Wracają żółwie, małże, traszki, kumaki i bieliki. Zniszczona delta Nidy znów tętni życiem

W ramach odtwarzania śródlądowej delty Nidy w województwie świętokrzyskim udało się też ponownie zgromadzić tam około dwóch milionów metrów sześciennych wody. Projekt "Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy" realizuje Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Projekt otrzymał dofinansowanie z Programu LIFE Komisji Europejskiej od 2019 roku.

Głównym założeniem jest przywrócenie unikalnych walorów przyrodniczych delty Nidy, które w wyniku błędnie przeprowadzonych prac melioracyjnych w latach 80. i 90. ubiegłego wieku, zostały poważnie naruszone.

- Najważniejszym działaniem, które udało się zrealizować to poprawa warunków hydrologicznych śródlądowej delty rzeki Nidy. Prace obejmowały udrożnienie cieków wodnych, rewitalizację rozlewisk, a także rewitalizację starorzeczy. Łącznie udrożniliśmy 12 km cieków wodnych, odnowiliśmy 19 obiektów infrastruktury hydrotechnicznej. Udało nam się przeprowadzić rewitalizację rozlewisk o powierzchni 10 hektarów, a także rewitalizację starorzeczy o długości 5 kilometrów – powiedział kierownik projektu Piotr Wilk.

Obszar delty, na którym realizowane są działania to około 400 hektarów. - Widzimy już efekty przeprowadzonych prac. Udało nam się przywrócić właściwy reżim hydrologiczny tego obszaru, gromadzimy dzięki temu około dwóch milionów metrów sześciennych wody. Dla porównania zalew w podkieleckiej Cedzynie magazynuje około 1,5 mln metrów sześciennych, to pokazuje skalę działań. Nasi partnerzy, którzy prowadzą bieżący monitoring hydrologiczny i przyrodniczy tego obszaru, potwierdzili, że przygotowane siedliska okazały się bardzo szybko przyciągać ryby występujące w Nidzie, a co najważniejsze ryby są w stanie pokonywać wszystkie przepusty, które wykonaliśmy w ramach projektu. Przygotowane siedliska zapewniają im skuteczne miejsca rozrodu na terenie delty śródlądowej – zaznaczył przyrodnik.

Dodatkowo w ramach projektu zostały wykonane stawiki dla płazów – traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego. - Nasi partnerzy przyrodnicy z Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie od 2021 roku wypuszczają do środowiska naturalnego wyhodowane osobniki traszek. Podczas prowadzonych badań potwierdzono, że płazy doskonale radzą sobie w stworzonych dla nich warunkach, stwierdzono liczne obserwacje złożonych jaj i odłowy larw tego gatunku – dodał.

Kolejnym zadaniem realizowanym w ramach projektu jest ochrona gatunków podlegających ochronie ścisłej m.in. żółwia błotnego. Docelowo na terenie śródlądowej delty Nidy ma zostać wypuszczonych 150 żółwi błotnych, które będą sprowadzone z Poleskiego Parku Narodowego. Pierwsza partia młodych żółwików jest już w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Czytaj też: Setki zabitych piskląt kormoranów na Jeziorze Tonowskim. Przyrodnicy widzą w tym winę człowieka

Jednocześnie kontynuowane będą działania związane z reintrodukcją i restytucją innych gatunków chronionych m.in. skójki gruboskorupowej (gatunek małża słodkowodnego), zatoczka łamliwego (gatunek słodkowodnego ślimaka) i poczwarówki jajowatej i zwężonej (gatunek lądowego ślimaka).Na terenie delty Nidy jesienią tego roku zaobserwowano także parę bielików. - Mamy nadzieję, że przeprowadzone prace hydrologiczne, które przyczyniły się do zwiększenia bazy pokarmowej dla tego gatunku, spowodują, że para ta zostanie z nami na stałe – podkreślił przyrodnik.

Istotnym działaniem było również przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk łąkowych. Realizujemy to działanie poprzez wypas bydła. - W ramach projektów kupiliśmy ponad 30 sztuk bydła rasy hereford i polska czerwona, posiadamy także stado koników polskich. Monitoring botaniczny również potwierdził skuteczność tego działania m.in. wzrost różnorodności siedliskowej i gatunkowej obszarów, na których wypasamy zwierzęta – powiedział.

W ramach projektu w przyszłym roku powstaną trzy ścieżki przyrodnicze wraz z infrastrukturą turystyczną. Wszystkie trasy będą miały początek w powstałym Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach. - W ramach tego projektu powstanie także m.in. czatownia do obserwacji ptaków i wieża widokowa – poinformował.

Istotnym działaniem będzie także przywrócenie właściwych stosunków wodnych w lasach łęgowych w kompleksie leśnym Młodzawy. Powstała już dokumentacja projektowa. Prace będą tam polegać na konserwacji istniejących rowów melioracyjnych oraz na budowie zastawek regulujących właściwy przepływ wody.

Projekt jest realizowany przy współpracy z Instytutem Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie i Lasami Państwowymi – Nadleśnictwem Pińczów. Jego zakończenie jest planowane na koniec przyszłego roku. Budżet projektu to ponad 23 mln zł.

Śródlądowa delta rzeki Nidy stanowi jeden z najbogatszych przyrodniczo obszarów w Europie. Układ zlewni Nidy powoduje, że rzeka zbiera dużo wody w Górach Świętokrzyskich. Zwalnia bieg, wpływając na rozległy, płaski i wypełniony piaskami teren zamknięty Garbem Pińczowskim. Powstały w ten sposób układ rzeźby terenu od dawna sprzyjał powstawaniu rozlewisk.

W obszarze delty Nidy występuje m.in. około 170 gatunków ptaków, 19 gatunków mięczaków umieszczonych na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce oraz około 40 gatunków ryb.

Wiedza o tym obszarze jest popularyzowana w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach w gminie Kije w pobliżu starorzeczy Nidy. Główną atrakcją ośrodka jest "Nidarium" – akwarium o pojemności około 25 tys. litrów, pokazujące życie w środowisku Nidy. Można w nim zobaczyć wszystkie gatunki flory i fauny, które żyją w Nidzie. Największą rybą jest brzana osiągająca około 80 cm. Są też ławice malutkich ryb jak różanki i cierniki, łącznie kilkaset okazów. W ośrodku przygotowano także dwa mniejsze akwaria, w których prezentowane są kumaki nizinne, traszki grzebieniaste i żółw błotny, czyli gatunki naturalnie występujące w starorzeczach Nidy.