Przeszło dwukrotnie większe koszty, niepotrzebne wydatki i znaczne opóźnienia. Druzgocący raport NIK w sprawie przekopu Mierzei Wiślanej

- Program przekopu przez Mierzeję Wiślaną już na etapie planowania nie miał szans na pełne osiągnięcie w zaplanowanym czasie głównego celu inwestycji, czyli zapewnienia bezpieczeństwa i wzrostu gospodarczego w regionie - przekazuje prezes Najwyższej izby Kontroli Marian Banaś w raporcie na temat wykonania inwestycji.

Jak dodaje, "jej wartość znacznie przekroczyła granicę opłacalności", a minister ds. gospodarki morskiej nie poinformował o tym Rady Ministrów, podkreślając, że "swój nadzór nad całością programu sprawował nierzetelnie."

- Mało tego minister usprawiedliwiał wadliwe decyzje wykonawcy, dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni. Ten ostatni, wprowadzony w błąd przez ministra, przekroczył uprawnienia i zaciągnął wielomilionowe zobowiązania przewyższające budżet całego programu - przekazał Banaś.

Minister ds. gospodarki morskiej decyzje miał usprawiedliwać "dbałością o bezpieczeństwo regionu".

Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni według NIK zaciągnął zobowiązania przewyższające budżet o ponad 157,6 mln zł. - Wydawał również publiczne pieniądze na cele nie służące jego realizacji - informuje Banaś. Według NIK chodzi o "wiele milionów złotych".

Wartość programu, pierwotnie wynosząca 880 milionów złotych, do dnia zakończenia kontroli (czyli do końca kwietnia 2023 roku) zdążyła wzrosnąć o 125 procent, do blisko 2 miliardów złotych.

Do tego dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni dopuścić miał też do potężnych opóźnień w realizacji kolejnych etapów inwestycji.

Przekop Mierzei Wiślanej miał służyć zapewnieniu bezpieczeństwa regionu i wzrostowi społeczno-gospodarczemu poprzez ustanowienie drogi wodnej, umożliwiającej swobodny i całoroczny dostęp statków morskich do Elbląga jako morskiego portu Unii Europejskiej. W tym celu przewidziano budowę kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną wraz z infrastrukturą towarzyszącą, budowę toru wodnego od Zatoki Elbląskiej do wybranej lokalizacji kanału i modernizację wejścia do Portu Elbląg (od Zalewu Wiślanego do mostu w Nowakowie).

Jak informuje NIK, gdy w 2016 roku rząd PiS przyjmował wieloletni program inwestycji, nie ujęto w nim zadań niezbędnych do osiągnięcia zdolności przeładunkowej portu w Elblągu, która była przedmiotem wcześniejszych analiz społeczno-ekonomicznych. Tym samym "nie było możliwe pełne osiągnięcie celu głównego w postaci zapewnienia bezpieczeństwa regionu i umożliwienia wzrostu społeczno-gospodarczego".

NIK podkreśla, że do zakończenia niezbędnych prac infrastrukturalnych w porcie w Elblągu nie będą tam mogły zawijać statki morskie, z myślą o których przygotowano program, a więc jednostki o zanurzeniu do 4,5 metrów, długości do 100 metrów (180 metrów w przypadku barek) i szerokości do 20 metrów. W tym czasie konieczne będzie również kosztowne utrzymanie infrastruktury wybudowanej w ramach programu, które według danych z 2016 roku ma w latach 2023–2025 pochłonąć 4,45 mln zł rocznie.

"Według analizy ekonomicznej sporządzonej w 2016 roku na zlecenie Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni granica opłacalności przedsięwzięcia została przekroczona już przy 20-procentowym wzroście kosztów jego realizacji" - podaje NIK.

Tymczasem według izby, już czerwcu 2019 roku, czyli cztery miesiące przed podpisaniem pierwszej umowy budowlanej, minister wiedział, że wartość inwestycji wzrośnie o ponad 100 procent. Potem natomiast nie informował rządu o przekroczeniu pułapu opłacalności.

Minister zdaniem NIK nie określił w sposób realny niezbędnego zakresu rzeczowego i finansowego inwestycji. Opierał się na nierzetelnych założeniach opracowanych przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, który posługiwał się nie aktualnymi danymi.

"To jedna z przyczyn znacznego zwiększenia nakładów na sfinansowanie Programu i wydłużenia czasu jego realizacji" - podaje NIK.

Dyrektor urzędu zdaniem NIK we właściwie przygotował dokumentację niezbędną do uzyskania zezwoleń na realizację zadań inwestycyjnych. Tyle, że nierzetelnie miał sporządzić część dokumentacji przetargowej oraz projekty i plany finansowe.

Jak podaje NIK, zespół, którego celem było przygotowanie i realizacja programu, został powołany z trzyletnim opóźnieniem. Co więcej, zakres odpowiedzialności członków zespołu został określony dopiero ponad pół roku po jego powołaniu.

Kolejny zarzut NIK dotyczy wydawania środków z budżetu inwestycji na cele niesłużące jego realizacji. Przykładem ma być zakup przez dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni za około 116,5 miliona złotych pogłębiarki, z której nie korzystano podczas prac.

NIK zarzuca też dyrektorowi urzędu brak odpowiedniego nadzoru nad inwestycją. Brak właściwych narzędzi do nadzoru - zdaniem izby - doprowadził do tego, że poszczególne prace rozpoczynały się i dobiegały końca niezgodnie z zaplanowanymi terminami.

"Na 161 zadań aż 160 rozpoczęto z opóźnieniem sięgającym od 1 do 2017 dni, a 159 zadań ukończono ze zwłoką (według stanu na koniec 2022 roku) od 2 do 1843 dni" - informuje NIK.