r., po raz kolejny wskazuje na potrzebę kompleksowej reformy unijnych przepisów dotyczących VAT, tak by położyć kres oszustwom związanym z tym podatkiem i zacieśnić współpracę między państwami członkowskimi.

- Pandemia drastycznie zmieniła perspektywy gospodarcze UE i może zadać poważny cios wpływom z podatku VAT. Obecnie, bardziej niż kiedykolwiek, państw unijnych po prostu nie stać na takie straty. Dlatego musimy zrobić więcej, aby zintensyfikować walkę z oszustwami związanymi z VAT - przekonywał Gentiloni.

Podobnie jak w 2017 r., również w 2018 r. Rumunia odnotowała największą lukę w podatku VAT, wynoszącą 33,8 proc. Na kolejnych miejscach znalazły się Grecja (30,1 proc.) i Litwa (25,9 proc.). Najmniejsze różnice w oczekiwanych i realnych poborach były w Szwecji (0,7 proc.), Chorwacji (3,5 proc.) i Finlandii (3,6 proc.).

W Polsce luka VAT wynosiła 9,9 proc. (4,45 mld euro). Połowa państw członkowskich UE odnotowała lukę powyżej mediany, która wynosi 9,2 proc.

Polska należy do grupy trzech krajów, w których sytuacja najbardziej się poprawiła. Ogółem między 2017 a 2018 r. luka VAT zmniejszyła się w 21 krajach unijnych, ale najbardziej na Węgrzech (o 5,1 proc.), na Łotwie (4,4 proc.) oraz właśnie w Polsce (4,3 proc.).

W badaniu KE zastosowano metodologię wykorzystującą dane z rachunków narodowych, aby oszacować skalę problemu. Luka VAT ma znaczenie zarówno dla UE, jak i dla państw członkowskich, ponieważ podatek ten stanowi wkład zarówno do budżetu unijnego, jak i budżetów krajowych.

Mniej optymistycznie sytuacja ma wyglądać w 2020 roku. Tak wynika z raportu CASE – Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych "Analiza ilościowa luki w VAT w krajach UE". Luka w VAT w Polsce w 2020 r. może wzrosnąć do 14,5 proc. wartości teoretycznych zobowiązań (o około 5 punktów procentowych) - podano. W 2019 ma być podobna jak w 2018 roku.

Po okresie stopniowego spadku jej udziału luka w VAT w Polsce może więc wzrosnąć powyżej wartości szacowanej dla 2017 r. (wyniosła wówczas 14,3 proc.) i może być wyższa niż luka unijna - 13,7 proc.

W całej UE wstępne szacunki dotyczące 2020 r. przewidują potencjalną stratę VAT w wysokości 164 mld euro. Taka luka ma być efektem wpływu pandemii koronawirusa na gospodarkę.

- Spadek aktywności gospodarczej i problemy z płynnością finansową, przyczyniają się do trudności wielu przedsiębiorstw w realizowaniu ich zobowiązań podatkowych i jednocześnie mogą nasilić bodźce do nieprzestrzegania przepisów podatkowych – mówi dr Grzegorz Poniatowski, dyrektor naukowy ds. polityki fiskalnej w CASE i kierownik zespołu przygotowującego raport.

Znaczny wzrost luki w VAT w 2020 roku przewidywał także główny ekonomista Pracodawców RP Sławomir Dudek, który w latach 2012-2019 był dyrektorem departamentu polityki makroekonomicznej w Ministerstwie Finansów.