Komisja Wenecka przyjęła w piątek na sesji plenarnej opinie na temat ustaw i projektów dotyczących zmian w wymiarze sprawiedliwości w Polsce. Według Komisji stanowią one "poważne zagrożenie" dla niezależności sądownictwa.
Na sesji plenarnej Komisja Wenecka, organ doradczy Rady Europy, przyjęła dwie opinie.
Pierwsza dotyczy nowelizacji ustawy o prokuraturze, która już weszła w życie. Projekt opinii powstał po październikowej wizycie delegacji Komisji Weneckiej w Warszawie i został opracowany na podstawie komentarzy i uwag pięciu sprawozdawców. O jego przygotowanie poprosił w maju Komitet Monitoringu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.
Druga dotyczy zgodności ustawy o ustroju sądów powszechnych ze standardami Rady Europy w kwestii praworządności. Ustawa ta weszła w życie w sierpniu. nowelizacji. Razem z nią zaopiniowane zostały dwa prezydenckie projekty ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym.
W tym przypadku opinii nie poprzedziła wizyta w Polsce, bo – jak wyjaśniał przewodniczący Komisji Gianni Buquicchio – nie udało się uzgodnić ze stroną polską terminu wizyty w listopadzie.
W komunikacie podsumowującym opinie Komisja wyjaśniła, że polskie władze zaproponowały przełożenie wizyty na okres po sesji plenarnej w grudniu. Taki termin, jak stwierdzono, opóźniłby przyjęcie opinii do marca. "Biorąc pod uwagę fakt, że reformy są obecnie omawiane przez parlament, Komisja Wenecka postanowiła prowadzić prace, przyjmując opinię w grudniu bez uprzedniej wizyty po to, by mogła być ona jeszcze przydatna w dyskusji w polskim parlamencie" - głosi nota.
Zagrożenie dla niezależności sądownictwa
Komisja Wenecja oświadczyła, że wprowadzane w Polsce zmiany "wystawiają na poważne ryzyko" niezależność "wszystkich stron" polskiego sądownictwa.
Oceniając projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, Komisja Wenecka uznała, że wybór jej 15 członków przez Sejm, w połączeniu z natychmiastowym zastąpieniem obecnie zasiadających w niej osób, "doprowadzi do dalszego upolitycznienia tego organu". W odniesieniu do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym Komisja oceniła, iż stworzenie w nim dwóch nowych izb, dyscyplinarnej i nadzwyczajnej, jest "złym rozwiązaniem", gdyż składać się będą one z nowo mianowanych sędziów, "mających specjalne uprawnienia, które postawią te izby ponad innymi". W ocenie Komisji proponowany system skargi nadzwyczajnej wobec ostatecznych orzeczeń "zagraża stabilności polskiego porządku prawnego". Może to, jak uznano, doprowadzić do ponownego otwarcia spraw wcześniej rozstrzygniętych. Ponadto eksperci wezwali polskie władze, aby "pozwoliły sędziom Sądu Najwyższego - włącznie z jej pierwszą prezes - pełnić funkcję zgodnie z obecnie obowiązującym wiekiem emerytalnym". W ocenie Komisji "postulat wcześniejszego usunięcia dużej liczby sędziów Sądu Najwyższego z powodu obniżenia wieku emerytalnego" narusza "indywidualne prawa" sędziów i "zagraża niezależności sądownictwa jako całości". Jeśli chodzi o ustawę o ustroju sądów powszechnych, Komisja Wenecka stwierdziła, że decyzja ministra sprawiedliwości o mianowaniu i zwalnianiu prezesów sądów powinna być przedstawiona do aprobaty przy zwykłej większości Krajowej Radzie Sądownictwa albo ogólnemu zgromadzeniu sędziów sądu. Według Komisji najlepiej byłoby, aby ogólne zgromadzenia sędziów lub Krajowa Rada Sądownictwa zgłaszały kandydatów na stanowiska prezesów ministrowi do aprobaty.
Negatywny wpływ na niezależność prokuratury
Z kolei w opinii opinii dotyczącej ustawy o prokuraturze zalecono ponowne rozdzielenie urzędu ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Komisja oceniła, że nowe kompetencje ministra sprawiedliwości "umożliwiają mu bezpośrednią interwencję w indywidualnych przypadkach". Według opinii nowe uprawnienia szefa resortu mają "negatywny wpływ" na niezależność prokuratury od sfery politycznej oraz na niezależność sądownictwa w ogóle.
Przed przyjęciem opinii stanowisko polskiego rządu na ich temat przedstawił reprezentujący go na obradach stały przedstawiciel RP przy Radzie Europy Janusz Stańczyk.
Obrady na temat Polski trwały około dwóch godzin.
Komisja Wenecka zajmuje się polskimi ustawami już po raz czwarty w ciągu półtora roku. Wcześniej przyjęła dwie opinie na temat nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i o tak zwanej ustawie inwigilacyjnej. Opinie wydawane przez Komisję Wenecką, której pełna nazwa brzmi: Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo, nie są wiążące. Do tego organu należy ponad 60 państw świata.
Autor: kg / Źródło: PAP, TVN24