Trójpodział władzy – na czym polega

Źródło:
Konstytucja RP, TVN24.pl
Strzembosz: trójpodział władzy jest złamany od pięciu lat
Strzembosz: trójpodział władzy jest złamany od pięciu latTVN24
wideo 2/3
Strzembosz: trójpodział władzy jest złamany od pięciu latTVN24

Zasada trójpodziału władzy oznacza sytuację w państwie, gdy władze ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są rozdzielone i zachowują między sobą równowagę. Takiemu podziałowi początek dał francuski filozof Monteskiusz. Trójpodział władzy w Polsce został określony w Konstytucji RP z 1997 roku.

Trójpodział władzy jest charakterystyczny dla państw demokratycznych.Według zasady trójpodziału pomiędzy władzami powinna zostać zachowana równowaga i powinny się one wzajemnie kontrolować.Władzę ustawodawczą w Polsce sprawują Sejm i Senat, wykonawczą prezydent i Rada Ministrów, a sądowniczą sądy i trybunały.

Zasady trójpodziału władzy – na czym polega trójpodział władzy?

O wyodrębnieniu władz ustawodawczej i wykonawczej mówił już siedemnastowieczny filozof John Locke. Ale to urodzony pod koniec tego samego wieku Charles Louis de Montesquieu (Monteskiusz) poszedł o krok dalej. Jego koncepcja państwa została przedstawiona w wydanym w 1748 roku dziele „O duchu prawa”.

Trójpodział władzy Monteskiusza polegał na wyodrębnieniu władz ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Rządzący na mocy pierwszej z nich stanowią prawa, druga pozwala na podejmowanie ważnych dla państwa decyzji, a trzecia na karaniu zbrodni lub rozsądzaniu sporów. Twórca takiego podziału władzy przekonywał, że ich łączenie przez jedną osobę lub urząd oznacza brak wolności i prowadzi do tyrani.

Dlatego wśród zasad trójpodziału władzy wymienia się zachowanie pomiędzy tymi władzami równowagi, częściowej niezależności poszczególnych ich części, a także możliwości wzajemnej kontroli. Każda z władz ma również oddzielne organy jak parlament czy sądy. Ma to zapobiegać możliwości nadużywania władzy.

Trójpodział władzy jest cechą rządów demokratycznych. Występuje na przykład w państwach Unii Europejskiej czy w Stanach Zjednoczonych. Trójpodział władzy w USA polega na tym, że wykonawczą sprawuje prezydent wraz z gabinetem, ustawodawczą dwuizbowy parlament – Kongres, złożony z Izby Reprezentantów i Senatu, a za wymiar sprawiedliwości odpowiadają sądy federalne i Sąd Najwyższy.

Trójpodział władzy w Polsce

Trójpodział władzy w Polsce wprowadzała już uchwalona w 1791 roku Konstytucja 3 Maja. Obowiązywał on również w II Rzeczpospolitej na podstawie Konstytucji marcowej z 1921 roku (został odrzucony w 1935 roku na mocy Konstytucji kwietniowej, która dążyła do centralizacji kluczowych kompetencji w urzędzie prezydenta). Trójpodział władzy w Polsce zawarty został również w tak zwanej małej Konstytucji z 1947 roku (odrzucony w 1952 roku wraz z narodzinami Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej).

Do zasady trójpodziału powrócono w 1992 roku w małej Konstytucji i została ona podtrzymana w Konstytucji RP z 1997 roku. Art. 10 ustawy zasadniczej głosi, że „ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej”.

Władza ustawodawcza w Polsce

Władzę ustawodawczą w Polsce sprawuje parlament złożony z Sejmu i Senatu, a posłowie i senatorowie są wybierani na czteroletnią kadencję. Parlament może uchwalać ustawy, które są obowiązującymi aktami prawnymi, a także ma możliwość nowelizacji Konstytucji. 

Do tego Sejm może kontrolować pracę rządu i administracji. Parlament powołuje także Prezesa Rady Ministrów i Radę Ministrów czy sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu.

Władza wykonawcza w Polsce

Władzę wykonawczą w Polsce sprawują Prezydent RP i Rada Ministrów. Głowa państwa jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Powołuje Radę Ministrów, która prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną. Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych na pięć lat. Może zwołać Radę Gabinetową (nadzwyczajne posiedzenie rządu) i wystąpić do Sejmu o postawienie członka rządu przed Trybunałem Stanu.   

Z kolei Rada Ministrów przede wszystkim zapewnia wykonywanie ustaw, wydaje rozporządzenia, uchwala projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem, a także dba o bezpieczeństwo państwa.

Do władzy wykonawczej zaliczane są też organy terenowe. To między innymi wojewoda, czyli przedstawiciel rządu w województwie, oraz marszałek, który sprawuje w nim władzę samorządową.

Władza sądownicza w Polsce

Władza sądownicza w Polsce należy do sądów i trybunałów. Kluczowa jest w niej niezawisłość sędziowska.

Sądy powszechne rozstrzygają w sprawach cywilnych, karnych, z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Z kolei administracyjne kontrolują działalność administracji publicznej. Sądom wojskowym za to podlegają żołnierze w czynnej służbie wojskowej, a także cywilni pracownicy wojska odpowiadający w sprawach zawodowych czy  żołnierze sił zbrojnych państw obcych przebywający w Polsce. Pracę sądów powszechnych i wojskowych nadzoruje Sąd Najwyższy.

Poza tym organem, który ma stać na straży zgodności prawa z konstytucją, jest Trybunał Konstytucyjny. A Trybunał Stanu egzekwuje odpowiedzialność najwyższych organów państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy – przed nim można postawić na przykład prezydenta, premiera, ministrów, posłów i senatorów.

Autorka/Autor:red.

Źródło: Konstytucja RP, TVN24.pl

Źródło zdjęcia głównego: Grand Warszawski / Shutterstock.com

Pozostałe wiadomości

"Na pływalni Polonez OSiR Targówek przy ulicy Łabiszyńskiej 20 na Targówku korzystający z basenu dorośli i dzieci zatruli się chlorem. Poszkodowane są już 23 osoby" - poinformowała Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego "Meditrans" w Warszawie. Ewakuowano 60 osób. Są wstępne wyniki badania próbek powietrza i wody.

21 osób z basenu trafiło do szpitali. Strażacy pobrali próbki wody 

21 osób z basenu trafiło do szpitali. Strażacy pobrali próbki wody 

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Niemal jednogłośnie Sejm odwołał dwie członkinie Państwowej Komisji do spraw pedofilii. Domagała się tego przewodnicząca komisji. Zarzuty przedstawiono na wyjątkowym, bo utajnionym posiedzeniu Sejmu. Dotyczą mobbingu i niegospodarności. Posłowie uznali je za poważne.

Dwie członkinie komisji ds. pedofilii odwołane. "Były tam informacje, które były po prostu przerażające"

Dwie członkinie komisji ds. pedofilii odwołane. "Były tam informacje, które były po prostu przerażające"

Źródło:
Fakty TVN

Ross Davidson, były wokalista zespołu Spandau Ballet, został uznany w czwartek przez sąd w Wielkiej Brytanii winnym gwałtu i napaści na tle seksualnym. Były piosenkarz, który był frontmanem zespołu w latach 2017-2019 pod pseudonimem Ross Wild, nie wyraził żadnych emocji, gdy odczytano wyrok - pisze "Guardian".

Tłumaczył, że to była "zabawa w sen". Znany muzyk uznany winnym gwałtu i napaści seksualnej

Tłumaczył, że to była "zabawa w sen". Znany muzyk uznany winnym gwałtu i napaści seksualnej

Źródło:
"The Guardian"

Martwe małże wypełniły chorwacką zatokę Mali Ston. W niektórych hodowlach zginęło prawie 90 procent mięczaków. Pomór zwierząt ma być powiązany z rekordowo wysoką temperaturą wód Adriatyku.

Zginęło 90 procent małży. "Bezprecedensowa katastrofa" w Chorwacji

Zginęło 90 procent małży. "Bezprecedensowa katastrofa" w Chorwacji

Źródło:
PAP

W wiosce olimpijskiej są tysiące sportowców z całego świata. Wszystkich trzeba przenocować, nakarmić i zapewnić im dobre warunki do wypoczynku i treningu. Uwagę zwracają łóżka. Są tekturowe.

Tak wyglądają pokoje w wiosce olimpijskiej. Łóżka z tektury

Tak wyglądają pokoje w wiosce olimpijskiej. Łóżka z tektury

Źródło:
Fakty TVN

Sejm zlecił w piątek NIK przeprowadzenie kontroli w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. - To jest rzecz, która została użyta po raz drugi w ciągu 30 lat działalności parlamentu - komentował w "#BezKitu" Mirosław Suchoń (Polska 2050). Krzysztof Kwiatkowski (KO) ocenił, że prezes NIK Marian Banaś w tej kwestii "ma ułatwione zadanie". Minister nauki i szkolnictwa wyższego Dariusz Wieczorek (Lewica) mówił o dostępności akademików i przyszłości Collegium Humanum.

"To jest rzecz, która została użyta po raz drugi w ciągu 30 lat działalności parlamentu"

"To jest rzecz, która została użyta po raz drugi w ciągu 30 lat działalności parlamentu"

Źródło:
TVN24, PAP

Podczas dyskusji w Sejmie dotyczącej projektu uchwały w sprawie zlecenia NIK przeprowadzenia kontroli działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wicemarszałkini wyłączyła posłowi PiS Markowi Suskiemu mikrofon. - Dziwię się, że poseł z takim doświadczeniem i opanowaniem tak bardzo nie panuje nad swoimi emocjami i obraża nas tu wszystkich - powiedziała Dorota Niedziela.

Suski z wyłączonym mikrofonem, bo "nie panował nad emocjami". Posłowie krzyczeli "hańba"

Suski z wyłączonym mikrofonem, bo "nie panował nad emocjami". Posłowie krzyczeli "hańba"

Źródło:
TVN24/PAP

- Jeśli nie przekonamy naszych kolegów z PSL do tego, żeby choćby wstrzymali się od głosowania albo nie wzięli w nim udziału, to wyniki będą się powtarzać - oceniła wiceministra edukacji Joanna Mucha (Polska 2050-Trzecia Droga). Odniosła się do projektu nowelizacji Kodeksu karnego dotyczącego dekryminalizacji aborcji, który ponownie znalazł się w Sejmie. Poseł KO Marcin Bosacki powiedział, że jest "nieco bardziej optymistyczny".

"Mam nadzieję, że znajdzie się w PSL większa grupa, która zagłosuje z nami, a nie z opozycją"

"Mam nadzieję, że znajdzie się w PSL większa grupa, która zagłosuje z nami, a nie z opozycją"

Źródło:
TVN24

Do silnego wstrząsu doszło na włoskich Polach Flegrejskich. Wstrząsy o magnitudzie 4,0 były odczuwalne w sąsiednim Neapolu. Chociaż nie doszło do poważnych uszkodzeń, aktywność sejsmiczna w tych okolicach budzi niepokój mieszkańców.

Wstrząsy w rejonie najgroźniejszego superwulkanu Europy

Wstrząsy w rejonie najgroźniejszego superwulkanu Europy

Źródło:
PAP, ANSA, tvnmeteo.pl

W piątek wieczorem doszło do wypadku, w którym zginął 55-letni pracownik kopalni wapienia w Rogaszynie (Łódzkie). Mężczyzna został przysypany urobkiem wapienia. Po częściowym odkopaniu poszkodowanego lekarz pogotowia stwierdził jego zgon.

Nie żyje mężczyzna przysypany urobkiem mielonego wapienia

Nie żyje mężczyzna przysypany urobkiem mielonego wapienia

Źródło:
PAP

Rekordowa fala ulewnych deszczy nawiedziła północno-wschodnie regiony Japonii, powodując powodzie i osuwiska ziemi. Japońskie władze poinformowały o co najmniej dwóch ofiarach śmiertelnych.

Woda porwała radiowóz. Nie żyje policjant

Woda porwała radiowóz. Nie żyje policjant

Źródło:
PAP, Reuters, The Japan Times, Kyodo News

Do poważnego wypadku doszło pod Pułtuskiem. Z wraków wydobywał się dym. W jednym z aut siedziała kobieta, w drugim kilkuletnia dziewczynka. Obie były ranne i potrzebowały pomocy. Uczynili to policjanci, przejeżdżający obok.

Wraki aut dymiły. "W jednym, w foteliku siedziała ranna, płacząca kilkuletnia dziewczynka"

Wraki aut dymiły. "W jednym, w foteliku siedziała ranna, płacząca kilkuletnia dziewczynka"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

BBC opisuje przypadek indyjskiego robotnika ze stanu Madhya Pradesh. Jego ostatnie znalezisko - niemal 20-karatowy diament o wartości szacowanej w przeliczeniu na niemal 400 tysięcy złotych - pozwoli nie tylko spłacić długi, ale zapewni też lepszy los całej dużej rodzinie mężczyzny. 

Wykopał diament wart prawie 400 tysięcy złotych. "Zobaczyłem coś, co przypominało kawałek szkła"

Wykopał diament wart prawie 400 tysięcy złotych. "Zobaczyłem coś, co przypominało kawałek szkła"

Źródło:
BBC

Sejm uchwalił nowelizację ustawy w sprawie "renty wdowiej". W głosowaniu przyjęto rządowe poprawki.  

"Renta wdowia" z rządowymi poprawkami

"Renta wdowia" z rządowymi poprawkami

Źródło:
PAP

Sejm poparł poprawki Senatu do ustawy o prawie autorskim. Teraz będzie czekała na podpis prezydenta Andrzeja Dudy.

Ustawa o prawie autorskim. Jest decyzja posłów

Ustawa o prawie autorskim. Jest decyzja posłów

Źródło:
tvn24.pl, PAP

Rada Wydawców Stowarzyszenia Gazet Lokalnych z nadzieją przyjęła poprawki Senatu do ustawy o prawie autorskim wzmacniające pozycję wydawców w negocjacjach z big techami - czytamy w oświadczeniu rady na portalu X. W piątek Sejm zadecydował, że projekt ustawy z poprawkami trafi na biurko prezydenta.

"Tylko w ten sposób uratujemy lokalne media i lokalną demokrację"

"Tylko w ten sposób uratujemy lokalne media i lokalną demokrację"

Źródło:
tvn24.pl

Sejm poparł poprawki Senatu do ustawy o prawie autorskim, która jest wdrożeniem przepisów unijnej dyrektywy, regulującej kwestie wynagrodzenia za wykorzystywanie utworów. Zgodnie z przyjętymi poprawkami to prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej będzie mediatorem w sporach między wydawcami a big techami. Wcześniej wydawcy i redakcje apelowały, by wyższa izba zmieniła uchwalone w Sejmie niekorzystne przepisy tak, by łatwiej było negocjować z platformami cyfrowymi.

Nowelizacja prawa autorskiego. O co w niej chodzi

Nowelizacja prawa autorskiego. O co w niej chodzi

Źródło:
tvn24.pl

Brytyjskie media rozpisują się o niewielkiej wyspie Drake'a, która właśnie trafiła na sprzedaż. Znajdująca się niedaleko Plymouth wysepka ma bogatą historię, ale największe emocje budzi fakt, że ma być nawiedzona.

Nawiedzona wyspa trafiła na sprzedaż. "Widziałem już wystarczająco dużo"

Nawiedzona wyspa trafiła na sprzedaż. "Widziałem już wystarczająco dużo"

Źródło:
Sky News, ENEX, The Independent, Plymouth Live

Sejm przyjął w piątek ustawę w sprawie użycia broni przez polskie służby. Dopuszcza między innymi użycie wojska do samodzielnych działań w czasie pokoju na terytorium kraju. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.

Sejm przyjął ustawę w sprawie użycia broni przez polskie służby

Sejm przyjął ustawę w sprawie użycia broni przez polskie służby

Źródło:
tvn24.pl, TVN24, PAP

Policjanci z Kalisza (woj. wielkopolskie) zatrzymali 61-letniego mężczyznę, który miał namalować na ścieżce wzdłuż rzeki obraźliwe napisy i symbole. Kaliszanin usłyszał zarzut nawoływania do popełnienia zbrodni zabójstwa premiera Donalda Tuska i ministra sprawiedliwości Adama Bodnara. Podejrzany nie przyznał się do zarzucanych mu czynów.

Miał nawoływać do zabójstwa Donalda Tuska i Adama Bodnara. Został zatrzymany

Miał nawoływać do zabójstwa Donalda Tuska i Adama Bodnara. Został zatrzymany

Źródło:
PAP

"To takie ohydne", "to absolutnie nie pomaga zdławić tej historii" - to reakcje internautów na informację, że amerykańska agencja Associated Press usunęła ze swojej strony tekst na temat J.D. Vance'a. Był to fact-check dementujący pewną plotkę o kandydacie na republikańskiego wiceprezydenta. Skąd się wzięła? Wyjaśniamy.

Agencja AP usunęła tekst na temat J.D. Vance'a. O co chodzi

Agencja AP usunęła tekst na temat J.D. Vance'a. O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Przed nami dynamiczny pogodowo weekend. Miejscami termometry pokażą nawet 32 stopnie, ale nad krajem będzie wędrował front przynoszący opady i burze. Kolejne dni przyniosą spokojniejszą, ale miejscami chłodniejszą aurę.

W weekend nadciągnie żar. A co czeka nas później?

W weekend nadciągnie żar. A co czeka nas później?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Osoby wypłacające pieniądze na poczcie, nawet stosunkowo niewielkie sumy, rzekomo muszą wypełniać deklaracje do urzędu skarbowego i określić przeznaczenie pieniędzy - piszą internauci w mediach społecznościowych. To nieprawda, nie ma takiego obowiązku.

Deklaracja do skarbówki przy wypłacie na poczcie? "Muszę kategorycznie zaprzeczyć"

Deklaracja do skarbówki przy wypłacie na poczcie? "Muszę kategorycznie zaprzeczyć"

Źródło:
Konkret24
Ujawniamy braki w sprawozdaniu finansowym PiS. Hermeliński: to dowód dla PKW

Ujawniamy braki w sprawozdaniu finansowym PiS. Hermeliński: to dowód dla PKW

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Przy użyciu sztucznej inteligencji z wykorzystaniem kompilacji archiwalnych, pokolorowanych zdjęć powstał film o Warszawie. Ma pokazywać, jak wyglądało miasto przed drugą wojną i w trakcie okupacji. Eksperyment wzbudził ogromne zainteresowanie w sieci. Jednak eksperci alarmują, że produkcja może wprowadzać w błąd. Materiał Ewy Wagner z magazynu "Polska i Świat" w TVN24.

Film o dawnej Warszawie stworzony przez sztuczną inteligencję. Eksperci: to groźne

Film o dawnej Warszawie stworzony przez sztuczną inteligencję. Eksperci: to groźne

Źródło:
TVN24

"W tym tygodniu w Niemczech zakazana została litera C" - wpis z takim komunikatem niesie się w polskiej sieci. I wprowadza w błąd. Bo wcale nie chodzi o literę. Wyjaśniamy.

W Niemczech "zakazano litery C"? O jaki symbol chodzi

W Niemczech "zakazano litery C"? O jaki symbol chodzi

Źródło:
Konkret24