Po tragicznym trzęsieniu ziemi państwo znane jako Birma lub Mjanma znów znalazło się na ustach całego świata. Obie nazwy tego jednego z największych państw Azji pojawiają się równie często, jednak która właściwie jest lepsza? Wyjaśniamy, skąd się wzięły dwie nazwy tego państwa i czym się różnią.
- O zmianie oficjalnej nazwy państwa z Birmy na Mjanmę zdecydowała w 1989 roku rządząca nim junta.
- W Polsce obie nazwy są dopuszczalne, jednak urzędowo zalecaną jest nazwa Mjanma, to też jedyna nazwa stosowana w kontaktach dyplomatycznych.
- Zdaniem eksperta nazwa Birma pozostaje bardziej zakorzeniona w języku polskim, a odrzucanie jej jako nazwy kolonialnej jest błędne.
Birma/Mjanma jest istniejącym od tysiąca lat jednym z największych państw azjatyckich, graniczącym z Chinami, Indiami, Tajlandią, Bangladeszem i Laosem. Nazwa tego państwa w ostatnich latach stała się jednak kłopotliwa, a w obiegu równolegle nazywane jest Birmą albo Mjanmą. O ile dobrze wiadomo, skąd się wzięły obie nazwy, o tyle trudne jest rozstrzygnięcie, która jest bardziej właściwa.
Mjanma
W przeszłości państwo to znane było w Polsce tylko jako Birma. W 1989 roku rządząca nim junta zdecydowała jednak o zmianie oficjalnej angielskiej nazwy kraju z "Burma" na "Myanma", po polsku - Mjanma. Nową nazwę z pewnym opóźnieniem odnotowała polska Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych (KSNG), odpowiedzialna za ustalanie polskich nazw geograficznych na świecie. Najpierw dodała ona nazwę Mjanma jako wariantową, a następnie w 2012 roku zdecydowała o uznaniu tej nazwy za główną rekomendowaną. Obecnie, według KSNG, nazwa tego państwa brzmi więc Mjanma, zaś Birma to alternatywna, "wariantowa krótka nazwa".
Na nazwę Mjanma jako prawidłową wskazuje również Słownika Języka Polskiego PWN. Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych stosowało natomiast nazwę Mjanma już przed 2012 roku i niezmiennie zaleca stosowanie nazwy Mjanma w użyciu oficjalnym/urzędowym. Nazwa ta jest więc stosowana między innymi w treściach w rządowym serwisie gov.pl.
Birma
Zmiana nazwy z Birmy na Mjanmę wzbudza jednak pewne kontrowersje. Profesor Michał Lubina, politolog i birmanista z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego podkreśla, że choć Mjanma i Birma to pod względem językowym synonimy, to de facto nie oznaczają one tego samego. Oba określenia - "Birma" i "Mjanma" - do 1989 roku funkcjonowały w tym państwie równolegle, przy czym druga forma "była bardziej formalna, urzędowa", mówi.
Jednak w 1989 roku birmański reżim sprawił, że wybór, której nazwy państwa używać, stał się sprawą polityczną. - Rok po stłumieniu protestów studenckich w 1988 roku i po 41 latach oficjalnego stosowania (nazwy Birma - red.) w języku angielskim rządząca junta nagle odkryła, że "Birma" to nazwa niewłaściwa, kolonialna i upokarzająca. Zmiana na "Mjanma" miała naprawić błędy przeszłości i być bardziej sprawiedliwą dla mniejszości etnicznych - wyjaśnia. - Ale nikt w to ewidentne kłamstwo nie uwierzył, bo junta te mniejszości regularnie prześladowała. Chodziło o polityczną walkę o symbole - podkreśla politolog.
Jak dodaje prof. Lubina, to dlatego opozycja próbowała przyczynić się do utrzymania nazwy "Birma". - Upraszczając: kto mówił "Birma", ten miał być za demokracją, a kto mówił "Mjanma", ten za reżimem. Choć sama przywódczyni (demokratycznej - red.) opozycji Aung San Suu Kyi po birmańsku stosowała nazwę "Mjanma" - mówi Lubina. - Wraz z dojściem Suu Kyi do władzy w 2016 roku opozycja zrezygnował z walki o swój wariant nazwy kraju, a wówczas świat anglosaski przyjął nazwę Mjanma - przypomina Lubina. Widocznym wyjątkiem są USA, które niezmiennie używają nazwy Birma (ang. Burma).
Ekspert wskazuje jednak, że odrzucanie Birmy jako nazwy kolonialnej nie jest właściwe. - To błędne, gdyż nazwa "Birma" jest starsza niż kolonializm. Wielu ludzi, nie wiedząc, o co chodzi, kojarzy (...) "Birmę" z kolonializmem i na wszelki wypadek woli używać "Mjanmy", która wydaje się bardziej naturalną - zauważa politolog. - To jest niezwykły "plot twist", ponieważ jeszcze 10 lat temu to "Mjanma" była uznawana za reżimową i nacjonalistyczną, a "Birma" za demokratyczną i neutralną - dodaje.
Dlatego sam prof. Lubina stosuje nazwę "Birma", przekonując, że określenie "Mjanma" do tej pory powszechnie nie przyjęło się w języku polskim. Jednocześnie jednak ekspert nie ma wątpliwości, że ta druga nazwa wyprze pierwszą. - Dziś już nikt nie pamięta, że Tajlandia, która zastąpiła Syjam, to również pierwotnie była nacjonalistyczna nazwa. Z Mjanmą będzie podobnie - ocenia.
Mjanma i Birma jednocześnie?
W związku z niejasnościami wokół zmiany nazwy często spotykane jest także rozwiązanie kompromisowe i używanie jednocześnie obu nazw Birma/Mjanma lub Mjanma/Birma. Taki zapis stosuje m.in. Unia Europejska. "W tekstach unijnych zaleca się (...) stosowanie nazwy 'Mjanma/Birma'" - czytamy w wykazie krajów, terytoriów i walut na oficjalnej stronie UE.
Autorka/Autor: wac//mm
Źródło: PAP, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock