Cenne pamiątki społeczności tatarskiej są już dostępne w sieci. "Najstarsze pochodzą z XIX wieku"

W 2015 roku w Kruszynianach, gdzie mieści się m.in. zabytkowy meczet i mizar (muzułmański cmentarz), powstało Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich. Przez te kilka lat działalności udało mu się zgromadzić liczne zbiory z całej Polski. Jak mówi przewodniczący Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Kruszynianach Bronisław Talkowski – są to rodowe archiwalia polskich Tatarów z XIX a czasem z XVIII wieku.

- Dlatego tak ważne jest, by zostały zachowane, a w naszym centrum opiekujemy się tymi pamiątkami – mówi, dodając, że gmina cały czas nosiła się z myślą digitalizacji zbiorów.

Dzięki wspólnemu projektowi z Fundacją Tatarskie Towarzystwo Kulturalne i Fundacją M.I.A.S.T.O. Białystok, który otrzymał wsparcie z ministerstwa kultury w wysokości blisko 75 tys. zł, udało się zdigitalizować pierwsze ponad cztery tysiące obiektów.

- Najstarsze pochodzą z XIX wieku. Materiały dostępne są na stronie internetowej centrum – zaznacza Bronisław Talkowski.

Jak mówi prezeska Fundacji Tatarskie Towarzystwo Kulturalne Róża Chazbijewicz, pomysł na projekt powstał już kilka lat temu.

- Chcieliśmy w ten sposób pokazać, zarchiwizować i udostępnić większemu gronu te wszystkie materiały w zakresie historii, tradycji, kultury i osadnictwa Tatarów - dodaje.

Ocenia, że projekt przyczyni się też do promocji ważnego miejsca, jakim jest centrum kultury tatarskiej w Kruszynianach.

Jako pierwsze zdigitalizowano obiekty, które prezentowane są w centrum w gablotach. Jak powiedziała Chazbijewicz, podzielono te materiały na kategorie: religię, kulturę i obiekty społeczne, z życia mieszkańców. Dodała, że w związku z tym, że większość materiałów przekazywanych do centrum, pochodzi od społeczności tatarskiej, zwracano też uwagę, które materiały można digitalizować i udostępniać.

Wśród materiałów, które udostępniono cyfrowo znalazły się m.in. pisane ręcznie Korany z XIX wieku i chamaiły, czyli muzułmańskie modlitewniki.

- Rękopiśmiennictwo jest ważnym i bardzo cennym działem w historii Tatarów. Dlatego bardzo ważne było to, aby móc tę część zbiorów udostępnić – zaznacza Róża Chazbijewicz .

Zdigitalizowano też różne księgi metrykalne: azanów (czyli uroczystości nadania imienia), ślubów i pogrzebów. Udostępniono też m.in. kroniki prowadzone w różnych okresach, a opisujące życie Tatarów w Kruszynianach i okolicach. Są też czasopisma oraz – wydawane niegdyś - skrypty, a także zdjęcia, które datowane są na koniec XIX wieku.

Zdigitalizowane materiały to tylko niewielka część tego, co jest w zbiorach. Projekt ma być w tym roku kontynuowany.

Historia osadnictwa tatarskiego na ziemiach dawnej RP ma ponad 600 lat. Jako datę dobrowolnego osadnictwa tatarskiego w Wielkim Księstwie Litewskim i Rzeczypospolitej Jan Długosz podaje rok 1397. Na ziemie polskie Tatarzy przynieśli ze sobą islam. Już jednak w XVI-XVII wieku zatracili swój język i wiele obyczajów, nazwiska rodowe uległy spolszczeniu.

Według szacunków Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP, Polaków wyznających islam jest około pięć tysięcy. Głównie są to właśnie polscy Tatarzy. W ostatnim spisie powszechnym (dokładnych danych ze spisu z 2021 roku jeszcze nie ma) przynależność do tatarskiej mniejszości etnicznej zadeklarowało dwa tysiące osób.