Nowojorski sędzia nakazał odtajnić zeznania radzieckiego szpiega Davida Greenglassa z 1951 roku. To Greenglass wskazał małżeństwo Juliusa i Ethel Rosenbergów jako tych, którzy przekazali ZSRR informacje o rozwijanej przez USA broni atomowej. Odtajnione zeznania Greenglassa mogą rozwiać wątpliwości historyków związane z jedną z najsłynniejszych historii szpiegowskich.
David Greenglass był kluczowym świadkiem w procesie Rosenbergów - to głównie na podstawie jego zeznań w trakcie rozprawy uznano Rosenbergów winnymi. Małżeństwo zostało skazane na śmierć, a wyrok na obojgu wykonano 19 czerwca 1953 roku. Skończyli na krześle elektrycznym w słynnym więzieniu Sing-Sing.
Jednak David Greenglass, który był bratem Ethel Rosenberg, powiedział w wywiadzie dla "The New York Times" w 2001 roku, że prokuratorzy zmusili go do zeznawania przeciwko siostrze, aby uratować od wyroku śmierci siebie i swoją żonę. To właśnie jego żona - jak powiedział po upadku ZSRR - wysyłała depesze do radzieckiego wywiadu, a nie siostra, jak zeznał w latach 50.
Greenglass wyszedł z więzienia w 1960 roku i zmarł w 2014 w wieku 92 lat. Do śmierci nie zgadzał się na ujawnienie swoich zeznań, które złożył przed procesem, a które mogły różnić się od tych, które złożył przed sądem w trakcie rozprawy. Po tym, jak zmarł, sędzia Alvin Hellerstein przychylił się do wniosku amerykańskich historyków o ich ujawnienie.
Zbrodnia stulecia
Sędzia Hellerstein uznał, że podstawą do ujawnienia zeznań są od dawna pojawiające się wątpliwości co do winy Ethel Rosenberg. Jak przy okazji dodał, takich wątpliwości nie ma jednak w przypadku jej męża, Juliusa, przeciwko któremu świadczył jeszcze szereg innych dowodów.
- Akta, o których mowa, są kluczowymi dokumentami w jednej z najważniejszych spraw w naszej historii - uzasadniał Hellerstein. - Czas położyć kres spekulacjom opinii publicznej - dodał.
Sędzia, który skazał Rosenbergów, zarzucił im, że ich działalność szpiegowska była zdradą w kontekście toczącej się wówczas wojny w Korei oraz że przyczyniła się w związku z tym do śmierci co najmniej 50 tysięcy ofiar tego konfliktu.
ZSRR przeprowadził pierwszy udany test bomby atomowej w 1949 roku. Interweniując w wojnę na półwyspie koreańskim, Stany Zjednoczone musiały wziąć pod uwagę, że wspierający Kim Ir Sena sowieci mają broń masowej zagłady.
Julius i Ethel Rosenbergowie, którzy przekazali ZSRR amerykańską technologię budowy bomby atomowej, mieli w chwili śmierci 35 i 38 lat. W latach 50., kiedy w USA panowała "czerwona panika" - niemal paranoiczny strach przed komunistami - media nazwały czyn Rosenbergów "zbrodnią stulecia".
Rząd może się jeszcze odwołać
David C. Vladek, który przed nowojorskim sądem reprezentował grupę historyków, archiwistów i pisarzy wnioskujących o odtajnienie zeznań Greenglassa, powiedział po decyzji Hellersteina, że badacze "rzucą się na te dokumenty jak wygłodniałe wilki".
Jednak decyzja nie jest prawomocna. Rząd USA wciąż może się od niej odwołać, lecz nie zajął jeszcze w tej sprawie oficjalnego stanowiska.
Autor: fil\mtom / Źródło: CBS
Źródło zdjęcia głównego: wikipedia commons | Roger Higgins