Krwawy bunt przeciw komunistom. 60. rocznica powstania w NRD 

Najnowsze szacunki wskazują, że w buncie udział wzięło ponad pięć i pół tysiąca gmin i miejscowości.

W powstaniu zginęło co najmniej 50 osób, wśród których są ofiary starć z czerwca 1953 r. oraz osoby skazane na śmierć przez wojska radzieckie i władze NRD.

Wyroki wykonywano także w późniejszych latach. Wielu skazanych obywateli NRD wysłano do syberyjskich łagrów.

Czerwcowy bunt został krwawo stłumiony przez wojska radzieckie stacjonujące w Niemczech Wschodnich oraz wschodnioniemiecką policję ludową.

Iskrą , która rozpaliła strajki i zamieszki w NRD była decyzja partii i rządu o podniesieniu o 10 procent norm produkcyjnych dla robotników. Oznaczało to, że za tę samą pensję robotnicy musieliby pracować więcej.

Były też inne powody, dla których robotnicy w NRD zdecydowali się zastrajkować. Od 1952 r. władze NRD zaostrzały kurs ideologiczny, wzorując się bezpośrednio na stalinowskim ZSRR. Zniesiono podział na landy i wprowadzono tzw. obwody.

Rozpoczęto likwidację prywatnych gospodarstw rolnych i prywatnych przedsiębiorstw, w tym sklepów. Zastosowano represje wobec Kościoła Luterańskiego, największego kościoła w NRD.

Coraz szczelniej zamykano granicę wewnątrz-niemiecką, utrudniając wyjazdy na Zachód. Otwarta droga do ucieczki była jedynie w ramach Berlina, podzielonego na sektor wschodni – stolicę NRD – i sektory zachodnie. Każdego miesiąca na Zachód, głównie przez Berlin Zachodni, uciekały nawet dziesiątki tysięcy obywateli komunistycznych Niemiec Wschodnich.

Wtedy , w latach 50-tych, miasto nie było jeszcze podzielone murem. W 1952 r. władze NRD ogłosiły przyspieszenie budowy socjalizmu. Tempo stalinizacji było tak silne, że po śmierci Stalina, już w maju i na początku czerwca 1953 r. przywódcy radzieccy w Moskwie upominali władze NRD, że otrzymują sygnały o rosnącym niezadowoleniu obywateli NRD.

Po upomnieniach z moskiewskiej centrali władze w Berlinie Wschodnim zdecydowały się na wstrzymanie części posunięć zmierzających do stalinizacji państwa, ale nie wycofały się z wprowadzenia podwyższonych norm.

Posunięcia władz wywołały wśród obywateli z jednej strony oburzenie, ale z drugiej strony, po częściowych ustępstwach, rozszerzyło się przekonanie, że reżim jest osłabiony.

Pierwsi zastrajkowali 16 czerwca robotnicy budowlani w Berlinie Wschodnim, którzy pracowali przy budowie prestiżowej Alei Stalina.

Strajk rozszerzył się i 16 czerwca strajkowało i demonstrowało już około 10 tysięcy mieszkańców Berlina Wschodniego. Nazajutrz, 17 czerwca, demonstrowało w Berlinie Wschodnim kilkadziesiąt tysięcy ludzi, a bunt rozszerzył się także na inne miasta i regiony NRD.

Oprócz haseł ekonomicznych wznoszono hasła polityczne, domagano się wolnych wyborów, zjednoczenia Niemiec a nawet, okazjonalnie, powrotu terytoriów wschodnich, utraconych na rzecz Polski i ZSRR. Doszło do starć z policją ludową. O przebiegu protestu informowała mieszkańców NRD zachodnioberlińska radiostacja RIAS.

Dosyć szybko demonstracje zaczęły tłumić oddziały radzieckie, w tym dywizje pancerne. Bunt, choć przybrał charakter ogólnonarodowy, udało się komunistom szybko zdławić. Władze NRD i władze ZSRR ogłosiły oficjalnie, że protest był sprowokowany przez przysłanych z Zachodu działaczy faszystowskich, którzy zamierzali zorganizować pucz.

W Berlinie Zachodnim i RFN natomiast uznano bunt za powstanie narodowe, a 17 czerwca ogłoszono Dniem Jedności Niemiec (17 czerwca zastąpiono dniem 3 października, po zjednoczeniu państw niemieckich w 1990 r.)

Reprezentacyjna aleja Berlina Zachodniego, odchodząca od Bramy Brandenburskiej i później Muru Berlińskiego do Kolumny Zwycięstwa, otrzymała nazwę 17 Czerwca. Po zdławieniu enerdowskiego powstania stało się jasne, że Związek Radziecki nie pozwoli na upadek NRD. Do samego końca istnienia wschodnioniemieckiego państwa Moskwa podkreślała, że bez ZSRR pierwsze „niemieckie państwo robotników i chłopów” błyskawicznie przestanie istnieć.

Prawie 40 lat później, Michaił Gorbaczow odmówił wysłania wojsk radzieckich do ratowania NRD i systemu tam panującego.

Trzy lata po Powstaniu w NRD masowy bunt antykomunistyczny wybuchł w Polsce (Poznań) oraz na Węgrzech (stłumiony przez ZSRR). Masowy charakter buntu z czerwca 1953 r. burzy stereotypowy obraz mieszkańców NRD jako kompletnie biernych i pogodzonych z systemem komunistycznym.

Kolejna wielka – tym razem pokojowa rewolucja – ogarnęła Niemcy Wschodnie pod wpływem zmian w Polsce, ZSRR, Czechosłowacji i na Węgrzech jesienią 1989 r. doprowadzając do obalenia Muru Berlińskiego i zjednoczenia Niemiec.

Autor: Jacek Stawiski / Źródło: tvn24