Lekka zima, niskie ceny amerykańskiego LNG, wreszcie zapowiedzi Komisji Europejskiej co do przyszłej polityki energetycznej powodują, że rosyjski Gazprom ma coraz mniejsze możliwości wywierania nacisku na Europę - twierdzą eksperci.
Ich zdaniem, sytuacja globalna, zarówno na rynkach paliw jak i polityczna, jeśli nie od razu, to w nieodległej przyszłości wymuszą zmianę zasad działania rosyjskiego monopolisty.
Wyrównane dostawy
W ubiegłym tygodniu, po półrocznej przerwie, Gazprom zaczął dostarczać do Polski całość zamówionego przez PGNiG gazu. Od września ub. roku niedobory tych dostaw wynosiły od 6 proc. do 46 proc. Powrót do wolumenów kontraktowych to niekoniecznie dobra wiadomość dla polskiej spółki, która niedobory wyrównywała zakupami na Zachodzie, gdzie gaz jest znacznie tańszy, niż ten zakontraktowany w umowie z Gazpromem.
Jak zauważa ekspert Hermes Energy Group Bartosz Milewski, Gazprom realizuje obecnie dostawy gazu do Europy na poziomie ok. 75 proc. wyższym niż od początku roku.
- To dobry znak dla rynku gazu w Europie, ponieważ z uwagi na zmniejszone dostawy w okresie zimowym tempo wytłaczania gazu z magazynów było w tym roku rekordowo wysokie, mimo relatywnie ciepłej jak na ten okres aury. Poziom napełnienia magazynów gazu w Europie wynosi obecnie zaledwie 32 proc. Dostawy rosyjskiego gazu spowodowały więc znaczące ograniczenie tempa wytłaczania gazu ziemnego z magazynów - powiedział PAP Milewski.
Ile mamy zapasów?
Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Gas Infrastructure Europe (GIE), prowadzącego m.in. monitoring stanu rezerw gazu i sieci przesyłowej w Unii Europejskiej, magazyny w Polsce wypełnione są w około 49,5 proc. (1,25 mld m sześć.). Ich całkowita pojemność sięga około 2,45 mld m sześć. Przy dziennym średnim zużyciu ok. 45,5 mln m sześc. zapasy wystarczą na 28 dni.
Pytany o przyczyny zwiększenia dostaw ze Wschodu Milewski mówi, że może to być spowodowane zwiększonymi zamówieniami na gaz spółek europejskich – do tej pory spółki te ograniczały bowiem odbiór rosyjskiego gazu z uwagi na znaczącą obniżkę cen począwszy od II kwartału 2015 r., wywołaną spadkiem cen ropy naftowej na światowych rynkach.
- Z drugiej strony rosyjska spółka chcąc utrzymać wizerunek godnego zaufania dostawcy gazu zaczęła realizować zamówienia swoich klientów w 100 proc. W okresie zimowym część dostaw gazu była realizowana bowiem na poziomie niższym niż wynikało to z zamówień odbiorców. W obliczu sezonu letniego, narzędzie wywierania nacisku na Europę, jakim jest gaz ziemny, przestało mieć więc takie znaczenie jak w okresie zimowym - powiedział Milewski.
"Sytuacja Gazpromu coraz trudniejsza"
Jak zauważa Robert Zajdler z Instytutu Sobieskiego sytuacja Gazpromu robi się coraz trudniejsza. Zachodnie sankcje, taniejąca ropa, a co za tym idzie taniejący gaz, odbijają się na jego sytuacji. Zajdler zwraca uwagę na założenia przyjętej pod koniec lutego unii energetycznej, w której zapisano, że KE chce pracować z krajami członkowskimi, by umożliwiać im dostęp do alternatywnych dostawców.
W tym kontekście wymieniony jest południowy korytarz, którym do UE ma popłynąć gaz z regionu Morza Kaspijskiego. Państwa takie jak Algieria, Turcja, Azerbejdżan, Turkmenistan, kraje Bliskiego Wschodu i Afryki mają się stać "strategicznymi partnerami" UE w dziedzinie energii. Rosja tymczasem nie została już uznana za takiego partnera. Dopiero gdy "okoliczności będą właściwe", UE ma rozważyć ukształtowanie na nowo relacji energetycznych z tym krajem.
Przez Ukrainę
Jak dodał, to nie wszystko. Ukraina, zużywająca ok. 40 mld m sześc. gazu rocznie, zobowiązała się w negocjacjach z Międzynarodowym Funduszem Walutowym do głębokiej reformy swojego rynku gazowego, co zapewne będzie skutkować zdecydowaną poprawą energooszczędności. To zaś spowoduje zapewne mniejszy popyt na rosyjski gaz.
- Dla Gazpromu Europa jest bardzo ważnym partnerem, koncern dostarczał jej ok. 1/3 potrzebnego gazu. Teraz coraz więcej państw dywersyfikuje dostawy - jak choćby Litwa czy Polska. Europejski rynek się kurczy - powiedział Zajdel.
Wiary w to, że Gazprom chce odzyskać wiarygodność w oczach europejskich odbiorców nie podziela ekspert rynku paliw Tomasz Chmal.
- Nie dostrzegam takich prób. Gdyby rzeczywiście tak było, to zastosowano by obniżki cen gazu. To byłaby pewna strategia odbudowania wiarygodności. Mam wrażenie, że strona rosyjska jest mentalnie nadal w nieco innym miejscu, nie czuje tego, że rynek gazu się zmienia i będzie się zmieniał. W stosunku do krajów Europy Środkowo - Wschodniej nadal stosuje zasadę "dziel i rządź" i wybiera sobie ulubionych partnerów. Rosjanom wydaje się, że posiadają coś bezcennego, że można robić wszystko, a klienci i tak wrócą. Nie można bezkarnie - tak choćby jak w naszym przypadku (zmniejszenia dostaw) jednostronnie zdecydować, ile gazu będzie podawane pomimo wyższych zamówień - powiedział.
Jego zdaniem, zmniejszenie wielkości dostaw dla PGNiG przez ostatnie pół roku to bardzo niebezpieczny precedens, bo - jak mówi - pokazano, kto ustala reguły gry.
Czeka nas obniżka?
Jak dodał, prowadzone przez PGNiG renegocjacje kontraktu długoterminowego w ramach tzw. okna negocjacyjnego "powinny się skończyć jakąś obniżką cen gazu, choćby dlatego, że spadły dramatycznie ceny ropy".
- Oczywiście nie znamy formuły cenowej (w kontrakcie - PAP) w szczegółach, ale wiemy, że cena naszego gazu jest uzależniona od ceny ropy naftowej, więc cena ta - rzecz jasna denominowana w dolarach - powinna spaść. Trzeba też pamiętać o tym, że w USA 1000 m sześc. gazu kosztuje 100 dol. Jest on więc trzy-, czterokrotnie tańszy od gazu w Europie. To jest sytuacja, która - prędzej czy później - będzie musiała się zmienić. Nie wierzę w to, że w długim okresie utrzymają się tak bardzo różne ceny gazu w sytuacji, kiedy ceny ropy są jednolite. Te ceny będą się do siebie zbliżać i ujednolicać, bo taka jest natura rynku - zauważył.
Jego zdaniem, Gazprom ustąpi tylko wtedy, kiedy nie będzie miał innego wyjścia. - To wsteczne myślenie, które ma mało wspólnego z patrzeniem na interes klienta. Ale to bardzo krótkoterminowe - dodał.
Autor: /gry / Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: gazprom-neft.com