Nie każdy może zorganizować wypoczynek dla dzieci i młodzieży i nie każdy może być wychowawcą na koloniach czy zimowisku. Wymagane są m.in. kwalifikacje i niekaralność. Nad przestrzeganiem przepisów w miejscach, w których wypoczywa młodzież, mają obowiązek czuwać kuratoria oświaty, strażacy i sanepid.
Przepisy określające wymagania wobec organizatorów wypoczynku młodzieży i wymagania wobec kierowników, opiekunów i instruktorów znajdują się w pięciu ustawach, trzech rozporządzeniach i jednej urzędowej instrukcji obowiązującej w całej Polsce. Wynotowaliśmy z nich najważniejsze uprawnienia i obowiązki z punktu widzenia rodziców posyłających dzieci na feryjne wyjazdy.
Śpij spokojnie tylko wtedy, gdy kurator czuwa
Organizować wypoczynek dzieci i młodzieży mogą szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze. Mogą też to robić prywatne firmy, ale nie wszystkie. Gospodarcza działalność turystyczna jest w Polsce koncesjonowana. Firma musi więc być wpisana do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych.
Każda kolonia, obóz czy zimowisko muszą być zgłoszone w kuratorium w województwie, w którym siedzibę ma organizator. Każdy turnus trzeba zgłaszać osobno. O koloniach musi też być poinformowane kuratorium w miejscu, w którym mają się one odbywać. Każdy rodzic może sprawdzić w kuratorium, czy wypoczynek jest zarejestrowany. Rejestracja i nadzór ma być gwarancją tego, że wypoczynek jest bezpieczny i odbywa się zgodnie z prawem. Odpowiednie wydziały kuratoriów i delegatur kuratoriów powinny wyrywkowo kontrolować w terenie trwające właśnie formy wypoczynku.
Zgłoszony do kuratorium powinien być również wypoczynek odbywający się w miejscu zamieszkania dzieci.
Grzywna za dzikie kolonie
Organizowanie wypoczynku dzieci bez akceptacji kuratora oświaty jest wykroczeniem i podlega karze grzywny. Nie jest to jednak jedyna odpowiedzialność organizatora. Jeżeli kontrola stwierdzi nieodpowiednie warunki zakwaterowania, nieodpowiednie jedzenie, naruszenie norm sanitarnych albo zasad bezpieczeństwa, organizator lub kierownik mogą odpowiadać za inne wykroczenia, a nawet stanąć przed sądem karnym. Nie wyklucza to ich odpowiedzialności cywilnej.
Grzywną zagrożone jest również prowadzenie kolonii, obozu czy zimowiska w inny sposób, niż organizator podał to w zgłoszeniu, np. pod innym adresem, w innym terminie itp.
Na karę finansową naraża się również organizator wypoczynku, który wysłał zgłoszenie do kuratora, ale kurator zgłoszenia nie zatwierdził.
Zgłaszając wypoczynek do kuratorium, organizator zapewnia, że turnus jest organizowany w zgodzie ze wszystkimi przepisami bezpieczeństwa.
Wypoczynek bez pielęgniarki
Dorośli, którzy bywali na koloniach organizowanych w czasach PRL, zapewne pamiętają, że na obozach była pielęgniarka, która natychmiast mogła zabandażować rozbite kolano czy pomóc komuś, kto przejadł się w stołówce albo ma chorobę lokomocyjną. Wśród rodziców posyłających dzieci na wyjazdy dość powszechne jest oczekiwanie, że na miejscu będzie pielęgniarka. Tymczasem organizator nie ma obowiązku zatrudniania opieki medycznej specjalnie przy konkretnym turnusie.
Przepisy mówią, że organizator wypoczynku ma obowiązek zapewnienia dostępu do opieki medycznej. Może być to najbliższa publiczna przychodnia podstawowej opieki zdrowotnej, przy czym organizator musi znać jej adres, telefon, godziny otwarcia oraz zakres udzielanych tam świadczeń medycznych.
Zatrudnienie przez organizatora wypoczynku na czas turnusu lekarza, pielęgniarki czy ratownika medycznego nie jest oczywiście zabronione. Organizator może to uczynić, ale nie ma takiego obowiązku.
Zdarzają się sytuacje, że dziecku na kolonii trzeba szybko podać lek (choroba lokomocyjna, nagły ból, część dzieci stale bierze leki). Ale uwaga! Opiekunowie mogą dać uczestnikowi wypoczynku tabletkę czy syrop tylko wtedy, gdy mają pisemne upoważnienie rodziców dziecka.
Kto może być kierownikiem kolonii
Organizator kolonii, obozu czy zimowiska nie musi być znawcą specyfiki wypoczynku dzieci i młodzieży. Jednak kierownikiem każdego turnusu musi być osoba mająca wymagane przez prawo kwalifikacje i uprawnienia.
Kierownikiem wypoczynku może być osoba, która: nie była karana, ukończyła 18 lat, ma co najmniej średnie wykształcenie (albo co najmniej stopień przewodnika w harcerstwie), ukończyła kurs na kierownika wypoczynku (nie dotyczy czynnych zawodowo dyrektorów szkół i innych placówek oświatowych i opiekuńczych oraz innych osób zajmujących stanowiska kierownicze) i ma co najmniej trzyletnie doświadczenie w opiece nad dziećmi w okresie ostatnich 15 lat. Ostatni wymóg nie dotyczy nauczycieli, którzy mogą być kierownikami wypoczynku nawet zaraz po studiach. Muszą jednak ukończyć kurs dla kierowników wypoczynku.
Kierownik wypoczynku nie może być jednocześnie wychowawcą grupy. Ma skupić się wyłącznie na pracy kierownika polegającej między innymi na: podejmowaniu decyzji kierowniczych, nadzorze nad wychowawcami, pilnowaniu przestrzegania zasad bezpieczeństwa, realizacji programu wychowawczego i zapewnieniu dzieciom… zróżnicowanej diety.
Kto może być "wychowawcą wypoczynku"
Osoby opiekujące się dziećmi na obozach minister edukacji nazywa "wychowawcami wypoczynku". Osoba zatrudniona jako wychowawca musi: być niekarana, pełnoletnia, legitymować się co najmniej maturą (nie dotyczy harcerzy w stopniu co najmniej przewodnika) i ukończyć kurs na wychowawcę wypoczynku (nie dotyczy czynnych zawodowo nauczycieli, wychowawców przedszkolnych czy wychowawców w domach dziecka, którzy legitymują się przygotowaniem pedagogicznym, nie dotyczy też harcerzy w stopniu co najmniej przewodnika).
Wychowawca, zanim zacznie opiekować się dziećmi, powinien przyswoić sobie informacje o podopiecznych zawarte w kartach kwalifikacyjnych. Poza tym do obowiązków wychowawcy należy opieka nad dziećmi, realizacja programu kolonii, organizowanie zajęć, a przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa.
W aktualnej ostatnio sprawie zapewnienia uczestnikom kolonii bezpieczeństwa w czasie wyjść na basen rozporządzenie MEN mówi, że do obowiązków wychowawcy wypoczynku należy; "zapewnienie uczestnikom wypoczynku, we współpracy z ratownikiem wodnym, opieki w czasie korzystania z wyznaczonych obszarów wodnych". Basen w myśl prawa jest obszarem wodnym.
Rozporządzenie nie opisuje szczegółów tej współpracy ani nie precyzuje podziału odpowiedzialności między wychowawcą a ratownikiem.
Gdzie mogą być zakwaterowane dzieci
Jeżeli kolonia ma zamieszkać w budynku na co dzień służącym celom turystycznym (hotelu, ośrodku, pensjonacie), organizator musi przedstawić kuratorowi oświaty opinię miejscowego komendanta Państwowej Straży Pożarnej o bezpieczeństwie ogniowym obiektu.
Jeżeli dzieci mają być zakwaterowane w innym obiekcie, oprócz opinii strażackiej organizator musi przedstawić kuratorowi szkic pomieszczeń z legendą, gdzie dzieci śpią, gdzie jedzą, a gdzie korzystają z toalet.
Rodzice mogą pytać o uregulowania prawe i obowiązki organizatorów wypoczynku dzieci e-mailowo, pod adresem wypoczynek@men.gov.pl. Skargi oraz wnioski o kontrole należy składać w kuratoriach oświaty w województwach, w których wypoczynek się odbywa.
Autor: jp/ib
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock