Podatek VAT. Co warto wiedzieć

Podatek VAT (Value Added Tax) to podatek od towarów i usług stanowiący ważne źródło dochodów państwa.

Jest to podatek pośredni, czyli płacony nie bezpośrednio do urzędu skarbowego, ale naliczany na każdym kolejnym etapie obrotu towarami i usługami – a więc od zakupu surowców/półproduktów, przez wszystkie etapy produkcji/realizacji, aż po sprzedaż końcowego produktu. Podatek VAT jest dodawany do bieżącej wartości produktu netto przez każdy podmiot, który wniósł wartość dodaną, a więc swoją pracą zwiększył wartość tego produktu.

Ostatecznie jednak całość podatku VAT przenoszona jest na konsumenta, ponieważ każdy przedsiębiorca ma prawo odliczyć zapłacony podatek VAT. W związku z tym wyróżnia się tak zwany VAT należny, płacony przy sprzedaży, oraz VAT naliczony, płacony przy zakupie. Przedsiębiorca może w swojej deklaracji podatkowej VAT-7 obniżyć odprowadzany do urzędu skarbowego VAT należny o wartość naliczonego VAT.

Dopiero konsument podatek VAT płaci bezzwrotnie – VAT jest zawarty w cenie każdego kupowanego przez nas artykułu lub usługi.

Aktualnie obowiązują w Polsce cztery stawki podatku VAT – 23 proc. oraz obniżone: 8, 5 i 0 proc.

Formalnie są to tymczasowo podwyższone stawki VAT. W 2010 roku zostały one podniesione ze stawek 22, 7, 5 i 0 proc. i początkowo miały obowiązywać w tej wysokości tylko przez 3 lata. Od tamtej pory obowiązywanie podwyższonych stawek jest jednak regularnie przedłużane i nie wiadomo, kiedy mogłyby wrócić niższe stawki. Szacuje się, że powrót do nich oznaczałby spadek wpływów do budżetu państwa o niespełna 10 mld zł.

Podstawowa stawka podatku VAT jest w wysokości 23 proc. Naliczana jest ona od wszystkich towarów i usług, które nie kwalifikują się do innych stawek.

Stawka obniżona w wysokości 8 proc. stosowana jest względem prac budowlano-montażowych, remontowych. Dla przykładu chcąc wymienić w domu drzwi, za same skrzydło drzwiowe zapłacimy więc stawkę 23 proc., ale już za ich montaż 8 proc.

Z kolei stawka obniżona w wysokości 5 proc. dotyczy podstawowych produktów żywnościowych, takich jak produkty rolne, mięso, soki, a także książek czy czasopism specjalistycznych.

Istnieje ponadto stawka VAT 0 proc., stosowana dla wewnątrzunijnego importu oraz eksportu towarów. Stawka ta wynika z ustanowionych w Unii Europejskiej postanowień dotyczących tworzenia wspólnego rynku.

Skąd wiedzieć, jaka stawka obowiązuje konkretny produkt lub usługę? Pełna informacja na ten temat zawarta jest w tzw. matrycy VAT. Matryca VAT to w praktyce tabele będące załącznikami do ustawy o podatku od towarów i usług i wymieniające konkretne produkty wraz z obowiązującą je stawką podatku.

Należy pamiętać, że matryce te i zawarte w nich stawki ulegają regularnym zmianom. Przykładowo latem 2020 roku wzrósł VAT od sprzedaży owoców morza (z 5 do 23 proc.), spadł natomiast VAT od musztardy (z 23 do 8 proc.).