O tym, że sen jest bardzo ważny dla zdrowia i dobrego działania naszych organizmów, lekarze i naukowcy przekonują od dawna. Najnowsze badania wykazały, że tylko kiedy śpimy, mózg ma szansę oczyścić się z toksyn, które mogą odpowiadać za rozwój jego poważnych zaburzeń. Naukowcy porównali go do domu, w którym nie możemy jednocześnie sprzątać i przyjmować gości.
Naukowcy uważają, że system oczyszczania mózgu z zanieczyszczeń jest jednym z podstawowych powodów, dla których zasypiamy. W artykule opublikowanym w czasopiśmie "Science" opisali, jak podczas snu wymywane są z niego toksyny zgromadzone podczas wysiłku umysłowego.
Albo czuwanie, albo oczyszczanie
Wiadomo, że sen odgrywa ważną rolę w utrwalaniu wspomnień i procesie uczenia się. Naukowcy z University of Rochester Medical Center uważają jednak, że takie "odrabianie zadań domowych" to tylko jedna z głównych przyczyn spania.
- Mózg ma do dyspozycji ograniczoną ilość energii i wygląda na to, że musi wybrać między dwoma różnymi stanami funkcjonalnymi - czujności i świadomości albo snu i oczyszczania - powiedziała należąca do zespołu naukowego dr Maiken Nedergaard.
- Pomyślmy o nim jak o domu: można w nim albo przyjmować gości, albo sprzątać, ale nie da się robić tych rzeczy jednocześnie - wyjaśniła.
Kiedy śpimy, "mycie" przyspiesza
Ustalenia naukowców z University of Rochester Medical Center opierają się na na dokonanym przez nich w ubiegłym roku odkryciu układu glimfatycznego, czyli systemu maleńkich rureczek otaczających naczynia krwionośne mózgu. W szybkim tempie oczyszcza go ze zbędnych substancji. Pełni zatem podobne funkcje, co układ limfatyczny w innych częściach ciała.
Podczas obrazowania mózgów myszy okazało się, że w czasie, kiedy zwierzęta spały, stawał się on 10 razy bardziej aktywny. Dzieje się tak dlatego, że komórki glejowe, czyli astrocyty, podczas snu się kurczą. Dzięki temu zwiększa się rozmiar przestrzeni śródmiąższowej - powstają luki między tkankami mózgowymi, a to umożliwia skuteczniejsze pompowanie płynu mózgowo-rdzeniowego, który wymywa toksyny.
Energochłonne pompowanie
Według dr Nedergaard to funkcja niezbędna do przeżycia, ale wydaje się niemożliwe, żeby mogła działać podczas czuwania mózgu. - To wyłącznie spekulacje, ale wygląda na to, że mózg zużywa dużo energii na pompowanie płynu i prawdopodobnie nie da się tego połączyć z przetwarzaniem informacji - powiedziała i dodała, że rzeczywiste znaczenie ustaleń jej zespołu będzie znane dopiero po przeprowadzeniu badań na ludziach.
- To bardzo ciekawe badanie pokazujące, że sen jest niezbędnym czasem na wysprzątanie mózgu z neurotoksyn. Jest wiele danych dotyczących pamięci i uczenia się jako psychologicznych przyczyn snu. Ale tu mamy fizyczne i chemiczne powody - coś, co jest bardzo ważne. - skomentował niezależny specjalista od snu dr Neil Stanley.
Alzheimer przez złe "sprzątanie"?
- Nowością jest rola przestrzeni śródmiąższowej, myślę jednak, że jest ona elementem układanki, a nie stanowi całości mechanizmu - podkreśliła dr Raphaelle Winsky-Sommerer, wykładowca zagadnień snu na Uniwersytecie w Surrey. - Znaczące jest wykazanie, że sen sen może się przyczynić do przywrócenia funkcji komórek mózgu i mieć działanie ochronne - dodała.
Wiele stanów prowadzących do utraty komórek mózgowych, jak choroby Alzheimera czy Parkinsona, cechuje nagromadzenie uszkodzonych białek w mózgu. Naukowcy wskazują, że może się do tego przyczyniać właśnie upośledzenie mechanizmu czyszczącego. Zaznaczają jednak, że aby to potwierdzić, potrzebne są dalsze badania.
Autor: js/aw / Źródło: bbc.co.uk
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock