"Maleszka chce być jak de Sade"

W latach 70-tych w krakowskiej opozycji działało trzech przyjaciół. Pierwszy, Stanisław Pyjas, zginął, najprawdopodobniej z rąk SB. Drugi, Lesław Maleszka, okazał się konfidentem bezpieki. Trzeci, Bronisław Wildstein, zdemaskował go. O ich losach opowiada wyprodukowany przez TVN film "Trzech kumpli" (ZOBACZ)

Krzysztof Krauze jest reżyserem dwóch innych produkcji o Stanisławie Pyjasie – dokumentu „Spadł, umarł, utonął” z 1994 i filmu fabularnego „Gry uliczne” z 1996 roku. – Kręcąc „Gry uliczne” już od trzech lat wiedzieliśmy, kto był Ketmanem. Podczas powstawania filmu jeden z esbeków się sypnął – zdradził Krauze. – Oni byli zaskoczeni, że my nie wiemy. To była w SB tajemnica poliszynela. Pytaliśmy czy Wildstein był agentem, oni się obruszyli i wtedy usłyszeliśmy, że to Lesław Maleszka – dodał.

"Wiedziałem, że Maleszka to Ketman"

Według reżysera było to tak szczere i spontaniczne, że „pojawił się duży znak zapytania” - Powiedzieliśmy Bronkowi (Wildsteinowi, red.), ten nie uwierzył. Chylę czapkę, że dopiero w 2001, jak obejrzał swoją teczkę, poszedł do Maleszki – dodał.

Także prokurator Krzysztof Urbaniak stwierdził, że oglądając „Gry uliczne” już wiedział, że Maleszka to Ketman. – Obowiązywała ustawa z 1982 roku, która nie pozwalała na ujawnienie tych informacji. Oglądałem film z uśmiechem, bo wiedziałem, że to jest dziennikarz, a tam był to senator. Myślałem, że nie wiedzą – dodał.

"Maleszka chce być de Sadem opozycji"

Krauze wyjaśnił, że gdy kręcił „Gry uliczne”, jego wiedza o Ketmanie pochodziła z jednego źródła i „nie chciał skrzywdzić człowieka”. Przyznaje, że nie poszedł porozmawiać z Maleszką, choć teraz by to zrobił. – Te materiały nami wstrząsnęły. Pamiętam kobietę, świadka rozmowy z tym strzępem człowieka, byłym esbekiem. Oni tam strasznie chlali, niektórzy byli ciężko chorzy. Ta kobieta po dwóch godzinach rozmowy zwymiotowała, nie była w stanie znieść tej wiedzy, tych emocji. Nie spotkałem zdrowego esbeka, to są strzępy ludzi – powtórzył reżyser.

Jego zdaniem zadowolenie, jakie w filmie „Trzech kumpli” prezentują byli funkcjonariusze oraz sam Maleszka, to maska. – Maleszka może sprawiać takie wrażenie, ale on założył szaty markiza de Sade opozycji komunistycznej. On się boi być nikim. W latach 80-90 udało mu się wyrosnąć na moralistę, teraz nie ma wyjścia, tylko markiz de Sade – uważa Krauze.

"Jak donosił, czuł przewagę nad grupą"

Prokurator pytany, czy rozmawiał z Maleszką, odparł: - Zaprosiłem Maleszkę na przesłuchanie i zakomunikowałem mu decyzję, jaką wydał MSW, że jest zwolniony z tajemnicy i może mi powiedzieć wszystko – relacjonował prokurator. – Mówił bardzo naturalnie, wylewnie, podał przyczyny, dlaczego się zgodził na współpracę, jakiego była ona rodzaju – dodał.

Maleszka miał wytłumaczyć, dlaczego wybrał swój pseudonim Ketman (oznaczający człowieka o podwójnym obliczu). - Mówił, że był początkowo niedoceniany przez swoje środowisko, a jak donosił, czuł wewnętrzną przewagę nad grupą. Przyznawał, że brał pieniądze – opowiadał Urbaniak.

Nie chciał przesądzać, czy Maleszka jest winien śmierci Pyjasa. – Tu trzeba dwie kwestie odróżnić - odpowiedzialność moralną i karną. Musielibyśmy udowodnić, że po to dawał informacje SB, żeby Pyjas zginął. Bez tego nie można mówić o odpowiedzialności karnej – wyjaśnił Urbaniak. Jak dodał, Maleszka zapewniał go, że ze śmiercią przyjaciela nie ma nic wspólnego. - Opowiadał o swoim oburzeniu, szoku, że miał pretensje. Jeden z byłych esbeków potwierdził, że Maleszka zrobił im potworna awanturę – relacjonował prokurator.

Są szanse, by ukarać sprawców

Według niego jest jeszcze szansa, by ukarać odpowiedzialnych za śmierć Pyjasa. Pojawiły się trzy nowe teczki, które – jego zdaniem – pozwolą przedstawić zarzuty osobom, które mataczyły w tej sprawie. Pytany, czy to nie za mało, odparł: - Jeśli nie możemy dojść tą droga, próbujmy odwrotną – ustalić motywy działania tych, którzy ochraniali sprawców.

"Co myślę o Malszcze? Zostawię dla siebie"

Urbaniak, poproszony o ocenę Lesława Maleszki, stwierdził: - Jest on człowiekiem, który dostarczał SB bardzo istotne informacje. - A tak po ludzku? – dopytywała dziennikarka. - Pani pozwoli, że zostawię to dla siebie - podsumował prokurator.

Źródło: TVN24, Fakty TVN