Publikacja wyroku TK z 9 marca to "warunek konieczny", by znaleźć wyjście z trwającego kryzysu - to najważniejszy wniosek, jaki znalazł się w ostatecznej opinii Komisji Weneckiej dotyczącej Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto w opinii znalazły się też m.in. rekomendacje dla zmian w polskiej konstytucji.
Ostateczna opinia Komisji przyjęta w piątek po południu liczy w sumie 25 stron.
Znalazł się w niej opis zmian w polskim TK, diagnoza sytuacji oraz rekomendacje dotyczące tego, jak rozwiązać obecny spór i uniknąć podobnego kryzysu w przyszłości.
Cały dokument, sporządzony w języku angielskim, to 144 punkty. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
Punkt 107. Ilu sędziów ma dziś Trybunał
W jednym z punktów opinii Komisja stwierdza, że obecnie Trybunał składa się z 12 sędziów orzekających.
Oprócz nich jest także trzech sędziów wybranych przez poprzedni Sejm w listopadzie ub. roku (niezaprzysiężonych) oraz trzech wybranych przez Sejm obecnej kadencji w grudniu ub. roku (zaprzysiężonych przez prezydenta Dudę).
"Grudniowych wyborów dokonano wbrew zakazowi wyboru nowych sędziów, jaki wobec Sejmu wystosował Trybunał" - czytamy w opinii.
Komisja zaznacza, że prezydent zwlekał z zaprzysiężeniem pierwszej trójki z uwagi na wątpliwości dotyczące legalności ich wyboru, jednak "można odnieść wrażenie", że nie miał ich w stosunku do wyboru tzw. grudniowych sędziów.
"Art. 137a (czerwcowej ustawy o TK - red.), mówiący o wyborze następców dla sędziów, których mandaty wygasły w 2015 r., był przedmiotem oczekującej na rozpatrzenie przez Trybunał sprawy. Mimo to prezydent zaprzysiągł sędziów, nie czekając na wyrok Trybunału" - przypomina Komisja.
Punkt 108. Złożenie przysięgi przez sędziego TK ma charakter ceremonialny
"Eksperci rządowi dowodzą, że ta przysięga jest czynnikiem decydującym w zakresie ważności wyboru sędziów" - czytamy w opinii.
Tymczasem według Komisji nie jest to konieczne. Jako przykład wskazano inne przepisy w polskim prawie, które traktują przysięgę np. nowych parlamentarzystów lub członków rządu wyłącznie jako czynność techniczną.
"Przyjęcie przysięgi przez prezydenta jest niezaprzeczalnie ważne, będąc widocznym znakiem lojalności wobec konstytucji, ale pełni funkcję przede wszystkim ceremonialną" - tłumaczy Komisja.
Punkt 109. Początkiem kadencji sędziego TK jest moment wyboru
W kolejnym punkcie Komisja przypomina, że według wyroku Trybunału z 9 grudnia ub. roku "początkiem kadencji sędziów TK jest moment ich wyboru przez Sejm (z zastrzeżeniem przypadku gdy wyboru dokonano jeszcze przed wakatem), a nie moment złożenia uroczystej przysięgi".
Równocześnie dodano, że "wyrok ten należy poszanować", bo to Trybunał - a nie prezydent - jest ostatecznym arbitrem decydującym o tym co jest, a co nie jest zgodne z konstytucją.
"Prezydent RP oraz inne organy państwowe odpowiadają za wdrożenie i wykonanie wyroków TK" - podkreśla Komisja.
Punkt 114. Nowy parlament musi uszanować decyzje poprzedniego
Dalej Komisja zaznacza, że nowy parlament nie może być ograniczony w podejmowaniu decyzji pojawiających się w trakcie jego kadencji.
"Pomimo tego, że skład Parlamentu zmienia się po wyborach, to nowy Parlament nie może być pozbawiony władzy w zakresie podejmowania swoich własnych decyzji w sprawach pojawiających się w trakcie jego kadencji. Stałoby to w sprzeczności z zasadami demokracji, gdyby Parlament mógł wybierać urzędników publicznych, w tym sędziów, z dużym wyprzedzeniem - nawet jeśli wakat na stanowisku miałby pojawić się już podczas kadencji następnego Parlamentu" - zaznacza Komisja.
"Vice versa, nowy parlament musi uszanować decyzje poprzedniego w zakresie wyboru urzędników publicznych" - stwierdzono.
Tym samym Komisja negatywnie oceniła nadmiarowy wybór dwóch dodatkowych sędziów TK przez Sejm poprzedniej kadencji, do czego doszło w listopadzie, oraz wybór trzech nowych sędziów Trybunału (w miejsce już poprawnie wybranych trzech) dokonany przez obecny Sejm.
Punkty 140 i 141. Rekomendacje dla zmian w konstytucji
Komisja podkreśla, że w obecnych okolicznościach to nie jest dobry moment na zmiany w polskiej konstytucji.
Gdyby jednak miało do nich dojść, rekomenduje ona, by Sejm wybierał sędziów TK kwalifikowaną większością 2/3 (dziś jest to zwykła większość). Taką propozycję zmian w konstytucji złożył klub Kukiz'15.
Alternatywnym rozwiązaniem - według Komisji - może być to, by kandydatów na sędziów Trybunału wskazywali przedstawiciele trzech władz: Prezydent RP, Sejm oraz władza sądownicza. Każde z nich typowałoby 1/3 składu sędziowskiego.
"Oczywiście także w tym systemie ważny byłby parlamentarny czynnik, by sędziów wybierano kwalifikowaną większością" - dodaje Komisja.
Punkt 143. Warunkiem koniecznym dla rozwiązania kryzysu jest publikacja wyroku TK z 9 marca
Według Komisji odmowa publikacji i wykonania wyroku TK z 9 marca tego roku byłaby nie tylko sprzeczna z zasadą praworządności, ale doprowadziłaby także do "bezprecedensowego, dalszego pogłębienia kryzysu konstytucyjnego".
"Nie tylko polska konstytucja, ale także europejskie standardy wymagają, by wyroki Trybunału Konstytucyjnego były szanowane" - stwierdza Komisja, która dodaje, że publikacja wyroku - którego odmawia rząd Beaty Szydło - jest "warunkiem koniecznym" dla znalezienia wyjścia z trwającego kryzysu.
Autor: ts/ja / Źródło: tvn24.pl