Sądowy bój o "Jeżycjadę". Popularna pisarka chce 150 tys. zł i przeprosin

Pisarka wniosła do sądu o odszkodowanie w wysokości 150 tys. zł i oficjalne przeprosiny od poznańskiego Centrum Kultury Zamek i Stowarzyszenia Komuna Otwock. Pozew dotyczy naruszenia dóbr osobistych oraz praw autorskich do znaku i cyklu powieści "Jeżycjada". Pisarka nie pojawiła się osobiście na sali rozpraw, a jej pełnomocniczka wniosła o wyłączenie jawności procesu.

Sędzia Hanna Ratajczak pozytywnie rozpatrzyła wniosek. W uzasadnieniu podkreśliła, że "sąd rozstrzygając (…) miał przede wszystkim na uwadze również to, iż sprawa dotyczy nie tylko ochrony praw autorskich i prawa do znaku towarowego, ale także ochrony dóbr osobistych powódki. (…)". Spektakl w reżyserii Weroniki Szczawińskiej został zrealizowany w ramach projektu "My, mieszczanie". Ma formę koncertu rockowego, złożonego z piosenek inspirowanych postaciami "Jeżycjady". Jego premiera odbyła się 28 maja 2014 r. jako wspólne przedsięwzięcie CK Zamek i Stowarzyszenia Komuna Otwock.

Twórcy przedstawienia od początku odpierają zarzuty pisarki. Zaznaczają, że powieści Musierowicz były jedynie inspiracją do jego powstania i w tym przypadku "trudno mówić o naruszeniu praw autorskich i dóbr osobistych Musierowicz".

W oświadczeniu dyrekcja CK Zamek w Poznaniu podkreśla: "Spektakl ten nie narusza praw autorskich ani osobistych Małgorzaty Musierowicz i jest utworem krytycznym, inspirowanym jej twórczością (…) stanowi odrębne dzieło w rozumieniu prawa autorskiego, które powstało w wyniku inspiracji książkami Pani Małgorzaty Musierowicz. Sam tytuł sztuki, w zwrocie 'Teren badań' wskazuje na krytyczną próbę analizy zwyczajów i kondycji współczesnego mieszczaństwa". Dyrekcja podkreśliła także, że "dążenie do uniemożliwienia innym autorom tworzenia dzieł inspirowanych cudzą twórczością jest próbą ograniczania wolności twórczej oraz przejawem zwalczania zjawisk obecnych we współczesnej kulturze". "Powyższe działanie stanowi przejaw braku zrozumienia sztuki współczesnej, która posługuje się swobodnie cytatem, kliszami, stereotypami, zapożyczeniami z innych utworów" - zaznaczono. Twórcy stwierdzili ponadto, że jeszcze przed premierą spektaklu pisarka próbowała nie dopuścić do wystawienia przedstawienia, stosując m.in. cenzurę prewencyjną i wywierając naciski polityczne.

Tuż po poznańskiej premierze, Musierowicz złożyła w Urzędzie Patentowym RP wniosek o zarejestrowanie "Jeżycjady" jako znaku towarowego. Wtedy też reżyserka spektaklu złożyła w urzędzie zastrzeżenia do wniosku patentowego, twierdząc, że autorem terminu "Jeżycjada" jest prof. Zbigniew Raszewski, jest to ponadto słowo używane potocznie i żaden z tomów serii nie jest tak zatytułowany. Mimo tych zastrzeżeń znak został zarejestrowany. Decyzją sądu z czerwca br. przedstawienie nie będzie grane publicznie do momentu zakończenia procesu. Wcześniej na afiszach pojawiało się także m.in. pod nazwą "Teren badań: literatura dziewczęca z poznańskich Jeżyc".

Małgorzata Musierowicz jest autorką 21 tomów cyklu powieści "Jeżycjada", które powstawały przez ostatnie 40 lat. Przez dekady, kolejne tomy opisywały nie tylko perypetie uczuciowe kolejnych pokoleń dziewcząt z rodziny Borejków, ale też zmieniające się realia życia w Polsce. Cykl zaczyna się w siermiężnym PRL-u, a "Opium w rosole" (1985) uznawane było za jedyną "prawdziwą" książkę o stanie wojennym, jaka ukazała się w oficjalnym obiegu. Od wydanej w 1992 roku "Noelki" do "Jeżycjady” wkroczyły nowe realia, półki sklepowe zapełniły się towarami, a bohaterowie zaczęli podróżować i wyjeżdżać na zagraniczne stypendia. Za początek cyklu uznaje się wydaną w 1975 roku książkę "Małomówny i rodzina". Opowieść o rodzinie Ptaszkowskich pierwotnie nie miała nic wspólnego z historią rodu Borejków. Na prośbę czytelniczek po latach także została włączona do cyklu. Historyk teatru, prof. Zbigniew Raszewski, nazwał autorkę "Homerem Jeżyc" ze względu na topograficzną precyzję, z jaką Musierowicz opisuje Poznań. Nad tą precyzją czuwają też czytelniczki, które specjalnie przyjeżdżają do stolicy Wielkopolski, żeby przejść przez most Teatralny, zajrzeć do gmachu Opery i odwiedzić słynną kamienicę na Roosevelta 5 - powieściowy adres Borejków.

Autor: tmw//rzw / Źródło: PAP