Kiedy zostanie wyłoniony nowy rząd? Procedura i kalendarium

Zgodnie z art. 109 ust. 2. Konstytucji RP pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu po wyborach zwołuje prezydent na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów. Prezydent zwołał je na 13 listopada. To przedostatni możliwy dzień.

Krok pierwszy: prezydent desygnuje premiera i powołuje rząd

Do prezydenta należy również obowiązek desygnowania premiera, który skompletuje rząd i zaproponuje skład nowej Rady Ministrów. Zgodnie z art. 154. ust. 1 Konstytucji RP prezydent powołuje premiera wraz z rządem w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów. W ciągu kolejnych 14 dni nowy premier przedstawia Sejmowi program działania rządu (exposé) wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania.

W sytuacji, w której prezydent wykorzysta maksymalny termin przewidziany przez konstytucję, Andrzej Duda powoła, zgodnie z zapowiedzią, Mateusza Morawieckiego na szefa rządu do 27 listopada.

Premier miałby wtedy czas do 11 grudnia na przedstawienie exposè i uzyskanie wotum zaufania dla swojego rządu. Sejm uchwala je bezwzględną większością głosów (czyli więcej "za" niż "przeciw" i wstrzymujących się) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Krok drugi: Sejm wybiera premiera i rząd

Jeśli jednak nowo powołana Rada Ministrów nie zdobędzie zaufania posłów, wtedy to oni przejmą inicjatywę utworzenia nowego rządu. To w tym kroku szansę na zostanie premierem może mieć przedstawiciel sejmowej większości, którym według wspólnej deklaracji KO, Trzeciej Drogi i Nowej Lewicy jest Donald Tusk.

Maksymalnie do 25 grudnia to posłowie w Sejmie wybraliby skład rządu.

Kandydata na Prezesa Rady Ministrów zgłasza wtedy grupa co najmniej 46 posłów, a do jego powołania konieczna jest bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent nie może odmówić powołania i zaprzysiężenia tak wybranego rządu.

Krok trzeci: Prezydent powołuje premiera i rząd. Do wotum zaufania potrzebna tylko zwykła większość

Jeśli jednak wskazany przez Sejm kandydat na premiera nie uzyska bezwzględnej większości głosów, inicjatywa wraca do prezydenta, który w ciągu 14 dni powołuje premiera i rząd na jego wniosek oraz odbiera od nich przysięgę.

Prezydent musiałby ogłosić swoją decyzję do 8 stycznia. Głosowanie w tej sprawie odbyłoby się najpóźniej 22 stycznia.

W tym przypadku do udzielenia wotum zaufania wystarczy zwykła większość głosów (więcej "za" niż "przeciw", bez wliczania wstrzymujących się) w Sejmie w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Jeśli i ten trzeci krok nie przyniesie rezultatu w postaci powołania rządu, prezydent zarządza nowe wybory. Wtedy najprawdopodobniej wiosną Polacy ponownie poszliby głosować.

Sebastian Napieraj przypomniał, ile czasu upłynęło od przeprowadzonych wyborów do powołania nowego rządu w poprzednich kadencjach Sejmu.

Do tej pory najdłużej, bo 40 dni od wyborów zajęło powołanie rządu Jerzego Buzka (wybory odbyły się 21 września 1997 roku, rząd powołano 31 października) i drugiego rządu Donalda Tuska (wybory odbyły się 9 października 2011 roku, rząd powołano 18 listopada).

Pierwszy rząd Donalda Tuska został powołany 16 listopada 2007 roku, 26 dni po wyborach 21 października.

36 dni od wyborów do powołania nowego rządu upłynęło w 2005 roku, gdy premierem został Kazimierz Marcinkiewicz. Wybory odbyły się 25 września, rząd powołano 31 października.

W przypadku rządu Leszka Millera za prezydentury Aleksandra Kwaśniewskiego było to 25 dni (24 września 2001 roku wybory, rząd powołano 19 października).

Rząd Mateusza Morawieckiego został powołany 15 listopada 2019 roku, 33 dni po wyborach, które odbyły się 13 października.

Najszybciej od wyborów powołany był rząd Beaty Szydło, gdy prezydentem był Andrzej Duda. Zajęło to 22 dni. 25 października 2015 roku odbyły się wybory, rząd został powołany już 16 listopada.