Wilczomlecz (Euphorbia L.) to roślina z rodziny wilczomleczowatych, która w Polsce występuje dziko w ponad 20 gatunkach. Niektóre odmiany uprawiane są w ogrodach, inne w domach, a wiele z nich jest tak różnorodnych, że trudno uwierzyć, że pochodzą z tego samego rodzaju. Część odmian może w naturze osiągnąć nawet od 15 do 30 metrów wysokości, inne gatunki pozostają niewysokie i nie wymagają częstych zmian stanowiska ze względu na rozrost.
● Rodzina wilczomleczowatych liczy ponad 2000 gatunków, z których 20 występuje naturalnie w Polsce. ● Poszczególne wilczomlecze bardzo się od siebie różnią, jednak wszystkie są dosyć proste w hodowli oraz posiadają trujący sok. ● Wiele gatunków wilczomleczy jest znanych pod innymi nazwami, np. wilczomlecz lśniący to popularna korona cierniowa, a wilczomlecz nadobny to równie ceniona, gwiazda betlejemska.
Wilczomlecze – charakterystyka ogólna
Wszystkie gatunki wilczomleczy, mimo wielu różnic, łączą dwie cechy: są stosunkowo proste w uprawie, dzięki czemu są chętnie hodowane przez osoby nie mające cierpliwości do pielęgnacji kwiatów, oraz to, że każdy gatunek jest trujący. Rośliny te posiadają biały, gęsty sok, który jest nazywany mleczkiem. Jest to substancja zawierająca kwas euforbonowy, euforbinę i związki cyjanogenne, które są toksyczne. W zależności od odmiany wilczomlecza, sok może znajdować się w korzeniach, łodygach, czy w liściach, a nawet w każdej z tych części rośliny. Jeśli toksyny dostaną się do żołądka, mogą powodować bardzo nieprzyjemne dolegliwości, takie jak nudności, wymioty i biegunka. Dla osoby dorosłej spożycie mleczka nie jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia czy życia, jednak w przypadku dzieci i zwierząt, lepiej jest zadbać o to, by nie miały kontaktu z rośliną.
Wilczomlecz – występowanie, gatunki
Wilczomlecze występują w wielu gatunkach i odmianach, pośród których znajdują się sukulenty, rośliny jednoroczne, byliny (w tym geofity), pnącza, krzewy, a nawet drzewa. Wilczomlecze występują w naturze na każdym kontynencie, poza biegunami, a rodzina tych roślin liczy ponad 2000 gatunków. Do najczęściej uprawianych w domach i ogrodach wilczomleczy, zaliczają się wilczomlecz białounerwiony, wilczomlecz trójżebrowy i wilczomlecz groszkowy.
Wilczomlecz białounerwiony (Euphorbia leuconeura)
Ten wilczomlecz doniczkowy przywędrował do Polski z Afryki, a konkretniej z Madagaskaru. Jest to sukulent uznawany za roślinę kaktusopodobną, która przyjmuje krzaczasty pokrój. Może osiągać od 60 do 90 centymetrów wysokości. Jego pędy mają czworokątny przekrój, a umieszczone na ich wierzchołkach liście są duże i mają łopatkowaty kształt. Wilczomlecz białounerwiony kwitnie na biało od kwietnia do maja.
Wilczomlecz trójżebrowy (Euphorbia trigona)
To kolejny kaktus-wilczomlecz, który de facto nie jest kaktusem, a sukulentem. Wilczomlecz trójżebrowy tworzy krzewiaste formy i kilkoma rozgałęzieniami. Posiada pędy o trójkątnym przekroju, które są pokryte wzdłuż brzegów ostrymi, krótkimi cierniami. Gatunek ten wytwarza liczne, jajowate, zielone liście, które rozwijają się wzdłuż brzegów w górnej części pędów. Roślina rośnie bardzo szybko i osiąga nawet dwa i pół metra wysokości.
Wilczomlecz groszkowy (Euphorbia Lathyris L.)
Wilczomlecz groszkowy jest chętnie uprawiany w ogrodach, gdyż wykazuje właściwości odstraszające gryzonie, takie jak krety, nornice i myszy. Jest to zimozielona roślina osiągająca 100 centymetrów wysokości. Jej liście są lancetowate o długości do 15 centymetrów i rosną naprzeciwlegle po cztery sztuki na piętro. Ten wilczomlecz ogrodowy zakwita na żółto w drugim roku uprawy. Kwiaty utrzymują się od czerwca do sierpnia, a jesienią przekształcają się w groszkowe nasiona.
Wilczomlecz lśniący (Euphorbia mili)
Wilczomlecz lśniący, wilczomlecz okazały, korona cierniowa – z takimi nazwami tej rośliny można się spotkać. Ten oryginalny sukulent również uchodzi za kaktusa-wilczomlecza, choć nim nie jest. Sukulent ten tworzy krzewiastą formę, a jego pędy są grube, zazwyczaj powyginane, pokryte licznymi kolcami i niewielkimi, mięsistymi, jasnozielonymi liśćmi. Roślina kwitnie zazwyczaj od wiosny do jesieni. W zależności od odmiany może mieć czerwone, różowe, pomarańczowe, żółte lub białe kwiaty.
Wilczomlecz nadobny (Euphorbia pulcherrima)
Ta roślina znana jest również pod innymi nazwami, do których zaliczają się: wilczomlecz piękny, poinsecja nadobna, poinsecja oraz, chyba najbardziej popularna – gwiazda betlejemska. Wilczomlecz nadobny w warunkach naturalnych osiąga nawet trzy metry wysokości, jednak w domowej hodowli nie powinien przekroczyć 40 centymetrów wysokości. Największą ozdobą tego gatunku są liście, które wyglądają jak kwiaty, gdyż są koloru czerwonego. Rzeczywiste kwiaty rośliny są małe, niepozorne i pozbawione okwiatu.
Wilczomlecz palczasty (Euphorbia tirucalli)
Wilczomlecz palczasty, znany też jako wilczomlecz patyczak, wilczomlecz segmentowy czy wilczomlecz ołówkowy. Ma silnie rozgałęzione cienkie, wałeczkowate pędy, na których czubkach pojawiają się drobne, lancetowate listki. Ten sukulent bardzo rzadko kwitnie, natomiast charakteryzuje się silnym wzrostem i obfitym rozgałęzieniem się.
Wilczomlecz mleczny (Euphorbia lactaea)
Najpopularniejszą odmianą wilczomlecza mlecznego jest Cristata, która swą sławę zawdzięcza oryginalnemu wyglądowi. Odmiana ta powstała w wyniku mutacji, dzięki czemu naturalnie podłużne pędy wilczomlecza mlecznego zostały spłaszczone i pofałdowane, przez co swoim wyglądem przypominają grzebienie.
Wilczomlecz pstry (Euphorbia epithymoides)
Wilczomlecz pstry, nazywany również wilczomleczem złocistym, tworzy gęste i zwarte, półkoliste kępy. Jest to wilczomlecz ogrodowy, który osiąga 60 centymetrów szerokości i 40 centymetrów wysokości. Bylina ta kwitnie od kwietnia do czerwca, jednak jej największą ozdobą są przykwiatki – liście podkwiatostanowe, o złoto-żółtym wybarwieniu.
Źródło: „Polska Czerwona Księga Roślin”, K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock