Nowe wytyczne dla spraw związanych z przestępstwami seksualnymi

We wtorek na stronie Prokuratury Krajowej opublikowano komunikat prokuratora generalnego Adama Bodnara w sprawie wytycznych dla prokuratur prowadzących sprawy o przestępstwa seksualne wobec małoletnich. Wytyczne mają zwiększyć skuteczność działań podejmowanych wobec sprawców i pomóc w bardziej efektywnym udzielaniu pomocy pokrzywdzonym dzieciom. Zostały wydane pod koniec sierpnia.

Wytyczne stanowią realizację założeń Krajowego Planu Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023-2026, przyjętego uchwałą Rady Ministrów 17 października 2023 r. Ich celem jest zwiększenie skuteczności działań podejmowanych wobec sprawców czynów zabronionych popełnionych na szkodę dzieci oraz efektywne udzielanie pomocy małoletnim pokrzywdzonym przestępstwem.

W komunikacie PK zapowiedziano, że dla zwiększenia efektywności ścigania przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę dzieci, wyznaczeni w prokuraturach okręgowych i Prokuraturze Krajowej koordynatorzy będą współpracować z koordynatorami odpowiednich komend policji, zarządów Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości i oddziałów Straży Granicznej.

Wskazano, że zawarte w wytycznych wskazówki kładą nacisk na szczególną staranność w podejmowanych czynnościach procesowych, a także aktywność prokuratora w zakresie udzielenia pokrzywdzonym jak najszybszej i profesjonalnej pomocy, przy uwzględnieniu szczególnego charakteru tych postępowań w przypadku dzieci nieporadnych z uwagi na wiek i traumatyczne przeżycia w związku z popełnieniem przestępstwa na ich szkodę.

W wytycznych podkreśla się konieczność prowadzenia czynności procesowych z udziałem dzieci w sposób gwarantujący im poczucie bezpieczeństwa, a także minimalizujący potrzebę ich powtarzania, by nie doszło do ich wtórnej wiktymizacji.

Zgodnie z wytycznymi prokurator jest zobowiązany do udzielenia małoletniemu wszystkich koniecznych informacji w sposób zrozumiały i wyczerpujący, m.in. o jego prawach w postępowaniu karnym, uprawnieniach, możliwości uzyskania pomocy psychologicznej ze wskazaniem listy podmiotów, które jej udzielają i sposobu kontaktu z nimi.

"Prokurator Generalny podkreśla znaczenie tempa prowadzonych postępowań, szczególnie tych dotyczących przestępstw seksualnych, których ofiarami są dzieci. Szybkość i sprawność działania prokuratury pozwoli na zwiększenie skuteczności w ustaleniu sprawcy przestępstwa, ale także na ochronę małoletniego przed możliwością popełnienia na jego szkodę kolejnych czynów zabronionych o tym samym charakterze" - wskazano.

Wytyczne nakładają na prokuratora obowiązek niezwłocznego wszczęcia postępowania przygotowawczego w sytuacji otrzymania zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, a także z urzędu, jeżeli uzyskane informacje dają podstawę do przyjęcia, że jest uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego wobec małoletniego.

Prokurator zobowiązany jest też do podjęcia niezwłocznych działań inicjujących postępowania przed sądem opiekuńczym, m.in. - gdy sprawcą przestępstwa jest rodzic lub oboje rodziców - ma nie później niż w terminie 7 dni wystąpić do sądu z wnioskiem o wyznaczenie reprezentanta dziecka.

Gdy sprawcą jest osoba, która pozostaje lub pozostawała w związku z jednym z rodziców dziecka, prokurator ma niezwłocznie skierować zawiadomienie do właściwego sądu opiekuńczego o wszczęcie z urzędu postępowania dotyczącego ograniczenia władzy rodzicielskiej poprzez wyłączenie rodzica od reprezentacji dziecka w zakresie postępowania karnego.

"Działania w zakresie ochrony dziecka prokurator powinien przedsięwziąć również po skierowaniu aktu oskarżenia, jeżeli nie podjęto ich w postępowaniu przygotowawczym w sytuacji, gdy dobro małoletniego zostało naruszone lub jest zagrożone z przyczyn leżących po stronie jego opiekuna prawnego - wniosek do sądu orzekającego w sprawie karnej o złożenie do właściwego sądu rodzinnego zawiadomienia zmierzającego do pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych" - czytamy.

Zgodnie z wytycznymi, prokurator ma reagować zdecydowanie, jeżeli w trakcie prowadzonego postępowania uzyska informację o użyciu gróźb lub przemocy wobec pokrzywdzonych dzieci lub świadków, włącznie z wszczęciem postępowania karnego. Jeśli sytuacja nie uzasadnia prowadzenia postępowania, prokurator powinien wystąpić do właściwego komendanta policji o udzielenie małoletniemu odpowiedniej ochrony i pomocy.

Podkreślony został również obowiązek bezzwłocznego poinformowania właściwego pracownika socjalnego o ustalonej w postępowaniu przygotowawczym sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka, by uruchomić procedurę odebrania dziecka.

PK zaznaczyła, że - uwzględniając specyfikę przestępstw seksualnych wobec dzieci przy użyciu internetu - opracowano algorytm prowadzenia tego rodzaju postępowań. Algorytm ten określa wzorzec czynności, jakie należy podjąć, by prawidłowo utrwalić i zabezpieczyć dowody popełnionych w ten sposób przestępstw.