Z dinozaurzych jaj powstałyby bardzo ciekawe pisanki, twierdzą paleontolodzy. Składane przez olbrzymie gady jaja były bardziej symetryczne od ptasich i przybierały różne kształty, od owalnych po podłużne.
Skamieniałości jaj dinozaurów znajdowano na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Pierwszego udokumentowanego znaleziska dokonano w 1859 r. w południowej Francji. Sam odkrywca, Jean Jacques Pouech, początkowo uznał je za jaja olbrzymich ptaków. Kolejne znaleziska, na które natrafiono dziesięć lat później, uznano za jaja krokodyli.
Od kilku milimetrów do kilku metrów
W zależności od gatunku jaja dinozaurów przybierały różne kształty: kuliste, owalne jak piłka do rugby czy mocno wydłużone jak bochenek chleba. Znacznie różniły się również wielkością.
Co ciekawe, największe zróżnicowanie pod względem wielkości występuje u "potomków" dinozaurów, które przetrwały wielkie wymieranie 65 mln lat temu, czyli u ptaków. Występuje tu rozpiętość od jajeczek składanych przez kolibra do ogromnych jaj wymarłego ptaka słoniowego z Madagaskaru, które były 10 razy większe od jaj strusich.
Skorupa twarda jak skała
Jajko jest dla zarodka niczym skafander kosmiczny dla astronauty - piszą autorzy książki "Walking on eggs", dokumentującej odkrycie jaj dinozaurów w Patagonii. Dostarcza pożywienia, izoluje go od zagrożeń otoczenia, mimo to przepuszczając tlen. Jaja dinozaurów, podobnie jak ptaków, miały twarde zmineralizowane skorupki.
Samiec doglądał gniazda
Badania gniazd dinozaurów pozwalają na spekulacje co do ich zwyczajów.
Okazuje się, że u części dinozaurów potomstwem mogły opiekować się samce. Co więcej, jeden samiec mógł zapładniać kilka samic, one zaś składały jaja w tym samym gnieździe.
Występowanie
Najstarsze gniazda dinozaurów odnaleziono w południowej Afryce. Pochodzą one sprzed 190 mln lat. Wylęgały się w nich roślinożerne, czworonożne dinozaury Massospondylus, należące do prozauropodów.
Analizując rozmieszczenie gniazd można też zaobserwować, że niektóre gatunki dinozaurów zamieszkiwały w koloniach. Tak było w przypadku massospondylów.
Osy w jajkach
Z kolei odkrycie z Argentyny rzuca światło na funkcjonowanie ekosystemu przed dziesiątkami milionów lat. W pękniętych i gnijących jajach złożonych przez olbrzymiego tytanozaura zagnieździły się osy.
Zapewne niektóre dinozaury mogły co roku składać jaja w tych samych gniazdach. A zatem owady, które usuwały gnijące resztki przed następnym sezonem lęgowym, spełniały ważne zadanie.
Ptasie czy dinozaurze?
Choć minęło półtora wieku od pierwszych odkryć, naukowcy ciągle szukają nowych sposobów identyfikacji jaj dinozaurów.
Badacze z Hiszpanii postanowili ustalić, czy liczące 70 mln lat skamieniałe jaja znalezione w Pirenejach, zostały złożone przez ptaki, czy przez dinozaury.
Jak wyjaśnia z Universitat Autonoma of Barcelona, kształt jaj dinozaurów różnił się od kształtu ptasich. Należące do dinozaurów miały tendencję do większej symetryczności, bez podziału na stronę zaokrągloną i owalną. Może to oznaczać, że głowa w procesie rozwoju zarodka nie była "uprzywilejowana".
Mark Purnell z University of Leicester komentuje żartobliwie, że jaja dinozaurów mogłyby być oryginalną propozycją na Wielkanoc.
Autor: mm/ŁUD / Źródło: PAP