Czym jest Flota Czarnomorska, o którą we wtorek rano w ukraińskim parlamencie rozgorzały tak gwałtowne spory? Czy flota, która na mocy ukraińsko-rosyjskiego porozumienia zostanie na Krymie aż do 2042 r., jest poważną siłą militarną czy tylko symbolem przebrzmiałej rosyjskiej mocarstwowości?
Początek Rosyjskiej obecności na Krymie to koniec XVIII wieku, gdy w 1783 r. caryca Katarzyna Wielka
- Flota Czarnomorska ma obecnie dwa zadania. Pierwszym z nich jest kwestia prestiżu. Rosja zawsze miała bardzo duże aspiracje jeśli chodzi o Morze Czarne. Zawsze chciała na tym rejonie rządzić. Drugi powód pojawił się dość nieoczekiwanie. Sytuacja w Gruzji spowodowała, że Rosjanie muszą mieć możliwość blokady morskiej Gruzji, więc potrzebują chociaż kilku dobrych okrętów. Czarna flota cytat
Losy Floty Czarnomorskiej i Sewastopola są nierozłącznie związane. Krymska zatoka jest bardzo dogodnym kotwicowiskiem, na dodatek strategicznie umieszczonym w centrum Morza Czarnego. Problemem było jednak zamknięcie rosyjskich okrętów na relatywnie małym morzu, ponieważ Turcja kontrolowała jedyne z niego wyjście, cieśninę Bosfor i Dardanele.
Flota Czarnomorska operująca z Sewastopola odgrywała znaczną rolę podczas wojen z Imperium Ottomańskim. Tu miały też miejsce sławne walki podczas tzw. "wojny krymskiej" w latach 1853-56, kiedy połączone siły Wielkiej Brytanii i Francji próbowały zdobyć twierdzę. Udało się to po rocznym oblężeniu.
Po klęsce w wojnie z państwami zachodnimi Flota Czarnomorska została szybko odbudowana, ponieważ miała kluczowe znaczenie w ciągłych wojnach Rosji z Turcją. Do końca istnienia Cesarstwa Rosyjskiego flota była ograniczona tylko do Morza Czarnego z powodu narzuconych Rosji traktatów międzynarodowych.
Podczas pierwszej wojny światowej Flota Czarnomorska miała jednak kluczowe znaczenie w zwycięstwie nad Imperium Ottomańskim. Do momentu rozpadu cesarstwa w 1917 roku, rosyjska flota praktycznie zdobyła kontrolę nad całym Morzem Czarnym i zniszczyła bardzo istotną dla Turcji żeglugę przybrzeżną.
Czerwona Flota
Okres rewolucji w Rosji oznaczał zagładę całej Floty Czarnomorskiej. Większość okrętów została zatopiona, rozebrana, bądź internowana w innych krajach. Ostało się tylko kilka - udało się uratować jeden pancernik i krążownik oraz kilka mniejszych jednostek. W 1936 roku konwencja z Montreaux znacząco zmieniła strategiczną sytuację flot na Morzu Czarnym. Na jej podstawie okręty wojenne w czasie pokoju mogły swobodnie przepływać przez cieśniny czarnomorskie, co było niedoścignionym marzeniem admirałów czasów caratu.
Jednak pomimo znacznych nakładów na zbrojenia, floty nie udało się w pełni odbudować do inwazji III Rzeszy na ZSRR. Lufwaffe szybko zdobyła dominującą pozycję nad Morzem Czarnym, czyniąc jakiekolwiek operacje radzieckiej floty bardzo ryzykownymi. Praktycznie aż do końca wojny flota uczestniczyła tylko w ograniczonych operacjach desantowych i ostrzeliwywaniu wybrzeża. Największe i najcenniejsze okręty (głównie z punktu widzenia propagandowego) rzadko opuszczały bazę w Noworosyjsku. Natomiast Sewastopol stał się symbolem heroicznego oporu przed nacierającym Wehrmachtem. Okrążona i odcięta od posiłków, bombardowana z powietrza i ziemi baza wytrzymała 8 miesięcy. W jej obronie zginęło ponad 100 tysięcy radzieckich żołnierzy.
Dekady świetności
- Załogi zapewne będą starały się utrzymać okręty w dobrym stanie jak najdłużej, ale nie da się odwlec nieuniknionego. Okręty mają swoją wytrzymałość, nikt nie będzie próbował wyruszać w morze na jednostkach, których dno kompletnie przerdzewiało. czarna flota cytat1
Po zakończeniu II Wojny Światowej dla Floty Czarnomorskiej rozpoczął się złoty okres. W dobie wielkich zbrojeń podczas zimnej wojny, Marynarka Wojenna ZSRR została znacząco wzmocniona. Tak jak pozostałe trzy floty: Bałtycka, Północna i Pacyfiku - otrzymała wiele nowoczesnych okrętów.
Głównymi zadaniami odrodzonej Floty Czarnomorskiej na wypadek III Wojny Światowej było szybkie zdobycie cieśnin czarnomorskich kontrolowanych przez należącą do NATO Turcję i wyjście na Morze Śródziemne. Tam okręty pod banderą czerwonej gwiazdy miały się zetrzeć z amerykańską Flotą Morza Śródziemnego. Skład Floty Czarnomorskiej odzwierciedlał stojące przed nią zadania - posiadała liczne okręty przeznaczone do walki z innymi okrętami nawodnymi i podwodnym oraz wiele okrętów desantowych.
Upadek
Rozpad ZSRR oznaczał katastrofę dla Floty Czarnomorskiej. Jej historyczna główna baza w Sewastopolu, większość instalacji brzegowych i okrętów znalazło się na terytorium Ukrainy. Podział floty stał się przedmiotem sporów na wiele lat. Jedne z początkowych ustaleń zakładały oddanie Ukrainie połowy floty, do czego nie dopuścili jednak dowódcy. Ostateczną ugodę udało się zawrzeć dopiero w 1997 roku. Strony zgodziły się, że Rosja wydzierżawi za 100 milonów dolarów rocznie odpowiednie instalacje wojskowe na brzegu oraz odda Ukrainie część okrętów (małą część - 15 okrętów spośród 88).
Do dalszego upadku Floty Czarnomorskiej przyczyniły się chroniczne niedobory finansowe w siłach zbrojnych Federacji Rosyjskiej. Nieremontowane i pozostawione pod opieką zdemoralizowanych załóg okręty szybko się starzały, tracąc wartość bojową. Ponadto Flota straciła znaczenie wraz z utratą przez Rosję rozległych terenów nad Morzem Czarnym. Federacja skoncentrowała swoje skromne środki na utrzymaniu floty strategicznych atomowych okrętów podwodnych i kilku dużych okrętów nawodnych używanych głównie do celów propagandowych.
Jest baza, ale nie będzie floty?
Od upadku ZSRR Flota Czarnomorska nie otrzymała nowego okrętu, natomiast dziesiątki zostały wycofane. Do dzisiaj w linii pozostały 34 jednostki, z czego kilka (między innymi ostatnie dwa duże niszczyciele rakietowe) ma zostać wycofanych w ciągu roku. Na początku kwietnia rosyjskie gazety donosiły, że do 2015 roku w Flocie Czarnomorskiej nie zostanie żaden wartościowy okręt zdolny do wyjścia w morze. Nie ma też planów i możliwości do wzmocnienia jej nowymi jednostkami. Rosyjskie stocznie są przeciążone zamówieniami zagranicznymi na wiele lat i nie mogą zbudować wielu nowych okrętów dla własnej floty.
Źródło: TVN 24
Źródło zdjęcia głównego: Flota Czarnomorska