We środę przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Otrzymali ją Susumu Kitagawa z Kyoto University, Richard Robson z University of Melbourne i Omar M. Yaghi z University of California, Berkeley. Naukowcy zostali wyróżnieni za "rozwój struktur metaloorganicznych".
Laureaci podzielą się po równo nagrodą w wysokości 11 mln koron szwedzkich, tj. ok. 4,2 mln zł.
Konstrukcje molekularne o szerokim zastosowaniu
Jak stwierdzono w uzasadnieniu, naukowcy "stworzyli konstrukcje molekularne z dużymi przestrzeniami, przez które mogą przepływać gazy i inne substancje chemiczne". Dodano, że stworzone przez nich konstrukcje metaloorganiczne "mogą być wykorzystywane do pozyskiwania wody z pustynnego powietrza, wychwytywania dwutlenku węgla, magazynowania toksycznych gazów lub katalizowania reakcji chemicznych".
Kitagawa, Robson i Yaghi opracowali "nową formę architektury molekularnej". W stworzonych przez nich konstrukcjach funkcje kamieni węgielnych pełnią jony metali, które są ze sobą połączone długimi cząsteczkami organicznymi opartymi na węglu. Razem układają się one w kryształy zawierające duże przestrzenie. Taki porowaty materiał nazywany jest metaloorganicznymi strukturami szkieletowymi (MOF).
Zmieniając elementy w tych strukturach można je projektować do wychwytywania i magazynowania określonych substancji. Mogą również napędzać reakcje chemiczne lub przewodzić prąd elektryczny. Zdaniem przewodniczącego Komitetu Noblowskiego w dziedzinie chemii, Heinera Linke, struktury te mają ogromny potencjał, "otwierając przed nami nieprzewidziane dotąd możliwości w zakresie tworzenia materiałów o nowych funkcjach".
Linke porównał te materiały do "torebki Hermiony Granger z Harry'ego Pottera", która potrafi zmieścić bardzo dużo choć z zewnątrz wydaje się mała. - (Struktury odkryte przez laureatów) Mogą przechowywać ogromne ilości gazu w niewielkiej objętości - argumentował. W innej analogii powiedział, że materiały działają "jak pokoje w hotelu", gdzie ogromne grupy cząsteczek mogą wchodzić i wychodzić, jakby były gośćmi.
Dotychczas szkielety metaloorganiczne (Metal-Organic Framework - MOF) znalazły zastosowanie na małą skalę. Jednak wiele firm inwestuje obecnie w ich masową produkcję.
Niektóre z projektów odniosły już sukces. Na przykład przemysł elektroniczny może stosować MOF do wychwytywania toksycznych gazów niezbędnych do produkcji półprzewodników. Inne szkielety metaloorganiczne mogą rozkładać toksyczne gazy, w tym takie, które mogą być stosowane jako broń chemiczna. Liczne firmy testują takie szkielety metaloorganiczne, które są w stanie wychwytywać dwutlenek węgla emitowany przez elektrownie i zakłady produkcyjne.
Nagroda Nobla
Nagroda Nobla to złoty medal z wizerunkiem fundatora nagrody, Szweda Alfreda Nobla, oraz kaligrafowany dyplom. Od 2023 roku to także najwyższa w historii kwota pieniężna, 11 mln koron szwedzkich (równowartość ok. 4,2 mln zł).
Nagroda ta przyznawana jest od 1901 roku. To najważniejsze wyróżnienie przyznawane osobom zajmującym się nauką i badaniami, działaniami na rzecz pokoju na świecie oraz literaturą. Nagroda ta swój prestiż zawdzięcza nie tylko długiej tradycji, ale przede wszystkim idei, która stała za jej ufundowaniem.
W czwartek zostanie przyznana nagroda w dziedzinie literatury, a w piątek - Pokojowa Nagroda Nobla. W poniedziałek, w kolejnym tygodniu, Bank Szwecji im. Alfreda Nobla przyzna swoją nagrodę w dziedzinie nauk ekonomicznych.
Autorka/Autor: mart//mm
Źródło: tvn24.pl, PAP
Źródło zdjęcia głównego: FREDRIK SANDBERG/EPA/PAP