Czwartek, 12 sierpniaUznana za jedną z najważniejszych bitew w historii świata. Jaki dokładnie był jej przebieg i co zadecydowało o zwycięstwie wojsk polskich nad bolszewikami w 1920 roku?

Cud nad Wisłą

Określenie "Cud nad Wisłą" zostało ukute przez politycznych przeciwników Józefa Piłsudskiego. Starali się wmówić społeczeństwu, że Polskę uratowały nie talenty dowódców i siła armii, ale szczęśliwy przypadek albo interwencja boskiej opatrzności. Historycy mówią, że bitwa 1920 roku rzeczywiście była pasmem cudownych zdarzeń, choć miały one swoje racjonalne przyczyny.

Przed bitwą

Sytuacja Polski latem 1920 roku była beznadziejna. Bolszewicy parli na zachód. Bardzo szybko odzyskali tereny utracone podczas kijowskiej ofensywy wojsk polskich. 1 lipca Sejm powołał Radę Obrony Państwa, która miała przezwyciężyć kryzys i odsunąć groźbę radzieckiej inwazji. W połowie sierpnia, w przededniu Bitwy Warszawskiej, bolszewicy byli na linii Wisły. Utrata stolicy wydawała się tylko kwestią czasu.

Dowódcy

Po stronie polskiej najważniejszymi dowódcami byli Józef Piłsudski, naczelny wódz, i Tadeusz Rozwadowski, szef Sztabu Generalnego. Historycy spierają się, który z nich był architektem planu rozegrania bitwy. Poza nimi ważne funkcje pełnili też generałowie Józef Haller, Władysław Sikorski i Lucjan Żeligowski. Po stronie rosyjskiej wyróżnił się gen. Michaił Tuchaczewski, nazywany później sowieckim Napoleonem. Był dowódcą frontu zachodniego, to jemu udało się w sześć tygodni dotrzeć spod Berezyny nad Wisłę. To on krzyczał pod Radzyminem: "Jeszcze szesnaście wiorst i Europa!".

Porównanie wojsk i uzbrojenie

Siły obu armii były dość wyrównane. Polacy do obrony Warszawy wystawili 113 000 – 123 000 żołnierzy, w sporej części ochotników. Armia Czerwona atakowała w liczbie 114 000 – 140 000 żołnierzy. Polskie uzbrojenie było bardzo zróżnicowane. Podstawową bronią piechura polskiego był karabin. Najwięcej w użyciu było karabinów powtarzalnych typu Mauser, Mosin i Manlicher. Dużo było też karabinów francuskich Label, w które uzbrojona była Błękitna Armia gen. Józefa Hallera. Różniły się kalibrem, przez co sprawiało to kłopoty w uzupełnieniach poszczególnych jednostek. Często w czasie intensywnych walk zdarzały się pomyłki w dostarczanej amunicji. Podstawowym karabinem maszynowym używanym przez armię polską (większość zdobyczna na armii sowieckiej) był Maxim 7.62 wzór z 1910 roku produkcji rosyjskiej. Konstrukcja wzorowana na produkcji H. Maxima, ustawiana na uniwersalnej podstawie kołowej konstrukcji Sokołowa, lufa była chłodzona wodą.

Mobilizacja

Przed bitwą nastąpiła mobilizacja kraju na wielką skalę. Zbierano pieniądze, ochotnicy wstępowali do armii. Nowe zagrożenie dla dopiero co odzyskanej niepodległości zmobilizowało społeczeństwo. W ciągu sześciu tygodni do wojska wstąpiło 164 615 osób, w tym również kobiety. Wszystkie warstwy społeczne - posłowie na Sejm, nauczyciele, urzędnicy, studenci, harcerze, chłopi. Zastrzyk świeżej krwi - większość nie miała 20 lat - i tak powszechna mobilizacja społeczna miała duży wpływ na morale zawodowych żołnierzy.

Przebieg bitwy

Polem Bitwy Warszawskiej były tereny położone na wschód od stolicy. 13 sierpnia dochodzi do starć pod Modlinem i Radzyminem, ostatecznie po zaciętych walkach bitwy wygrywają Polacy. Ale Radzymin wiele razy przechodzi z rąk do rąk. W tym czasie przerażeni warszawiacy organizują procesje na terenie stolicy i modlą się o zwycięstwo. W stolicy obowiązuje godzina policyjna. Miasto opuścił korpus dyplomatyczny. 16 sierpnia następuje uderzenie armii generała Sikorskiego znad Wkry. Tego samego dnia rusza kontruderzenie znad Wieprza, oddziały pod dowództwem Józefa Piłsudskiego atakują tyły wroga i zmuszają Armię Czerwoną do odwrotu. To właśnie ten manewr jest uznawany przez historyków za epizod, który zdecydował o zwycięstwie.

Szyfry

Wielką rolę w Bitwie Warszawskiej odegrali polscy kryptolodzy. Wśród nich porucznik Jan Kowalewski. Udało mu się złamać rosyjskie szyfry. Według dokumentów odnalezionych pięć lat temu przez historyków Piłsudski znał plany i rozkazy strony rosyjskiej. Do bitwy o Warszawę przystępował z kartami przeciwnika w rękach. Co ciekawe, plan decydującego uderzenia Polaków przez przypadek poznali też Rosjanie. Przy jednym z zabitych Polaków znaleziono rozkaz bojowy, ale został zignorowany. Rosjanie uznali go za mistyfikację Polaków.

Skutki

W wyniku Bitwy Warszawskiej zatrzymano pochód bolszewików na zachód Europy. To dlatego Bitwa Warszawska została nazwana przez brytyjskiego ambasadora w Polsce i historyka lorda Edgara D’Abernona 18. najważniejszą bitwą w dziejach. 18 marca 1921 podpisano traktat ryski, który ustalił wschodnią granicę Polski. Zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej i wojnie polsko-bolszewickiej zapewniło Polakom dwadzieścia lat pokoju, aż do 1 września 1939 roku.