Dr Tymoteusz Zych, wiceprezes Ordo Iuris, zasiada w radzie Narodowego Instytutu Wolności, który zajmuje się przyznawaniem dotacji organizacjom pozarządowym. Ten sam dr Tymoteusz Zych jest prezesem Ośrodka Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego - organizacji, która takie dotacje otrzymuje. Dr Zych nie widzi w tym nic złego.
Jak na przedstawicielkę opozycji atakującej obecny rząd, Hanna Gill-Piątek nie bryluje na sejmowej mównicy. Jest za to rekordzistką w składaniu poselskich interpelacji do przedstawicieli rządu. Jedna z 835 (stan na 8 września 2020 roku) pisemnych interwencji, jakie od początku IX kadencji Sejmu złożyła posłanka, dotyczyła wsparcia finansowego, które z budżetu państwa otrzyma Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego.
198 400 zł trafi do tej organizacji na stworzenie fact-checkingowego portalu odfejkuj.pl. "Jedno razi każdego uczciwego państwowca. Czemu od 2018 r. członkiem Rady Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, który jest instytucją udzielającą rzeczonego wsparcia, a zarazem prezesem Ośrodka Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego z siedzibą w Warszawie, który jest beneficjentem programu, jest ta sama osoba - dr Tymoteusz Zych, wiceprezes Ordo Iuris?" - pyta posłanka w piśmie z 20 lipca 2020 roku do premiera Mateusza Morawieckiego.
I zadaje kolejne pytanie: "Czy w opinii Pana Premiera nie jest to zachowanie o charakterze korupcyjnym?".
Kwota, jaką w swojej interpelacji wymieniła posłanka to zaledwie 10 procent łącznej kwoty dotacji, jakie w ciągu dwóch ostatnich lat - w czasie gdy Tymoteusz Zych zasiada w Radzie NIW - otrzymały fundacje i stowarzyszenia z nim związane.
Dr nauk prawnych Tymoteusz Zych jest bowiem prezesem OAPGS im. Cegielskiego, w którym wiceprezesem jest dr nauk prawnych Jerzy Kwaśniewski - prezes znanej z propozycji zaostrzania prawa antyaborcyjnego i Kodeksu karnego Fundacji Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, w którym z kolei dr Zych jest wiceprezesem.
Tylko oni są w zarządach obu tych organizacji. Obaj mają też powiązania z innymi organizacjami pozarządowymi.
Społeczeństwo obywatelskie
Instytucją rozdzielającą niemałe budżetowe pieniądze na działalność organizacji pozarządowych jest Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Wcześniej istniał Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO). Do 2016 r. środki dla organizacji pozarządowych rozdzielał odpowiedni departament ministerstwa pracy. Teraz, po zmianach w 2016 r. ustawy o grach hazardowych, powstał Fundusz Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Na ten fundusz przekazywanych jest 4 procent wpływów z dopłat do gier. Z tego właśnie funduszu Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, powołany ustawą z 15 września 2017 r., rozdziela w formie dotacji środki finansowe dla organizacji pozarządowych.
Nadzór nad NIW sprawuje przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego - to wicepremier i minister kultury Piotr Gliński. Do jego kompetencji należy powoływanie dyrektora instytutu na pięcioletnią kadencję.
NIW zarządza kilkoma programami wsparcia - dwa podstawowe, z których do organizacji społecznych trafia najwięcej pieniędzy, to Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich. 10-letni budżet FIO do 2030 roku ma wynieść około 800 mln zł, budżet PROO - 585 mln zł, co, jak szacują eksperci NIW, pozwoli na dofinansowanie około 12 tysięcy organizacji.
Dotacje udzielane są po rozstrzygnięciu konkursów ogłaszanych przez dyrektora NIW. Program FIO dotyczy trzech priorytetów: aktywne społeczeństwo; aktywni obywatele; silne organizacje pozarządowe. W programie PROO organizacje otrzymują dofinansowanie na swoją podstawową działalność statutową, na gromadzenie kapitału żelaznego, tworzenie mediów obywatelskich czy think tanków.
Każdy wniosek jest oceniany niezależnie od siebie przez dwóch ekspertów. NIW ma w swojej bazie ponad 200 zewnętrznych ekspertów, wyłanianych w drodze otwartego naboru. Wnioski, które zostają zakwalifikowane do listy rankingowej ocenia panel ekspertów, powoływany przez dyrektora NIW. Ta grupa ekspertów tworzy listę wniosków do realizacji, którą ostatecznie zatwierdza dyrektor NIW.
W 2020 roku NIW miał do rozdysponowania na dotacje z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich i na Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich ponad 100 mln zł. Np. Fundacja Court Watch Polska, monitorująca działalność sądów w Polsce, otrzyma 199 900 zł dotacji, Fundacji ePaństwo, działającej na rzecz jawności życia publicznego, przyznano 482 896 zł dofinansowania.
Nad działalnością NIW czuwa 11-osobowa rada, powoływana przez premiera na trzyletnią kadencję. Rada, której członkom nie przysługuje wynagrodzenie za udział w jej pracach, m.in. opiniuje roczne sprawozdania z działalności oraz sprawozdania finansowe NIW, projekty programów wsparcia i regulaminy poszczególnych konkursów. Z dostępnych na stronach Instytutu protokołów posiedzeń rady, a także z wykazu podjętych uchwał nie wynika, by członkowie rady kwestionowali konkretne rozstrzygnięcia dotyczące kwot przyznanych dotacji dla konkretnych organizacji.
Rozwój instytucjonalny
Gdy 22 stycznia 2018 roku Tymoteusz Zych przyjmował z rąk premiera Mateusza Morawieckiego nominację do Rady Narodowego Instytutu Wolności, był już wiceprezesem Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris. W momencie, gdy Zych wchodził do Rady NIW, Instytut Ordo Iuris wkraczał w szósty rok działalności.
Fundacja - bo taki status prawny ma Ordo Iuris - powstała w 2013 r. Jej najbardziej znaną inicjatywą był projekt ustawy o całkowitym zakazie aborcji, łącznie z odpowiedzialnością karną dla każdego - włącznie z matką - kto jest zaangażowany w czynności związane z aborcją. Sejm w październiku 2016 r. odrzucił ten projekt.
Instytut Ordo Iuris zaczynał swoją działalność w 2013 roku z budżetem niespełna 60 tys. zł. To wiemy ze sprawozdania finansowego, które jako fundacja ma obowiązek składać co roku do Krajowego Rejestru Sądowego. Nie ma natomiast obowiązku publikowania sprawozdań o finansach. Jednak Ordo Iuris zamieszcza te sprawozdania na swojej stronie internetowej.
Dwa lata po rozpoczęciu działalności, w 2015 roku, Ordo Iuris miał już przychody z darowizn w wysokości 1,7 mln. W 2016 roku, gdy toczył batalię o zakaz aborcji, Ordo Iuris, jak wynika ze sprawozdania finansowego, otrzymał z darowizn ponad 3,3 mln zł. Koszty działań statutowych, w tym wynagrodzenia dla zarządu i 16 pracowników, wyniosły prawie 2,3 mln zł.
W 2017 r. instytut miał jeszcze większe przychody: 3,8 mln zł - wyłącznie z darowizn. Zatrudniał 21 pracowników. Koszty działalności wyniosły w sumie 3,1 mln. W 2018 przychody to już prawie 4,5 mln, a koszty 3,1 mln zł; w roku 2019 - przychody to 6,4 mln, koszty - ponad 4,9 mln zł.
W 2019 roku fundacja zatrudniała 23 osoby, wynagrodzenie dwóch członków zarządu (prezesa i wiceprezesa, dane za 2018 r.) wynosiło 146 200 zł rocznie.
Na co wydaje Ordo Iuris? Podstawowa działalność to Program Interwencji Procesowej. W 2016 r. prawnicy Ordo Iuris byli zaangażowani w 30 postępowań sądowych, w 2018 r. udzielili porad i odpowiedzi na 570 próśb o pomoc prawną, reprezentowali swoich mocodawców w ponad 370 sprawach.
W 2018 roku Instytut Ordo Iuris wydał ponad 100 opinii i 56 ekspertyz, zaproponował poprawki i projekty 11 ustaw, wydał sześć książek, pięć broszur informacyjnych, jedno czasopismo naukowe. Zorganizował jedną konferencję ogólnopolską i dwie międzynarodowe oraz 17 konferencji prasowych.
Prezes - wiceprezesem, wiceprezes – prezesem
Publicznie dostępne sprawozdania Ordo Iuris jako źródło przychodów podają darowizny, nie wymieniając żadnych darczyńców. Zarówno Kwaśniewski, jak i Zych nie chwalą się tym, że prowadzona przez nich Fundacja Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego pełną garścią czerpie z budżetu, nadzorowanego przez NIW. I to w czasie, gdy w radzie NIW zasiada prezes OAPGS Tymoteusz Zych. On sam nie widzi w tym nic złego.
- Zasiadam w organie ustawowym, który nie ma żadnego pośredniego i bezpośredniego związku z procesem dystrybucji środków przez NIW dla organizacji społecznych - wyjaśnia Tymoteusz Zych reporterowi programu "Czarno na białym". Tłumaczy, że do rady Narodowego Instytutu Wolności został powołany przez wicepremiera Piotra Glińskiego. Jej kompetencje, jak przypomina, są opisane w ustawie o NIW, a dotyczą m.in. opiniowania aktów prawnych dotyczących organizacji pożytku publicznego. - To jest miejsce, gdzie kształtuje się polityka państwa wobec społeczeństwa obywatelskiego - podkreśla wiceprezes Ordo Iuris. - W radzie zajmuję się takimi sprawami, jak konsultacje dotyczące programów wspierania wolontariatu, harcerstwa i innych programów na rzecz organizacji pozarządowych - dodaje Tymoteusz Zych.
W 2019 r. ośrodkowi przyznano 285 088 zł dotacji z programu na rozwój obywatelskich think tanków i 700 000 zł (maksymalna dotacja) z programu wsparcia działań misyjnych.
W 2020 r. NIW przyznał ośrodkowi im. Cegielskiego 372 460 zł dotacji na "rozwój zaplecza fundraisingowego" oraz 198 400 zł na portal odfejkuj.pl, o czym w swojej interpelacji napisała posłanka Gill-Piątek.
W sumie daje to kwotę 1 555 948 zł do wykorzystania do 2021 r.
Młodzi Ormianie i koronawirus
Kolegą Tymoteusza Zycha z zarządu Ośrodka im. Cegielskiego jest Bartosz Lewandowski - dyrektor Centrum Interwencji Procesowej Ordo Iuris. Prowadzi kancelarię prawną, jego wspólnik jest zaś przewodniczącym Stowarzyszenia Młodzieży Ormiańskiej. W ramach wsparcia w zakresie przeciwdziałania skutkom COVID-19 organizacja ta otrzymała z NIW 49 955 zł na "przeciwdziałanie epidemii w społeczności mniejszości narodowej".
Młodzi Ormianie dostaną też jeszcze jedną dotację - 196 900 zł z programu "Rozwój instytucjonalny lokalnych organizacji strażniczych i mediów obywatelskich".
Współpraca konfederacka
Dr Zych - prezes Fundacji Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych, wiceprezes Ordo Iuris - jest także wiceprezesem zarządu w Związku Stowarzyszeń "Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej". Zarejestrowana w marcu 2017 r. organizacja - ma ten sam adres siedziby, co Ośrodek im. Cegielskiego - ma zajmować się m.in. koordynacją działalności polskich organizacji pozarządowych zaangażowanych w ochronę praw i swobód obywatelskich oraz propagowanie postaw obywatelskiej aktywności i odpowiedzialności, w upowszechnianie zasad dobrego rządzenia, przejrzystości w życiu publicznym, społecznej kontroli nad instytucjami zaufania publicznego, dostępu obywateli do informacji, pomocy prawnej i wymiaru sprawiedliwości.
W 2019 roku z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich związek otrzymał 268 200 zł dotacji na działalność. Obecnie NIW przyznał mu 200 000 zł dofinansowania na "Wzmocnienie i rozwój portalu branżowego dla NGO Aktywiusz.pl".
Związek zrzesza 52 organizacje, w tym Ordo Iuris, Ośrodek im. Cegielskiego, Podlaski Instytut Rzeczpospolitej Suwerennej. Na listach z dotacjami, przyznanymi w roku 2019 i 2020 przez Narodowy Instytut Wolności odnajdujemy 18 organizacji należących do KIPRP, w tym sześć, dla których łączna kwota dotacji przekroczyła milion złotych.
To znany już Ośrodek im. Cegielskiego, a także: - Fundacja im. Janusza Kurtyki - 1 319 112 zł dotacji; - Podlaski Instytut Rzeczpospolitej Suwerennej - 1 299 791 zł; - Fundacja Scytia - 1 156 580 zł; - Stowarzyszenie na rzecz Inicjatyw Lokalnych Lornetka - 1 131 200 zł; - Fundacja Inicjatyw Młodzieżowych - 1 033 000 zł.
Trzeba zaznaczyć, że stworzona przez zajmującą się jawnością życia publicznego Fundację ePaństwo strona rejestr.io, generująca na podstawie wpisów z KRS powiązania między różnymi podmiotami, nie wskazuje na powiązania osobowe między tymi organizacjami.
Powiązani, ale bez dotacji
Nazwiska Kwaśniewski i Zych pojawiają się w kilku innych organizacjach, które jak dotąd nie otrzymały dofinansowania z Narodowego Instytutu Wolności. Ustawa o fundacjach nie zabrania zasiadania w kilku organizacjach naraz.
Mecenas Kwaśniewski zasiada również w radzie Fundacji Instytut Ochrony Danych Osobowych w Kościele Katolickim Bona Fama, jest też członkiem komisji rewizyjnej Stowarzyszenia Kultury Chrześcijańskiej im. Piotra Skargi - to wydawnictwo, prowadzące także portal internetowy pch24.pl.
Obu można odnaleźć w zarządzie Fundacji Edukacja Do Wartości. Mieści się w tym samym budynku co kancelaria prawna Jerzego Kwaśniewskiego i jego wspólnika Grzegorza Parchimowicza. W radzie Edukacji Do Wartości zasiada prawniczka Ordo Iuris Karolina Pawłowska, która równocześnie jest w radzie Fundacji Konfederacja Kobiet Rzeczypospolitej Polskiej. W tej samej radzie jest Katarzyna Zych, prezeska Fundacji na rzecz Wspierania Rodzicielstwa Rodzina Blisko i - jak pisze o sobie na stronie fundacji - "żona Tymka".
W budynku, w którym znajduje się Fundacja Edukacja Do Wartości swój adres ma także Fundacja na rzecz Rzetelnej Debaty Publicznej, wydawca portalu fact-checkingowego sprawdzimy.info. Według "Gazety Wyborczej", na czele portalu stoją dwaj pracownicy Ordo Iuris - Michał Bruszewski, odpowiedzialny za komunikację i Dominik Jabs - odpowiedzialny za fundraising. Sprawdzimy.info ma ten sam adres co Ośrodek Analiz im. Cegielskiego, który ma do wykorzystania 198 tys. zł dotacji na portal fact-checkingowy pod nazwą odfejkuj.pl.
W sercu Powiśla
Na warszawskim Powiślu znajduje się niewielka ulica, której patronem jest wybitny przedwojenny aktor i reżyser Stefan Jaracz. Na jednym końcu tej ulicy ma siedzibę założony przez Jaracza Teatr Ateneum, na drugim końcu – jest narożny budynek pod numerem 10.
Tu swoje siedziby mają: - spółka adwokacka Parchimowicz-Kwaśniewski; - Fundacja Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. H. Cegielskiego; - Fundacja Edukacja Do Wartości; - Fundacja na rzecz Rzetelnej Debaty Publicznej; - Związek Stowarzyszeń Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej.
Tylko siedziba Instytutu Ordo Iuris znajduje się w innym miejscu Warszawy.
Brak podstawy prawnej - wicepremier odpowiada
Po pięciu tygodniach od wysłania interpelacji posłanka Gill-Piątek doczekała się odpowiedzi wicepremiera Piotra Glińskiego. Szef Komitetu Pożytku Publicznego wyjaśnił, że "dr Tymoteusz Zych nie uczestniczył w którymkolwiek z etapów oceny wniosku pn. 'Odfejkuj - portal fact checkingowy', który został złożony przez Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego z siedzibą w Warszawie". Ocenę tego wniosku przeprowadziło, zgodnie z regulaminem konkursu, dwóch ekspertów zewnętrznych.
W swojej odpowiedzi prof. Gliński dodaje, że "członkowie Rady NIW-CRSO nie są w żaden sposób zaangażowani w proces oceny wniosków, podpisywania umów czy rozliczania dotacji, a biorą udział jedynie w procesie zatwierdzania regulaminów konkursów, działając jako członkowie organu kolegialnego".
Wicepremier podkreśla, że nie ma podstawy prawnej "na pozbawienie organizacji pozarządowych prawa uczestnictwa w konkursach organizowanych przez NIW-CRSO ze względu na powiązania osobowe ich członków z Radą NIW-CRSO. Narodowy Instytut nie ma kompetencji do wprowadzania ograniczeń w tym zakresie" - stwierdza Piotr Gliński.
W przygotowaniu materiału korzystaliśmy z narzędzia rejestr.io
Autorka/Autor: Piotr Jaźwiński
Źródło: Konkret24
Źródło zdjęcia głównego: tvn24